ZLTO berekent eerlijke kostprijs exact

De tijd van ‘telen en naar de veiling brengen’ ligt al lang en breed achter ons. Niet dat de kostprijs toen onbelangrijk was, maar nu zit er veel meer aan vast. Immers, de kostprijs bestaat uit steeds meer elementen en duurzaamheidseisen. ZLTO ontwikkelde er een rekentool voor.

“Het verbaasde onze perschef Mark de Jong op een bijeenkomst van akkerbouwers dat desgevraagd slechts twee van de honderd aanwezige akkerbouwers aangaven te weten wat hun kostprijs is”, zegt Frans Geijs. Geijs is Beleidsspecialist Plant bij ZLTO. Hij is mede-ontwikkelaar van de eerlijke prijstool die ZLTO onlangs lanceerde op de ledenbijeenkomst vollegrondstuinbouw. “En dat terwijl de kostprijs toch een belangrijke rol speelt in de bedrijfsvoering. Ik ken geen enkele sector buiten de land- en tuinbouw waarin de ondernemer niet weet wat zijn kostprijs is. Jonge agrarische ondernemers zijn er misschien ook meer mee bezig dan de oudere generatie. Zij hebben immers het tijdperk van de veilingen niet meegemaakt.”

Ik ken geen enkele sector buiten de land- en tuinbouw waarin de ondernemer niet weet wat zijn kostprijs is

In de eerlijke kostprijs tool van ZLTO kan een teler zijn eigen kostprijs uitrekenen en die vergelijken met het gemiddelde, zoals dat door ZLTO berekend is. “Zo kan een teler zien of hij daar boven of onder zit, maar belangrijker nog, hij kan ook bekijken bij welke posten de grote verschillen zitten. Vervolgens kan hij op zoek gaan naar de mogelijkheden om daarin bij te sturen.”

Basis voor prijsonderhandelingen

Wat Geijs schetst is van alle tijden, maar in de huidige tijd waarin de afzet heel anders verloopt dan in de tijd van ‘telen en naar de veiling brengen’, is het weten van de bedrijfseigen kostprijs zo mogelijk nog belangrijker. Geijs: “Jaarlijks vinden er contractonderhandelingen plaats. Om goed beslagen ten ijs te komen, moet een teler op zijn minst weten wat hem het telen van die producten kost. Van daaruit kun je gaan onderhandelen over een ‘prijsplus’, want je moet er natuurlijk ook nog aan kunnen verdienen. Tegenwoordig gaat het steeds vaker over een eerlijke prijs, waarin niet alleen de traditionele toegerekende kosten – denk aan gewasbeschermingsmiddelen of meststoffen – en de algemene bedrijfskosten zijn toegerekend, maar ook de extra verduurzamingseisen die afnemers steeds vaker vragen. Wij noemen dat de ‘duurzaamheidscenten’ en daarvan is het extra moeilijk om die vermarkt te krijgen.”

Extra duurzaamheidseisen

In de benadering die ZLTO heeft gekozen, zitten in de kostprijs voor een product dan ook niet alleen de toegerekende kosten en de toegerekende algemene bedrijfskosten, zoals de kosten voor pachtgrond, brandstof, machines en gebouwen. Daarnaast zijn natuurlijk de arbeidskosten ingerekend, maar er hoort bijvoorbeeld ook een vergoeding bij voor de arbeidsuren van de ondernemer. Extra verduurzamingseisen verhogen de kostprijs, zoals bijvoorbeeld het aanleggen van akkerranden of het nemen van N-min monsters om de hoeveelheid bij te bemesten stikstof op het gewas te kunnen afstemmen. Ook moeten groenbemesters en rustgewassen in het teeltplan worden opgenomen en dat heeft invloed op de bedrijfskosten en daarmee op de kostprijs van de cultuurgewassen.

“Dergelijke eisen vind je terug bij keurmerken zoals Beter voor de Boer en PlanetProof. Bij deze keurmerken staat daar een extra vergoeding tegenover – de genoemde ‘duurzaamheidscenten’ – maar dat is nog lang niet in elk keurmerk geregeld. En je moet natuurlijk ook weten of die extra vergoeding toereikend is. In de rekentool kan een teler dat allemaal invoeren en zo komt hij tot zijn eigen ‘eerlijke kostprijs’ en op basis daarvan tot een eerlijke uitbetaalprijs”, maakt Geijs duidelijk.

Twee modellen

De rekentool bevat twee modellen. Het basismodel is een Excel-berekening die vrij makkelijk toepasbaar is. Het uitgebreidere model bevat ook een app waaraan een dashboard gekoppeld is. In dat dashboard staat marktinformatie als extra toevoeging. Dat gaat om informatie voor de korte en lange(re) termijn om de marktontwikkeling te kunnen voorspellen. Ook zijn alle data hierin te gebruiken om vergelijkingen te maken. In het Excel-document is dat niet mogelijk.

Bredere introductie

De rekentool van ZLTO is in eerste instantie ontwikkeld voor de gewassen bloemkool, broccoli, spruitkool en prei. In de komende tijd zullen daar gewassen bijkomen. Vooralsnog is de rekentool alleen beschikbaar voor ZLTO-leden. Wel is ZLTO in gesprek met meerdere partners om de rekentool breder te introduceren. “Wij doen dit voor onze leden, om hun informatiepositie richting afnemers te verbeteren. Met deze rekentool publiceren we openbaar collectieve prijzen, waar elk lid met welke handelsvorm dan ook zijn voordeel mee kan doen. Leden krijgen daarbij een meerwaarde.”

Partners marktinformatie

Om de marktinformatie aan de eerlijke kostprijstool te koppelen, lopen er gesprekken met potentiële partners. Die marktinformatie bevat geen prijzen, maar gegevens omtrent de te verwachten aanvoer. Dat kan op jaarbasis zijn, maar – afhankelijk van het product – ook op kwartaal- of maandbasis of zelfs tweewekelijks. “Hoe korter de periode waarover het gaat, hoe beter de voorspellingen zullen zijn. Op basis van de voorspellingen kan een teler beter inschatten wanneer er een periode van schaarste gaat ontstaan en daar de vraagprijs op afstemmen of in overleg gaan met de afnemer om bijvoorbeeld een actieweek te plannen”, legt Geijs uit. Potentiële partners hierin zijn enkele telersverenigingen, afzetcoöperaties en telers die hun afzet in eigen hand hebben.

Klankbordgroep

ZLTO heeft volgens Geijs alle vertrouwen in de eerlijke kostprijstool. “Het zegt veel dat toonaangevende bedrijven in de akkerbouw, zoals aardappelverwerkende bedrijven als Aviko en Farm Frites, op soortgelijke wijze willen gaan werken. Wij gaan aan de slag met een klankbordgroep van vollegrondsgroentetelers om de rekentool verder uit te rollen. LTO-leden die interesse hebben om daarin mee te denken, zijn van harte welkom en kunnen zich bij ons melden.”