Wordt brede weersverzekering passend voor groentetelers?

Het extreem natte en hagelrijke jaar 2024 zet de brede weersverzekering in de aandacht. Deze regeling is net geëvalueerd, maar het is goed mogelijk dat dit risico-instrument een nieuwe stimulans krijgt. Zo zullen heel wat vollegrondsgroentetelers deze winter een offerte aanvragen door het extreme jaar.

Wat vooral opvalt in de evaluatie van de brede weersverzekering is dat de deelname van groentetelers achterblijft. Er zijn meer dan 500 deelnemers uit de fruitteelt en slechts rond de vijftig vollegrondsgroentebedrijven.

In Nederland is de brede weersverzekering dus vooral groot in akkerbouw en fruitteelt. Bij die laatste groep was de hagelverzekering al ingeburgerd en was de stap naar de gesubsidieerde brede weersverzekering niet groot. Toch zit hier iets geks. Er zullen ook telers zijn die alleen een hagelverzekering kiezen vanwege subsidie uit SIG&F (voorheen GMO). Dan werken de twee subsidies elkaar feitelijk tegen.

Hoe kwam brede weersverzekering tot stand?

Aspergetelers vrezen wortelschade door het langdurige natte weer. Foto: Peter Roek

Wie de brede weersverzekering vandaag wil begrijpen, zal ook naar de geschiedenis moeten kijken. Tot 2010 kwam de overheid in actie bij grote weerschades, vaak na veel lobby en rampverhalen in de media. Daar wilde de overheid vanaf en introduceerde dat jaar de brede weersverzekering. Gemiddeld betaalde de overheid tot 2010 ruim € 23 miljoen per jaar aan tegemoetkomingen bij weerschades. Nu betaalt de overheid jaarlijks € 17,5 miljoen aan subsidie op de premie voor de brede weersverzekering. Nog steeds een goede deal dus (al hanteerden onderzoekers bij de vorige evaluatie in 2016 een bedrag van ruim €12 miljoen per jaar aan tegemoetkomingen tot 2010).

De brede weersverzekering groeide sindsdien, ook door aantrekkelijker voorwaarden, zoals de schadedrempel die van 30 naar 20% werd verlaagd. Ook werd de assurantiebelasting vrijgesteld. Bij Vereinigte Hagel verdubbelde de laatste vijf jaar het areaal, maar bleef deze in de laatste twee jaar ongeveer gelijk. De Duitse coöperatie Vereinigte Hagel is de enige verzekeringspartij voor Nederlandse vollegrondsgroentetelers. Agriver (dat fuseerde met fruitonderlinge BFAO) laat deze sector liggen (waarover later meer). Achmea stapte eerder uit deze markt.

Is brede weersverzekering geschikt voor groentetelers?

Tegen droogterisico’s lijken groentetelers beter ingesteld. Foto: Peter Roek

Is de brede weersverzekering eigenlijk wel geschikt voor groentetelers? Die vraag doemt op uit de lage deelnamecijfers. Deze wordt niet beantwoord in de evaluatie door Wageningse onderzoekers. Wat is een goede verklaring voor de lage deelname? De wateroverlast is overal hetzelfde. Dat geldt ook voor hagel, al lijken groentetelers misschien beter ingesteld op droogterisico’s (totdat beregeningsverboden worden ingesteld).

Misschien hebben groentetelers een andere risicoperceptie, denkt Jan Schreuder, directeur Vereinigte Hagel voor België en Nederland. Dat blijkt ook uit onderzoek van Motivaction, getiteld Klimaatadaptie in de land- en tuinbouw. Bedrijven met teelten in de vollegrond kunnen niet goed inschatten wat de risico’s zijn, maar zien ook kansen hun inkomen op te vijzelen als ze zich aanpassen met maatregelen als drainage of spreiding van percelen. Berekenend misschien?

Bij deze groep is informatieoverdracht en kennisopbouw belangrijk, stellen onderzoekers. Schreuder wil daar met Vereinigte Hagel een rol in spelen. “Groenten is heel breed, van sla tot spruiten. Wij hebben wel groentetelers verzekerd, maar het zou altijd meer kunnen. Daar willen we ons best voor doen, als men ons de mogelijkheid geeft ze te informeren.”

Polis passend maken

De bloemkoolteler in het kader hierboven vindt de regeling duur en star. Hij moet zijn hele gewas inbrengen (ook vroege teelten die bedekt zijn) en het gewas staat maar elf weken op het land. Die beide zaken kunnen tot een lagere premie leiden, stelt Schreuder. “We kunnen best ver differentiëren. We hebben een aparte dekking voor gewas onder net. Dat geldt ook voor gewassen die een korte teelt hebben. Het is in principe zo dat je de hele teelt moet onderbrengen bij de verzekering, maar maatwerk is mogelijk. In een gesprek kun je dat op een praktische manier oplossen.”

Per regio en zelfs per gemeente, maar ook per gewasgroep en per weerrisico geldt een aparte premie

Is de verzekering gedifferentieerd genoeg, zodat bijvoorbeeld ook een teler in Noord-Holland lagere premies betaalt, omdat weerproblemen daar minder groot zijn? Schreuder: ”Per regio en zelfs per gemeente, maar ook per gewasgroep en per weerrisico geldt een aparte premie. Je kunt nagaan dat met zeven weerrisico’s per gemeente en per gewas dat nog een heel verschil maakt. Wat is het risico bij het telen van prei in de regio Uden voor de zeven weerrisico’s? Dat kan voor wortelen weer heel anders zijn. Het is een vrij complexe zaak en in Valkenburg is het vorstrisico weer anders dan in Den Helder.” Wat bijvoorbeeld ook de hoogte van de premie bepaalt, is de verkoopbaarheid van product met wat schade.

Bij een brede weersverzekering is het mogelijk met maatregelen als dit hagelnet om een aantrekkelijker polis te verkrijgen. Foto Herbert Wiggerman

Voorwaarden bepalender dan premie

Telers kijken misschien ook te vaak naar de premie alleen, terwijl de voorwaarden veel bepalender zijn, denkt Schreuder. “Ik begrijp dat je naar premie kijkt, maar net als bij auto’s, moet je ook kijken wat je ervoor krijgt. Een premiebedrag zegt mij helemaal niets. Het kan zijn dat je met € 900 per hectare een heel goede dekking krijgt die snel uitkeert, terwijl je met een premie van €600 niet snel een uitbetaling krijgt.” Ook tussen verzekeraars onderling zijn er verschillen. “Het kader van de regeling komt van het ministerie en de EU. Dat ligt vast, maar daarbinnen kan elke verzekeraar eigen voorwaarden maken. Daar zitten best veel verschillen.”

Welke verzekeraar kies je?

Voor groententelers zijn de verschillen tussen verzekeraar eigenlijk niet relevant. Zij kunnen alleen bij Vereinigte Hagel terecht voor een brede weersverzekering. Fruittelers hebben wel een keuze tussen de twee verzekeraars Vereinigte Hagel en het gefuseerde Agriver/BFAO. Dat bevestigt Johan Westerik, verzekeringscoördinator Agriver/BFAO: “Als iemand 100 hectare sla wil verzekeren, dan zeggen we: ‘liever niet’. We hebben geen acceptatieplicht, we zijn met name gericht op akkerbouw en fruit. Als iemand 100 hectare akkerbouw verzekert en 1 hectare sla, dan kan dat wel. Dat heeft puur te maken met dat bij ons elke branche zijn eigen broek moet ophouden. Sla heeft veel meer waarde dan een akkerbouwgewas, dan raakt de portefeuille uit balans.”

Vereinigte Hagel verzekert wel alle buitenteelten. Hoe gaan zij daar dan mee om? Schreuder: “We kijken naar de langere termijn en wij kijken Europees. Het kan natuurlijk niet zo zijn dat de ene sector structureel veel meer schade heeft dan de andere sector. Dan gaat de ene de andere sector financieren.”

In akkerbouw en fruit zijn de grootste deelnames, al valt uien onder groenten en fruit. “Maar we hebben ook groentegewassen als prei en spruiten in de verzekering”, zegt Schreuder.

Ik kan me niet voorstellen dat dit een slechter jaar wordt dan 2018

Helft premie-inleg uitkeren

Stormschade in de kersenteelt in de Betuwe. Foto ANP/William Hoogteyling

In de evaluatie schrijven de onderzoekers dat de verzekeraars de laatste jaren relatief minder uitkeren dan ze volgens de norm van binnenkomende premies zouden moeten uitkeren. Schreuder wijst dat van de hand. Die conclusie is onderuitgehaald door de extreme schade dit jaar. “Als je veel telers aan de lijn hebt die schade melden, keer je ook veel schade uit. Er is veel water- en hagelschade. Dit jaar komen we op een hoger percentage dan de afgesproken 50% van de premie-inleg. Dit jaar hebben we geen probleem om aan de norm van het ministerie te voldoen. We keren veel meer uit dan de 50%. Er worden grote schades uitgekeerd.”

Ook Westerik ziet dat, maar wijst ook op 2018, het beruchte droogtejaar. “Als ik 2018 naar voren haal, werden we geconfronteerd met droogte. Zo’n 75% van de klanten had droogteschade, het meeste is uitgekeerd. Dat heeft een enorme impact gehad. Als ik schade van de laatste tien jaar op een bult leg, dan komen we wel aan dat schadepercentage. Dit jaar hebben we in akkerbouw ook de nodige waterschade aan met name aardappelen, maar ik kan me niet voorstellen dat het een slechter jaar wordt dan 2018.”