premium
De aanleg van subirrigatie op een landbouwperceel naast de waterzuiveringsinstallatie van Aquafin in Kinrooi (B.). - Foto: Peter Roek
Tegenover de soms enorme krapte aan water, stroomt water uit rioolzuiveringen ongebruikt naar zee. In Kinrooi (B.) is het proefproject Subirri gestart. Ook in Nederland wordt gekeken naar de mogelijkheden van afvalwater in de land- en tuinbouw.
Bij de plaats Kinrooi in Belgisch-Limburg is vorige maand een interessant experiment gestart met afvalwater, Subirri. Bekeken wordt in hoeverre water uit een rioolwaterzuiveringsinstallatie gewassen een naastgelegen perceel kan redden van droogte. Tot op heden werd het water op een beek geloosd en kwam het via de Maas uiteindelijk in de Noordzee terecht. Zonde vinden ze daar; het water kan beter ter plekke worden gebruikt.
Ook Vlaanderen werd de afgelopen jaren geconfronteerd met lange en intense periodes van droogte en te weinig beschikbaar water om het neerslagtekort aan te vullen. De verwachting is dat zulke nijpende situaties vaker gaan voorkomen.
De natuurlijke waterbronnen staan onder druk. Het probleem is breder dan alleen landbouwkundig. Waar met hulp van beregening uit bronnen misschien gewassen aan de groei kunnen worden gehouden, verdroogt de natuur wanneer het laatst beschikbare water voor gewassen wordt opgepompt.
Gezuiverd afvalwater nog onbenut
Tegelijkertijd blijft gezuiverd afvalwater onbenut. De Vrije Universiteit Brussel, de Bodemkundige Dienst van België, Boerennatuur Vlaanderen en het Vlaamse zuiveringsbedrijf Aquafin onderzoeken nu of gezuiverd afvalwater via ondergrondse infiltratie in landbouwpercelen soelaas kan bieden.
Aquafin zuivert in zijn meer dan 300 rioolwaterzuiveringsinstallaties jaarlijks 800 miljoen kubieke meter huishoudelijk afvalwater tot beekwaterkwaliteit. Deze enorme hoeveelheid, zo is nu de gedachte, kan beter voor landbouw en natuur worden gebruikt dan geloosd te worden.
“Als we in Vlaanderen willen evolueren naar een duurzaam en robuust watersysteem, is hergebruik van gezuiverd afvalwater zelfs essentieel”, zegt Marijke Huysmans bij de presentatie van het pilotproject, eind april in Kinrooi. Huysmans is professor grondwaterhydrologie aan de Vrije Universiteit Brussel. “Ook Vlaanderen ontsnapt niet aan de klimaatverandering. Duidelijk is dat het vaker droog wordt. Door afvalwater in te zetten voor irrigatie in de landbouw en het vast te houden in het landschap, sluiten we de watercyclus en gaan we verdroging tegen.”
Project EffluentFit4Food
De Belgische situatie staat niet op zich. In Nederland staat Wageningen University & Research (Wageningen UR) samen met andere organisaties op het punt onderzoek te starten naar mogelijkheden om water uit rioolwaterzuiveringsinstallaties te gebruiken voor irrigatie in de land- en tuinbouw. Het gaat dan net als in Kinrooi om gebieden met een diepe grondwaterstand, maar ook om situaties zoals in Zeeland, waar het water te zout is voor irrigatie.
Naast opslag van regenwater in periodes van overschot, zou het effluent (afvalwater) rioolzuiveringsinstallaties soelaas kunnen bieden. De potentie is groot. Het watervolume uit de ruim 324 Nederlandse installaties zou groot genoeg zijn om de droogteproblemen van de laatste jaren op te lossen
In het project EffluentFit4Foodwordt bekeken in hoeverre voor de mens potentieel schadelijke microbiologische en organische verontreinigingen vanuit het gezuiverde rioolwater in en op gewassen en producten terechtkomen. En welk gezondheidsrisico ze daar vormen.
Gezuiverd rioolwater niet zuiver
Gezuiverd water uit rioolzuiveringsinstallaties is niet vanzelfsprekend geschikt voor irrigatie in de land- en tuinbouw. Bij het Subirri-project in Kinrooi wordt gezegd dat het effluent uit de zuiveringsinstallatie van Aquafin van ‘beekwaterkwaliteit’ is. In de loop van het project wordt in het geïrrigeerde perceel bepaald welke stoffen bij plantenwortels terechtkomen en eventueel worden opgenomen.
Van dat water uit rioolwaterzuiveringen is vooral heel veel niet bekend, zo vertelt Henny Bron, medewerker afvalwatertechnologie van Waterschap Brabantse Delta. Dit waterschap is betrokken bij het project EffluentFit4Food. Geen sprake, zo maakt ze duidelijk, dat waterschappen op afroep een uitdraaitje kunnen leveren van wat er allemaal in het effluent van hun rioolwaterzuiveringen zit. “Het zijn duizenden kunstmatige stofjes die erin kunnen zitten. Onbegonnen werk om daar allemaal op te monitoren. Onbetaalbaar. Er zijn zoveel kunstmatige stofjes en de industrie ontwikkelt in hoog tempo nieuw chemische stoffen. Wij zoeken niet naar deze stoffen, zolang ze ons zuiveringsproces niet verstoren.”
Het gaat in het project EffluentFit4Food om meten (inventariseren wat in het water zit), risico’s afwegen en kijken naar eventuele waterbehandeling om risico’s weg te nemen. Bron erkent dat de risicoafweging anders wordt als het effluent niet in de Westerschelde wordt geloosd, maar in de land- of tuinbouw wordt toegepast. Dan gaat het trouwens niet enkel om nutriënten en microverontreinigingen die erin zitten. Ook het gebruik van het water speelt een rol. In het afvalwater komen darmbacteriën voor. Het maakt waarschijnlijk nogal een verschil of dat water wordt gebruikt op aardbeien die vaak ook vers uit de hand worden gegeten, verse groentes voor snijderijen of in appelboomgaarden via druppelirrigatie of op aardappelen die worden gekookt of gefrituurd.
Overigens zijn de primaire land- en tuinbouw niet de enige potentiële afnemers van het gezuiverde afvalwater. Via extra reiniging kan het afvalwater ook worden opgewerkt tot proceswater voor de industrie.
Omgekeerde drainage
Terwijl EffluentFit4Food eerst nog kijkt naar eventuele gezondheidsrisico’s, wordt in België alvast gekeken naar efficiënte inzet van het extra water. Op een 4 hectare groot perceel naast de afvalwaterzuivering van Aquafin in Kinrooi heeft het Nederlandse Barth Drainage dit voorjaar voorjaar peilgestuurde drainage met subirrigatie aangelegd.
Subirrigatie is een techniek waarbij water in de bodem van een perceel wordt gebracht via een ondergronds infiltrerend buizennetwerk. Eigenlijk is het een drainagesysteem waarvan de werking wordt omgedraaid. Het water wordt in de drains geleid en infiltreert in de bodem via de openingen in de drains. De bodem wordt natter en het grondwaterpeil stijgt. Op die manier krijgen de gewassen voldoende vocht, wat de oogst ten goede moet komen.
In Kinrooi is 70 à 90 centimeter diep gedraineerd, maar soms ook een stuk dieper aangezien het perceel niet vlak is. De drainafstand is 4 meter. Het water uit de zuiveringsinstallatie wordt min of meer drukloos in de grond gebracht op basis van alleen het hoogteverschil tussen inlaat en drainbuis.
Peter de Jongh de Leeuw, projectleider van Barth Drainage, spreekt van een ‘mooi project’ dat dankzij intensieve monitoring veel bruikbare informatie gaat opleveren. Hij merkt wel op dat gezien de diepe natuurlijke grondwaterstand (250-300 cm-mv; centimeter onder maaiveld) en de ongelijke ligging van dit perceel het lastig wordt om op perceelniveau een stabiele grondwaterstand te creëren. Met name de diep wortelende gewassen zullen baat hebben bij het systeem. In het meest ideale geval voor peilgestuurde drainage is het hoogteverschil binnen een perceel namelijk maximaal 20 centimeter en de opbouw van de bodem zo stabiel mogelijk.
“Positief neveneffect is dat het water met de subirrigatie via het perceel door ondergrondse stromingen wordt verdeeld over de gehele regio. Hierdoor zal de gemiddelde grondwaterstand over en groter gebied stijgen. Daar profiteert zowel de landbouw als de natuur van.”
Wat vindt consument van gebruik afvalwater?
Waar peilgestuurde irrigatie inmiddels op zowel klei als op zand een redelijk uitgekristalliseerde techniek is, is het gebruik van gezuiverd rioolwater dat ook in België niet. Daarom wordt op het project in Kinrooi de komende vijf jaar voortdurend gemonitord wat de impact is op het grondwaterpeil en hoe efficiënt de techniek is in vergelijking met de gangbare bovengrondse irrigatie. Steeds wordt ook gekeken naar eventuele reststoffen in het gezuiverde afvalwater en of die ook in geoogste landbouwproducten terechtkomen.
Afgezien wat die monitoring aan antwoorden gaat opleveren, is er nog de zeer belangrijke vraag hoe de consument tegenover het gebruik van afvalwater staat. Wat vindt die ervan dat zijn voedsel direct of indirect is geproduceerd met behulp van water uit de rioolwaterzuivering? Ook die vraag wordt meegenomen in het Subirri-project dat loopt tot eind februari 2023.
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht