premium
Foto: ETP
Bij het warmtenet in het Westland vallen de puzzelstukjes op hun plek. De winning van geothermie ligt op stoom en er worden warmteleidingen ingegraven tussen de glasgebieden. Toch zijn er nog een aantal onzekerheden. Komt de geplande havenwarmte er wel? Wat gaan de gasprijs, de ODE en de energiebelastingen doen? Is er straks voldoende CO2 beschikbaar? Telers die nadenken over hun energievoorziening staan voor lastige keuzes.
Om het Westland te verduurzamen, is ongeveer 500 MW aan warmte nodig. Trias Westland, de drie nieuwe putten in Maasdijk en bestaande private projecten zijn samen goed voor een basislast van meer dan 125 MW. Daarnaast wordt minstens 75 MW verwacht uit toekomstige private projecten. Dan komt, als het goed is, nog 100 MW aan restwarmte uit de haven van Rotterdam. Met nog te ontwikkelen bronnen binnen en buiten het Westland moet dit doorgroeien naar 500 MW.
WarmtelinQ
De havenwarmte zou in 2025 naar de glastuinbouw moeten komen via een aftakking van de pijpleiding die naar Den Haag en Leiden wordt aangelegd, de WarmtelinQ. De aanleg van die leiding staat echter nog niet vast. Gasunie wacht op de handtekening van energiebedrijf Eneco, de beoogde afnemer in Den Haag. Eneco heeft nog niet getekend omdat de onrendabele top onvoldoende wordt afgedekt. “Wij hebben nog geen financiële zekerheid”, zegt woordvoerder Edwin van de Haar. “Er zit een maximum aan de prijs die we voor de warmte kunnen vragen. We zouden graag zien dat WarmtelinQ gebruik kan maken van de SDE+ subsidie. Dat is op dit moment niet het geval.” De intentie van Eneco is echter om straks gebruik te maken van de leiding, aldus Van de Haar. “Daarom zijn we ook in overleg met Gasunie en het ministerie van EZK.”
De provincie Zuid-Holland heeft ruim € 100 miljoen beschikbaar gesteld voor de aanleg van WarmtelinQ. Dit geld is echter niet bestemd om de onrendabele top voor Eneco af te dekken. “Maar alles heeft met elkaar te maken”, zegt Van de Haar. “Mogelijk kan deze bijdrage de warmte indirect goedkoper maken.”
In het najaar beslist Gasunie of WarmtelinQ doorgaat. “Alle lichten staan bij ons op groen”, verzekert woordvoerster Marie-Lou Grégoire. “Het hangt nu van Eneco af.” Als de beslissing positief uitpakt, dan is de kans groot dat er ook aftakkingen komen naar Westland en Oostland. In dat geval wordt ook gekozen voor de grootste diameter van 70 centimeter.
Glastuinbouw gaat door
Intussen gaat de aanleg van aardwarmtebronnen en lokale warmtenetten in de glastuinbouwclusters door. Na de koppeling van de tweede bron levert Trias Westland warmte voor 245 hectare kassen. Er zijn 54 telers bij betrokken als afnemer en als aandeelhouder. Bij de warmtecoöperatie Maaswijk zijn 40 telers aangesloten en hun aantal groeit. Er is nu al voor 20 MW aan contracten gesloten; dat loopt naar verwachting op tot 40 MW. “Bij de aanleg van warmtenetten houden we zoveel mogelijk rekening met de komst van restwarmte”, zegt Evelien Brederode, programmamanager energietransitie bij Capturam. Dat betekent dat de leidingen een grote diameter krijgen. „Ook zonder restwarmte uit de haven hebben de warmtenetten waarde. De gekoppelde netten kunnen we namelijk heel goed gebruiken om de systemen slim te optimaliseren.” De keerzijde is dat dan wel de onrendabele top hoger wordt. “Voor dat bedrag kijken we naar alle mogelijke geldschieters, zoals het Groeifonds, de provincie en de gemeente Westland.”
In de fossielvrije Greenport West-Holland van de toekomst vormen geothermie en restwarmte de belangrijkste energiebronnen. Zij leveren de basis- en middenlast aan warmte. Maar wat gebeurt er als WarmtelinQ niet doorgaat? Brederode verwacht niet dat een negatieve beslissing definitief afstel betekent. ‘Dan zal over een paar jaar de discussie opnieuw beginnen. De leiding komt er als de tijd rijp is.”
Geothermie in cijfers
Het gebruik van aardwarmte in Nederland nam in 2020 met 10% toe ten opzichte van 2019, blijkt uit cijfers van Geothermie Nederland. De 24 doubletten produceerden 6,2 PJ aan warmte, wat overeenkomt met een besparing van 176 miljoen m3 aardgas. Dit staat gelijk aan het gasgebruik van 117.500 woningen en een reductie van CO2-emissie van 333.000 ton. Er staan nog ruim veertig projecten in de startblokken.
Streep door strategie
Nico van Ruiten, programmaregisseur Energieakkoord Greenport West-Holland, is daar minder optimistisch over. “Als de restwarmte er niet komt, zullen glastuinders andere keuzes maken. Afblazen van WarmtelinQ zou een streep zetten door deze strategie.”
Hoe moet het dan verder? Kan waterstof dat gat invullen? Nederland heeft grote plannen op dat gebied; het wil als voormalig aardgasland leidend worden in waterstof. “Er zijn mensen die geloven dat waterstof een snelle oplossing is, maar voor de warmtetransitie denk ik dat niet”, zegt Marco van Soerland, directeur van Trias Westland en Energie Transitie Partners (ETP). “We kijken er wel naar. Bij de productie van waterstof komt restwarmte vrij. Dat zou een bron kunnen zijn voor warmtenetten. Verder zou de pieklast inderdaad kunnen worden ingevuld met ketels of WKK op waterstof.”
Kracht van collectief warmtesysteem
De kracht van het collectieve warmtesysteem is de flexibiliteit om bronnen in te passen, stelt Van Soerland. “Voor het invullen van de warmtevraag in Westland is op korte termijn 100 MW warmte nodig buiten de geplande aardwarmte, linksom of rechtsom. Als waterstof ruim beschikbaar en goedkoop wordt, dan sluiten we een waterstofketel aan op het warmtenet. In het extreme geval zetten we de geothermiebron uit. Dat is geen punt. Het belangrijkste is dat er voldoende energie is. Het maakt ook niet uit of restwarmte in 2025 of pas een paar jaar later beschikbaar komt. We bouwen het Warmtesysteem Westland verder uit met overgedimensioneerde netten, zodat we in dat geval restwarmte kunnen opnemen uit WarmtelinQ.”
Hans van den Berg, procesmanager warmte bij Glastuinbouw Nederland, verwacht overigens dat WarmtelinQ doorgaat, gezien de groeiende klimaatambities. „De tuinders hebben al grote stappen gezet. De verbinding tussen glastuinbouw, bebouwde omgeving en industrie ligt binnen handbereik.”
Reddingsboei
Dat een warmtenet kan werken, bewijst Trias Westland. “Dat is uiterst belangrijk voor het vertrouwen in andere clusters”, vindt Van Soerland. „We zitten ruim onder de afgesproken plafondprijs voor warmte. De SDE-subsidie wordt goed benut, er zijn weinig storingen. Van de plusjes kunnen telers meeprofiteren.”
Telers kunnen bovendien handelen in warmte via een platform. Van Soerland: „We zien steeds meer dynamiek op het handelsplatform. In de winter bij de forse sneeuwval had iedereen te weinig gas ingekocht en werd warmte zelfs verhandeld met een prijs die hoger lag dan de gasprijs.”
Er zijn dan ook steeds meer telers die aanhaken bij collectieve warmteprojecten, maar ze tekenen vaak voor kleine hoeveelheden. “Een strategische aansluiting”, noemt Van den Berg het. “Op dit moment doet de WKK het goed. De verhoging van de ODE en de twijfelachtige beschikbaarheid van CO2 werken ook niet in het voordeel van warmteprojecten. Maar de CO2-heffingen nemen toe, ETS loopt fors op en de gasprijs rijst de pan uit. Een aansluiting op het warmtenet kan straks de reddingsboei zijn.”
Van Soerland begrijpt de voorzichtigheid van telers, maar ziet liever dat ze een stevig contract afsluiten. “Dan is het economisch beter rond te maken. Voor telers is het nu bijvoorbeeld de vraag welke leiding er in de straat moet komen. Heeft het zin om bij een lage contractafname al dikke leidingen te leggen?”
Moeilijke keuzes dus, vindt ook Van Ruiten: “Als de overheid meer duidelijkheid zou geven, dan zouden ondernemers sneller voor verduurzaming kiezen.”
‘50% warmtevraag met geothermie voorlopig mooie mix’
Trostomatenteler Kees Stijger in Honselersdijk (Z.-H.) koos in 2015 voor 50% aardwarmte in contracten met Trias Westland. Dat was bij lage gasprijzen. Diezelfde balans met WKK past nog altijd goed bij de huidige hoge gasprijzen. Eigenlijk hoopt Stijger dat daar de komende vijf jaar ook geen verandering in komt.
Wat de ideale energiemix is over vijf jaar of vijftien jaar, is voor beide periodes lastig te beantwoorden. Voor over vijf jaar is dat lastig, zolang de overheid geen duidelijkheid geeft over energiebelastingen. Over vijftien jaar lijkt Stijger wel uit te gaan van pure aardwarmte en zuivere CO2.
De WKK maakt draaiuren voor de CO2-voorziening. Tegelijk rendeert die ook nog steeds bij de huidige hoge gasprijzen, doordat de elektriciteit ook duurder is. Telers hebben het dus niet in eigen hand door veel onzekere factoren. “Wel kan ik zegen dat wkk voor de piekopvang, en als er geen wind en zon is, wel rendabel is. Maar als de energiebelasting verandert, moet je op dat moment kijken wat wel rendabel is.”
Ruimte voor teruglevering
Hij kijkt met interesse naar de verdere ontwikkeling van het warmtenet in Westland. Het is belangrijk dat er ruimte blijft voor teruglevering. “Een warmtenet is een goed initiatief, maar we moeten niet duurzame warmte daarin stoppen omdat het moet, maar juist die warmte er in stoppen die we over hebben. We staan nog zeker aan het begin van een nieuw stukje energievraagstuk, maar wij als tuinbouw lopen daar wel voorop in duurzaam en klimaatneutraal.”
’Geothermie heeft last van oneerlijke concurrentie’
Aardwarmte verliest terrein aan andere manieren om CO2-uitstoot te vermijden. Dit jaar is bijvoorbeeld geen SDE-subsidie naar nieuwe geothermieprojecten gegaan, omdat onderzeese opslag van CO2 een goedkopere manier is om emissie te vermijden. Dit scheelt enkele honderden miljoenen. “Geothermie kan niet zonder SDE. En we kunnen niet zomaar twee jaar ontwikkeling missen”, zegt Hans van den Berg, procesmanager warmte bij Glastuinbouw Nederland. “Daarom zijn we in overleg met de overheid om in de SDE-pot een scheiding te plaatsen tussen CO2-opslag, elektra en warmte.”
Europese Emission Trading System
Ook restwarmte kan andere warmtebronnen, zoals aardwarmte, wegdrukken door oneerlijke concurrentie. GroenLinks Zuid-Holland wees daarop in een recente motie bij de subsidiebesluiten voor WarmtelinQ. De motie aan de provincie om zich tegen deze onbalans te verzetten, werd breed gesteund.
Hoe zit dat? Grote bedrijven zijn voor emissierechten aangewezen op het Europese Emission Trading System (ETS). Als zij restwarmte leveren in warmtenetten, krijgen ze vrijstellingen die onevenredig voordeel opleveren ten opzichte van andere warmteleveranciers. De gemeente Westland zegt dergelijke concurrentievoordelen in de gaten te houden bij de ontwikkeling van haar warmtebeleid. Ook heeft de gemeente nog geen klachten gekregen vanuit de lokale initiatiefnemers.
Marco van Soerland, directeur Trias Westland, verwacht niet dat het gaat concurreren. “Ook restwarmte heeft subsidie nodig en de vrees is dat hier te veel subsidie naar toe gaat, waardoor andere warmtebronnen worden weggedrukt. Maar het model van het warmtesysteem is sterk. Iedere teler is deelnemer en betaalt voor de capaciteit, dus in het prijsmodel kan restwarmte er niet zo snel tussenkomen. Ik heb eerder de zorg dat restwarmte niet aantrekkelijk genoeg wordt voor glastuinbouw als aanvulling op geothermie.”
Mede-auteur: Joef Sleegers
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht