‘Waarom de bananen krom zijn’

Het ziet eruit alsof het erg pijnlijk kan zijn. In werkelijkheid voel je er nauwelijks iets van. Dat komt omdat er vooral in de huid veel pijnreceptoren zitten en niet zozeer in het onderliggende weefsel. Voor de ontdekking van het mechanisme waarmee wij pijn ervaren, ontvingen twee Amerikaanse onderzoekers (David Julius en Ardem Patapoutian) dit jaar de Nobelprijs voor Geneeskunde.

De ervaring van pijn, maar ook hitte, kou en aanraking loopt via een reeks van receptoren in het centrale zenuwstelsel. Dit blijken kleine kanaaltjes te zijn die zich kunnen openen en sluiten, waardoor ionen (geladen deeltjes) wel of niet doorgelaten worden en er wel of niet een signaal naar de hersenen gaat.

Pijnreceptoren in mensen vergelijkbaar met die in planten

Receptor voor pepers en menthol

Deze receptoren verschaffen informatie over de stand van het lichaam, hoe vol je blaas of darmen zijn en of een voorwerp hard, zacht, warm of koud is. Zonder dit systeem zouden we ons continu verbranden aan te hete koffie en andere lichamelijke schade oplopen. Zo is er een receptor die warmte, maar ook de hete component uit pepers, detecteert en omzet in een pijnsignaal. Er is ook een vergelijkbare receptor voor kou (en menthol!) ontdekt. Een ander type receptor reageert op aanraking (druk).

Drukreceptoren

Drukreceptoren waren eerder ook al gevonden in planten. Op time-lapse filmpjes van groeiende planten zie je ze slingerend omhoog groeien. Dit is een gevolg van het continu registreren en bijsturen van de stand van de stengel. Ook als we een stengel plat leggen, zal het groeipunt zich snel weer van de grond richten. Tijdens transport van snijbloemen kan dit een probleem vormen, ze komen krom aan. Planten hebben speciale cellen die de stand van de stengel ‘voelen’. Deze cellen bevatten zetmeelkorrels die door hun gewicht naar de onderkant van de cel zakken.

^{Lees verder onder de foto}

Venusvliegenvanger. – Foto: Canva

Zetmeelkorrels activeren drukreceptoren

Afhankelijk van de stand van de stengel komen die zetmeelkorrels dus op een andere plaats terecht. De zetmeelkorrels activeren drukreceptoren, waardoor er calcium-ionen de cel in stromen. Via een aantal reacties, waarbij het groeihormoon auxine betrokken is, gaat de stengel aan die kant dan wat harder groeien. Dankzij drukreceptoren groeien planten dus netjes rechtop, maar zijn de bananen juist weer krom. Drukreceptoren regelen ook het – na aanraken – snelle dichtvouwen van de blaadjes van kruidje-roer-me-niet en het sluiten van de valbladeren van de Venusvliegenvanger als er een insect in zit.