VVD-Kamerlid Peter Valstar: ‘Je kunt de glastuinbouw niet opeens van het gas afsluiten’

De wolken boven de glastuinbouw zijn nog nooit zo donker geweest als nu. Door de hoge energieprijzen wordt het vrijwel onmogelijk om nog rendabel jaarrond te telen. Tegelijk eisen regeringspartijen, ook de VVD, dat de sector grote stappen zet in de richting van duurzaam produceren. Tegelijk ziet VVD-Kamerlid Peter Valstar nu zelfs het sentiment postvatten dat de gasslurpende glastuinbouw maar beter uit Nederland kan verdwijnen.

“De discussie hierover komt telkens terug. Op dit moment zijn het alleen de linkse partijen die dit standpunt steunen, maar dat kan omslaan als de gasprijs nog verder stijgt. D66 staat daar in wezen ook achter. De PVV kan de doorslaggevende stem worden. Op het punt van gewasbescherming en dieren gaat de PVV vaak mee met de linkerkant. Er zijn weinig partijen die voor de tuinbouw in de bres springen. Dit is hoe het politieke speelveld eruit ziet.”

Is er een kans dat de tuinbouw echt geen gas meer krijgt?

“Ik denk het niet. Het is discriminerend en niet realistisch. Hoe zou je dat in de praktijk willen regelen? Energieleveranciers hebben sowieso de wkk’s van de tuinbouw nodig om het stroomnet in balans te houden. Moet het energiebedrijf dan elke kwekerij apart bezoeken om hem te vragen de wkk uit te zetten, behalve voor noodstroom? Los van de uitvoerbaarheid, je kunt een sector niet zomaar van het gas af halen. Dan gaan ondernemers failliet en komen duizenden werknemers op straat te staan. Een orchideeënkweker heeft zijn gewas anderhalf jaar lang in de kas staan. Schakel je die af van het net, dan kan hij de helft weggooien.”

En teelten die heel veel gas verbruiken?

“Die zijn er zeker, en die willen zelf ook op termijn van het gas af. De glastuinbouw is ver met verduurzaming, en ondernemers zijn bereid om die overstap te maken. Maar daar moeten ze wel de tijd voor krijgen. Als je de sector nu van het aardgas afsluit, help je de verduurzaming niet verder. Dan liggen straks de kassen leeg en zijn de mensen vertrokken. Daarmee ben je ook alle kennis en expertise kwijt die in jaren is opgebouwd. Dat zou jammer zijn, want de Nederlandse tuinbouw loopt voorop in de wereld. Er liggen best uitdagingen, ook op het punt van waterkwaliteit, maar het helpt niet om een hele sector in het verdomhoekje te zetten.”

‘Er gaan deze winter kassen leeg staan. Dat is de realiteit’

Het helpt ook niet om de ODE op netstroom te verhogen.

“Dat was een weeffout, die is er doorgeslipt. Hier had iemand aan de bel moeten trekken. Maar op welke wijze? Het is een kaartje uit een kaartenhuis. Als je er een kaartje uittrekt, dan moet er een ander kaartje voor in de plaats komen. Dat is nog niet zo eenvoudig.”

En de koppeling van de aardwarmteprijs aan de gasprijs? Dat helpt ook niet om te verduurzamen.

“Het is idioot dat de SDE-subsidie lager wordt naarmate de gasprijs stijgt. Minister Jetten van Klimaat en Energie heeft aangegeven dat hij de warmtetarieven volgend jaar wil loskoppelen van de aardgasprijs. Dat is positief, maar ook frusterend dat het zo lang moet duren.

De linkse partijen roepen dat tuinbouwbedrijven genoeg tijd hebben gehad om te verduurzamen. Dat klopt niet. In de tuinbouw is echt gepionierd met geothermie; dat stond tien, vijftien jaar geleden nog in de kinderschoenen. En het duurt minimaal zeven jaar voordat een vergunning om naar aardwarmte te boren rond is. Dat is veel te lang. Drie jaar zou ook al te lang zijn. Daarom blijft mijn partij hameren op het versnellen van de vergunningverlening.”

Hoe staat het met het borgstellingsfonds dat bedrijven moet helpen om deze moeilijke periode te overbruggen?

“Voor de visserijsector ligt € 200 miljoen klaar voor verduurzaming, uitkoop en sanering; zoiets moet er voor de glastuinbouw ook komen. Daar is al een tijd overleg over met de minister van LNV. Die is nu veel met boeren bezig, maar de problemen in de tuinbouw verdienen net zoveel aandacht. Door de hoge energieprijzen gaan veel bedrijven een enorm zware winter tegemoet. Om voor overbruggingshulp in aanmerking te komen moet een bedrijf wel een goede businesscase hebben, gekoppeld aan verduurzaming. Het kabinet wil alleen bedrijven ondersteunen die een duurzaam perspectief hebben.”

Wat versta je onder een duurzaam perspectief?

“Dat bedrijven in de toekomst betaalbare en duurzame warmte, elektra en CO₂ tot hun beschikking hebben. Als je wil bouwen of uitbreiden, kijk dan wat de beste plek is voor je energiestrategie. Welke gebieden in Nederland zijn geschikt voor aardwarmte, waar zijn mogelijkheden voor rest-CO₂? Is de capaciteit van het energienet groot genoeg om stroom te leveren en af te nemen?

In het Westland zijn aardwarmte en Ocap beschikbaar. In andere delen van Nederland zijn clusters die die luxe niet hebben, zoals in Limburg. Dat baart me zorgen. Door de aardwarmte in Limburg is een maand geleden een streep gezet. Hoe moeten zij verduurzamen als ze geen aardwarmte mogen gebruiken? Ik heb daar bij minister Staghouwer aandacht voor gevraagd. Het gaat om meer dan duizend hectare glastuinbouw.”

Dan zijn er veel bedrijven die het moeilijk gaan krijgen.

“Ik denk dat met name de kleine kwekers het heel moeilijk gaan krijgen. Ik was laatst op bezoek bij een bedrijf in het Westland met twee hectare chrysanten, dat voor gas afhankelijk is van de dagprijzen. De ondernemer heeft geen opvolging, maar hij kan het bedrijf ook niet te koop zetten. Wat moet hij dan doen? Daar heb ik geen antwoord op. Er zullen kassen leeg gaan staan in de komende winter. Dat is de realiteit. Niet iedere tuinder kan gered worden.”

In de media krijgt de VVD weleens het verwijt dat ze haar voeling met de achterban is kwijtgeraakt. Als je kijkt naar het stikstofdossier, dan verschilt het standpunt van VVD niet veel van de linkse partijen.

“In het stikstofdossier ligt een uitspraak van de rechter. Bovendien zien we dat het slecht gaat met de natuur. Laten we het beetje natuur dat we hebben koesteren. De vorige VVD-generatie heeft daar te weinig aan gedaan, terwijl de signalen toen al duidelijk waren. Nu moeten we alsnog ingrijpen. Dat is geen populaire boodschap, maar je moet niet de politiek in gaan om alleen populaire boodschappen uit te dragen.”

Misschien verwachten ondernemers een ander standpunt?

“Daar is discussie over binnen de VVD. We hebben verschillende thematische netwerken, zoals Liberaal groen en LNV. Zo zijn er mensen binnen de partij die vinden dat er te veel dieren zijn in Nederland en dat we naar kweekvlees toe moeten, terwijl anderen de huidige vorm van landbouw ondersteunen. Dat zijn twee uitersten die botsen.”

Wat doe jij als Kamerlid voor de tuinbouw?

“Ik probeer waar het kan de tuinbouw onder de aandacht te brengen. Iedereen weet dat ik uit het Westland kom, dus het feit dat ik in de Tweede Kamer rondloop levert al aandacht op. Verder gebeurt er veel achter de schermen. Je probeert de verbinding te zoeken met ander partijen, hard op de inhoud in het debat maar zacht op de relatie daarbuiten. Het brede publiek krijgt daar niet veel van mee.”

Wat kan de tuinbouw zelf doen?

“Tuinders moeten de handen ineen slaan en laten zien wat ze in huis hebben. Na de zomer gaan we Laura Bromet van GroenLinks bedrijven laten zien in het Westland. Ze is al een paar keer uitgenodigd, en nu heeft ze toegezegd dat ze komt.”

Waarom Bromet?

“Zij denkt dat tuinders de hele dag de wkk hebben draaien en de ramen laten openstaan. Dat beeld klopt niet. Zonder tuinbouw zouden er nooit zo veel aardwarmteprojecten zijn geweest, waar straks heel Nederland de vruchten van plukt. De tuinbouw is een innovatieve sector, die je niet onder druk moet zetten, maar moet koesteren.

Het punt is dat veel politici een oordeel vormen terwijl ze nooit op de bedrijven zijn geweest. Met één pennenstreek vegen ze een sector van de kaart. Er zijn veel kleine fracties in de kamer, die niet de tijd hebben om alles te behappen en sectoren te bezoeken. Wat dat betreft zit ik zelf in een luxe positie met een fractie van 34 zetels.”

Moet de tuinbouw vaker politici uitnodigen?

“De tuinbouw nodigt altijd mensen uit. Ga proberen om mensen uit te nodigen die geen fan zijn van de sector. David Attenborough heeft een fantastisch verhaal verteld over de Nederlandse glastuinbouw; dat verhaal moet meer uitgedragen worden. Ga de verbinding zoeken met de buitenwacht. Mij hoef je niet te overtuigen.”

‘Nodig mensen uit die geen fan zijn van de tuinbouwsector. Mij hoef je niet meer te overtuigen’

Hoe zie je de toekomst van de glastuinbouw?

“De toekomst zie ik positief. De mogelijkheden zijn er; die moeten we als politiek niet door het putje spoelen. De tuinbouw zit nu in een storm waar hij sterker uit zal komen. Ik hoop dat we over vijf jaar kunnen terugkijken en vaststellen dat het meeviel. Maar op dit moment zitten we er nog middenin. In de tuinbouw zijn altijd bedrijven geweest die voorop liepen, die ook bij een lage gasprijs de noodzaak zagen om te verduurzamen. Die noodzaak wordt nu heel duidelijk. Daarin zal de tuinbouw zich moeten blijven ontwikkelen.”