‘Volop potentie, zolang je het beter doet dan de rest’

Tot begin maart was de ruim 40 hectare grote kavel, direct aan de A67 in glastuinbouwgebied Siberië in Maasbree, nog een kale vlakte. Inmiddels staat het perceel vol met frambozenplanten, zover het oog reikt. Een fascinerend gezicht, vooral vanwege het bijzondere lijnenspel dat wordt gecreëerd door de vele roestvrijstalen palen.

Het lijnenspel van Van den Elzens nieuwbouw in Limburg. – Foto: Ank van Lier

“Op 4 maart kochten we de grond van Wayland Nova en de maandag erna is al gestart met de aanleg van de opkweekvelden”, vertelt Frank Coppens, mededirecteur van Van den Elzen Plants. “Een kleine 3 maanden later, op 1 juni, kwamen de laatste long canes op het veld te staan. Hiermee hebben we ons areaal frambozenplanten met een derde uitgebreid: van 75 naar 100 hectare. Of de markt deze uitbreiding aankan? Absoluut. Alle planten zijn al verkocht. De frambozenteelt is ‘booming’.”

Bedrijfsontwikkeling

De opkweek van frambozenplanten vormt 1 van de 3 pijlers onder Van den Elzen Plants; het bedrijf focust daarnaast op de productie van aardbei- en aspergeplanten. In totaal worden jaarlijks 125 miljoen planten afgeleverd. 65% hiervan is aardbei, circa 20% framboos en 15% asperge. “De basis voor het hedendaagse bedrijf werd in de jaren 50 gelegd, toen onze vader begon met de teelt van vollegrondsgroenten en klein fruit”, vertelt Henk van den Elzen. “In de jaren 70 startte hij ook met het opkweken van aardbeienplanten. Op deze manier wilde hij aardbeientelers ontzorgen, daarbij realiseerde hij zich dat de ziektedruk beter onder controle te houden is wanneer je productie en vermeerdering gescheiden houdt.”

Bedrijfsprofiel Van den Elzen Plants in Erp (N.-Br.) produceert op jaarbasis ruim 80 miljoen aardbeiplanten, 25 miljoen frambozenplanten en 20 miljoen aspergeplanten. Dit gebeurt op een oppervlak van circa 660 hectare. Onlangs werd een uitbreidingslocatie van 43 hectare aangekocht in het Noord-Limburgse glastuinbouwgebied Siberië. Hiervan is inmiddels 25 hectare in gebruik voor de opkweek van frambozen. Henk van den Elzen (l.) en Frank Coppens – Foto: Ank van Lier Van den Elzen levert aan telers door heel Europa. De directie van het bedrijf wordt gevormd door de broers Henk en Jos van den Elzen en Frank Coppens. De plantenkwekerij telt circa 20 vaste medewerkers, in piekperioden worden circa 500 seizoensarbeiders ingezet.

Gaandeweg kwam de focus steeds meer te liggen op het opkweken van plantmateriaal. In de jaren 80 namen zonen Henk en Jos het stokje over; zij bouwden het bedrijf verder uit. Aanvankelijk focusten zij op de productie van aardbei- en aspergeplanten, in 2007 werd ook gestart met de opkweek van long canes van zowel zomer- als herfstframbozen.

Onze klanten, die door heel Europa zitten, schalen de laatste jaren enorm op

“We zagen grote kansen in de markt voor zachtfruit; deze was immers enorm in ontwikkeling. De kunst is dan wel om die groei te pakken. Dat is ons gelukt. In 12 jaar tijd zijn we vanuit het niets naar 100 hectare frambozenopkweek gegaan. Met name de laatste jaren hebben we een flinke groei doorgemaakt. Inmiddels horen we tot de grootste spelers in dit segment.”

Maar ook de productie van aardbeiplanten groeide de laatste jaren. Van den Elzen produceert verschillende planttypes: van verse stekplanten en bewortelde planten tot frigoplanten, wachtbedplanten en (mini)trayplanten. “Met name de vraag naar stek- en trayplanten neemt toe”, zegt Coppens. “Deze vergen weliswaar een grotere investering, maar hiermee kan ook een hogere productie worden gerealiseerd bij de teelt op substraat.”

Voorspelbare kwaliteit

Vooral de laatste 5 jaar maakte Van den Elzen Plants een flinke groeispurt: de omzet ligt nu ongeveer twee en een half keer zo hoog als in 2014. “We hebben zoals gezegd kunnen profiteren van de groei van de zachtfruitmarkt, maar tegelijkertijd hebben we ook ons marktaandeel weten te vergroten”, zegt Coppens. “In de eerste plaats door voorspelbare kwaliteit te leveren. Hoe we dat doen? Onder meer door te werken met een strakke teeltplanning en korte lijnen te hanteren met partijen als WUR en collega-plantenkwekers. Hierdoor weten we onze teelt continu naar een hoger plan te tillen.”

We hebben onder meer veel tijd en energie gestoken in een middenkader van toezichthoudende mensen

Een sterk punt van Van den Elzen is volgens Coppens dat het bedrijf in staat is om ‘mee te deinen met de klant’. “Onze klanten, die door heel Europa zitten, schalen de laatste jaren enorm op. Als plantenkweker moet je daarin meebewegen en snel een tandje kunnen bijschakelen. Door zelf meer te produceren of door samen te werken met externe partijen. Dat betekent dat je kapitaalkrachtig moet zijn, maar vooral ook je organisatie goed op orde moet hebben.”

Tips uit auto-industrie

Met name in dit laatste werd de laatste jaren fors geïnvesteerd. Het besluit van Henk en Jos van den Elzen om Frank Coppens te vragen om toe te treden tot de directie is daarvoor misschien wel het meest illustratief. “Met de groei van ons bedrijf groeide ook de noodzaak voor het neerzetten van een stevige organisatie en een goede bedrijfsstructuur”, zegt Henk van den Elzen. “Daarnaast zochten we iemand met commercieel talent. Frank, die diverse managementfuncties bekleedde binnen de auto-industrie, paste perfect in dit plaatje. Hij heeft geholpen om ons bedrijf naar een hoger niveau te tillen en op die manier verdere groei mogelijk gemaakt. Jos en ik kregen hierdoor weer meer plezier in ons werk. Dingen doen die je niet liggen, maakt ondernemen minder leuk.”

Planten in Erp. – Foto: Van den Elzen Plants

Coppens voegt toe dat de organisatie ook is versterkt door te investeren in de juiste mensen op de juiste plek, helderheid te scheppen over verantwoordelijkheden en medewerkers de kans te bieden om trainingen en opleidingen te volgen. “We hebben onder meer veel tijd en energie gestoken in een middenkader van toezichthoudende mensen. Deze selecteren we uit de productiemedewerkers; met name Poolse en Roemeense mensen. Zij krijgen de mogelijkheid een opleiding te volgen en ontvangen een goed salaris. Kortom: we creëren perspectief voor hen. Dat tilt niet alleen onze organisatie en de kwaliteit naar een hoger plan, maar helpt ook mensen aan je bedrijf te binden. Al kunnen we niet ontkennen dat het steeds lastiger wordt om voldoende seizoenskrachten te vinden.”

Efficiëntiewinst

Om verder te kunnen groeien en een efficiëntieslag te kunnen maken, zocht Van den Elzen al langer naar een uitbreidingslocatie. Onder meer extra glas was gewenst, om werkzaamheden die momenteel worden uitbesteed in eigen beheer te kunnen uitvoeren. “We besteden onder andere een deel van de productie van onze frambozenstekken uit, net zoals een deel van de aardbeienopkweek. Dat was nodig om de afgelopen jaren mee te kunnen groeien met onze klanten. Maar op termijn willen we deze werkzaamheden zelf gaan uitvoeren, om efficiënter te kunnen werken en maximale grip te houden op de kwaliteit. Daarnaast wilden we ruimte creëren voor verdere groei van ons bedrijf. In de omgeving van Erp zijn echter niet of nauwelijks uitbreidingsmogelijkheden”, zegt Coppens.

Hoewel wij veel investeren in onze mensen, kunnen we er niet omheen dat arbeid steeds meer een ‘issue’ wordt

De ondernemers kwamen uiteindelijk uit in glastuinbouwgebied Siberië in Maasbree (L.), waar ze een perceel van 43 hectare kochten. “Hier hebben we dus in eerste instantie 25 hectare frambozenopkweek gerealiseerd. De percelen zijn voorzien van een hightech irrigatiesysteem, ook is een waterbassin aangelegd. En volgend jaar komt er een loods, om de planten te kunnen verpakken.

De komende tijd gaan we plannen maken voor de verdere ontwikkeling van het braakliggende terrein. Naast glas zal er een koeling moeten komen en een trayveld, voor het afharden van de aardbeiplanten. Daarnaast willen we huisvesting voor medewerkers realiseren.”

Verzekering voor toekomst

De vraag is natuurlijk of het bedrijf nog verdere groeiambities heeft. “Dat hangt in de eerste plaats van onze klanten af”, onderstreept Coppens. “Maar wij zien altijd groeipotentie, zeker wanneer je het beter doet dan de rest. En consumenten zijn steeds meer bezig met gezondheid; een product als framboos past perfect in deze trend. Ook moet je zorgen voor de juiste rassen; wij hebben daarom bij framboos bijvoorbeeld geïnvesteerd in de rassenprogramma’s van Plan Sciences Inc en in de aardbeirassen van Flevo Berry.”

Controleren van het uitgangsmateriaal. – Foto: Van den Elzen Plants

Maar het is volgens Coppens niet alles goud wat er blinkt. “Net zoals de vleesproductie kan ook de zachtfruitsector van de ene op de andere dag in het verdomhoekje belanden. Om dat te voorkomen, zullen we de inzet van chemie verder moeten terugdringen. Daar ligt vooral een taak voor de veredeling: die moet meer ziekteresistente rassen ontwikkelen.”

Ook verdere automatisering is een must, geven Van den Elzen en Coppens aan. “Hoewel wij veel investeren in onze mensen, kunnen we er niet omheen dat arbeid steeds meer een ‘issue’ wordt”, zegt Coppens. “Daarom steken we veel tijd, geld en energie in mechanisatie. Vorig jaar namen we bijvoorbeeld een nieuwe inpaklijn voor onze trayplanten in gebruik, daarnaast zijn we bezig met de ontwikkeling van een machine voor het afranken van trayplanten. Omdat de vermeerderingssector vrij klein is, wordt hiervoor niet automatisch geïnvesteerd in mechanisatie. Je moet als bedrijf zelf het voortouw nemen. En we hebben ook geen keus; mechanisatie is een soort van verzekering richting de toekomst. Wil je ook in de toekomst gegarandeerd je klanten kunnen blijven bedienen, dan kun je niet achterover leunen.”