Veranderende tuinbouwmarkt

Tijdens een onlangs door Royal Brinkman georganiseerd symposium ‘Let’s Improve Together’ werd van verschillende kanten de toekomstvisie op de Nederlandse glastuinbouw belicht. Uit een inventarisatie door Special Envoy StartupDelta, via een samengestelde denktank van (toeleverings)bedrijven, bleek dat het aantal starters in de tuinbouwsector vrij gering is, en dat er weinig bedrijven zijn die echt doorgroeien. Start-ups lopen er bij financiers tegenaan dat ze soms moeilijk medewerking krijgen, vanwege hun onbekendheid en nieuwe visies die afwijken van wat er altijd gedaan is.

Ongeschreven gedragscode

De tuinbouwsector blijkt redelijk intern gericht en vrij gesloten naar buiten. Er heerst een soort ongeschreven gedragscode waarbij iedereen respect heeft voor elkaars positie in de markt, waardoor iedereen elkaar redelijk op zijn plek houdt. Partijen van buitenaf met nieuwe frisse ideeën en technologieën kijken geïnteresseerd en met bewondering naar de tuinbouwsector, maar vinden het lastig om er binnen te komen. Er wordt vaak geroepen dat er meer samengewerkt moet worden, maar als het er echt op aankomt, blijkt dit lastig. Voorlopers houden ideeën en ontwikkelingen voor zichzelf, in plaats van open te communiceren: “Dit ben ik aan het doen. Wie doet er mee?”

Alert blijven op bedreigingen

Constantijn van Oranje van Special Envoy StartupDelta waarschuwt bedrijven alert te blijven op bedreigingen, en zich op tijd aan te passen. Er zijn al diverse voorbeelden in andere sectoren waar bedrijven met een behoudend businessmodel te laat gereageerd hebben, en ineens voorbijgestreefd zijn door nieuwkomers met vernieuwende concepten. Van Oranje: “Weten wij een volgende generatie bedrijven voort te brengen die nog steeds leidend zijn de sector?”

Sceptisch

Het risico van het huidige bedrijfsleven is dat ze sceptisch blijven ten opzichte van nieuwe technologie, en al snel verwachten dat de vernieuwing wel gewantrouwd zal worden. Maar daar zijn al diverse grote bedrijven over gestruikeld. Denk aan de Ubers die de traditionele taxi-wereld compleet verrasten. Mensen blijken bijvoorbeeld te durven vertrouwen op technologie op basis van voor hen niet te bevatten algoritmes, als ze eenmaal gezien hebben dat het werkt.

Artificial Intelligence

Klantrelaties veranderen ook door opkomende nieuwe technologie. Steve van Belleghem, expert op het gebied van klantgerichtheid in de digitale wereld: “Waar rond 2007 gold als beginpunt voor de opkomst van de mobiele telefonie, die nu inmiddels overal volledig ingeburgerd is, is 2017 dat voor de Artificial Intelligence (AI). Die AI zit volgens Van Belleghem aan het begin van een steile curve omhoog in praktische toepassingen, ook al lijkt het nu vaak vooral nog om allerlei gimmicks/‘speeltjes’ te gaan.

Waar tot nu toe alle inspanningen erop gericht waren om alles makkelijker te maken, neemt de complexiteit van technologische oplossingen nu toe

“De makkelijke jaren van mobiliteit liggen achter ons. Waar tot nu toe alle inspanningen erop gericht waren om alles makkelijker te maken, neemt de complexiteit van technologische oplossingen nu toe. De lat van de verwachtingen bij klanten ligt heel hoog. Artificial Intelligence speelt daarbij een grote rol. Alles moet sneller, hyper-gepersonifieerd, en voorspellend. Het oude idee van jouw ene Unique Selling Point (USP), dat ene dingetje waar jij extra goed in bent, is niet langer goed genoeg meer. Alles is bij elkaar nodig om klanten helemaal naar behoefte te bedienen: prijsvriendelijk, productrange, locatie, service, enzovoort. Kom uit je dagelijkse bubbel. Hoeveel impact heb jij op je eigen klanten? Of leef je nog in je eigen bedrijfswereldje? Durf te dromen hoe de toekomstige wereld eruit ziet, en bereid je daar op voor.”

Menselijke arbeid

Die Artificial Intelligence zal via robotica en software-oplossingen deels personeel gaan vervangen. Maar menselijke arbeid zal een andere invulling krijgen. Klanten verwachten steeds meer dat medewerkers juist uitgebreide en heel persoonlijke service bieden als aanvulling op het beperkte percentage gevallen waar computers en robots tekort schieten. “Hoe digitaler de wereld, hoe belangrijker het persoonlijke aspect wordt. Menselijk contact daalt in frequentie, maar door de schaarste worden de resterende klantcontacten steeds belangrijker. Computers personaliseren op gedrag en gegevens, maar wij als mensen kunnen verrassen in onze reacties. Daar bestaat geen computer-script voor. Combineer die sterktes van digitaal en sterke persoonlijke aandacht met elkaar.”

Steve van Belleghem. – Foto: Peter Visser

Medicinale cannabis

Innovatieve stappen kunnen ook keuzes zijn voor hele nieuwe teelten of het gaan telen in het buitenland. Onder andere de teelt van medicinale cannabis zou voor een aantal telers mogelijkheden kunnen bieden. Was voorheen 80% van de cannabis-bestemd voor wiet roken, inmiddels is dat door allerlei nieuwe toepassingen nog maar 20%.

Nog veel te leren

In Canada, waar de cannabis-teelt ook gelegaliseerd is voor recreatief gebruik, is het areaal in een paar jaar tijd gestegen van 100 tot 200 hectare naar 400 tot 500 hectare. De beschikbaarheid van kassenbouwers is daar de grootste limiet voor de uitbreiding, niet de vraag naar het product.

Voor een succesvolle teelt voor medicinale toepassingen (oogst van de bloemen) valt nog veel te leren, waaraan de Nederlandse tuinbouwkennis een bijdrage kan gaan leveren. Vanuit het teeltverleden op de zwarte markt, in kelders en schuurtjes in het bos, kwam er totaal geen teeltinformatie over het gewas beschikbaar. Er zijn 6 teelten per jaar mogelijk in kassen. Oorspronkelijk productiedoel was 1 tot 2 kilo per vierkante meter, maar er blijkt al 3 tot 4 kilo realiseerbaar. Voor de uniformiteit van het plantmateriaal wordt meestal gewerkt met klonen vanuit moederplanten.

Voordeel led

Cannabis bloeit alleen bij bepaalde daglengtes. Daar zal met koeling en belichting op gestuurd moeten worden. De temperatuur-verhouding tot het beschikbare licht bepaalt de ontwikkelingssnelheid. Bij 45 mol licht per dag hoort volgens cannabis-expert Laus Dam bijvoorbeeld een temperatuur van 24 tot 26 graden in de opkweek-fase, 21 tot 22 graden in de vegetatieve plantfase, en 24 tot 25 graden in de bloeifase. Led biedt voordelen doordat er minder gekoeld hoeft te worden in de kas.

Om een vergunning te krijgen voor farmaceutische doeleinden worden hoge eisen aan de teelt gesteld. Er mogen geen chemisch gewasbeschermingsmiddelen gebruikt worden. Medewerkers in de kas gaan hygiënisch gekleed alsof ze in een farmaceutisch bedrijf lopen.

Laust Dam. – Foto: Peter Visser

Glastuinbouwvestiging in het buitenland

Een glastuinbouwvestiging in het buitenland kan ook een manier zijn om de bedrijfspositie in de toekomst sterker te maken. Al komt daar vaak meer bij kijken dan een kas in Nederland bouwen. Dat ervoer bijvoorbeeld ook Casey Houweling op diverse locaties in Canada waar hij startte. Tomatenteelten die onder de daar heersende klimaatomstandigheden sneeuwwit zagen van de wittevlieg. Kassen die voorzien moesten worden van insectengaas om virus buiten de deur te houden, maar waar de beperkte ventilatiecapaciteit toen voor grote problemen ging zorgen. Inzet van extra ondersteunende ventilatoren leverde weer kouval op. In Canada is vaccinatie tegen Pepinomozaïekvirus niet toegelaten, wat 20% oogstderving per jaar oplevert. En de levenscyclus van bedreigende viroïden kon alleen doorbroken worden door tussenplantingen met komkommer te gaan zetten.

Casey Houweling. – Foto: Peter Visser