Van der Tak: ‘Met doelen eisen afwenden’

Doelen stellen. Daar gelooft Sjaak van der Tak in. Doelen werken bij bedrijven beter dan dwingende maatregelen. De scheidend voorzitter van Glastuinbouw Nederland zegt dat ook tegen de ambtenaren in gesprekken over een nieuw glastuinbouwakkoord met CO₂-plafonds. Het is een kwestie van de juiste innovatieprikkels, ook als de prestaties van de sector achterblijven.

Tuinbouwmodel meenemen voor stikstofdebat

Van der Tak wil dat tuinbouwmodel van doelen meenemen naar LTO Nederland in onder meer het stikstofdebat. Daar zal hij trouwens de glastuinbouw ook niet vergeten. Een aantal bedrijven zit op slot vanwege plotse vergunningsverplichtingen bij een houtstookinstallatie, al lijkt hier recent een doorbraak door een nieuw stikstofakkoord.

Lees ook: Stikstofakkoord lijkt uitkomst voor knelgevallen glas

De glastuinbouwvoorman ontvouwde al in het eerste sollicitatiegesprek bij LTO direct zijn plan om een brede agrarische visie op te stellen voor 2030. Negentien deelsectoren, zeven hoofdlijnen. Drie daarvan moeten in drie jaar gerealiseerd zijn. De glastuinbouw is zelf nu in onderhandeling met het ministerie over een nieuw CO₂-akkoord. Dat is al gelijk de glastuinbouwinbreng in die brede agrarische LTO-visie.

Verdere integratie onderzoeken

In het bijna lege kantoor in Zoetermeer in het tuinbouwhuis Hortiversum is de ontvangst hartelijk. De glastuinbouwvoorman is iets verlaat van een externe afspraak. Bij binnenkomst begroet hij medewerkers persoonlijk.

Na drie jaar praat hij over de sector alsof hij die niet verlaat. Er zijn plannen waarvoor hij geen tijd had, zoals de toekomst van Glastuinbouw Nederland. Die zou toenadering moeten zoeken met zusterorganisaties in de EU. Hij gooit ook de knuppel in het hoenderhok: “Dit is een goede tijd voor verdere integratie met GroentenFruit Huis.”

Van der Tak kijkt uit naar de overstap naar LTO. De overgang van politiek bestuurder naar belangenbehartiger bevalt goed. De weerstand in politiek is ingewisseld voor doorgaans meedenkende leden. Er is een klik met ondernemers. Dat geeft een boost, zegt hij.

Geen open sollicitatie

Van der Tak wil nog even wat rechtzetten. Dat hij in augustus een oproep deed voor meer samenwerking tussen land- en tuinbouw was geen open sollicitatie bij LTO. Dat hij dit najaar voorzitter werd bij Fruit Tech Campus bewijst wel dat hij die plannen helemaal niet had deze zomer. “Ik kan jou recht aankijken en dit zeggen. Het is mijn omgeving die later aankwam met het profiel voor de nieuwe LTO-voorzitter en daar herkende ik me gelijk in.”

Drie jaar was Van der Tak voorzitter bij Glastuinbouw Nederland. Gevraagd naar hoogtepunten noemt hij er drie:

• het vormen van de landelijke organisatie;
• het Klimaatakkoord met de € 250 miljoen ondersteuning;
• het gewasbeschermingsmiddelenakkoord.

“We hebben vanuit dit huis met Joris Baecke van LTO de sectoren op één lijn gekregen.”

_{Lees verder onder de foto en het kader}

Sjaak van der Tak verruilt Glastuinbouw Nederland voor LTO Nederland. – Foto: Roel Dijkstra Fotografie/Fred Libochant

U noemt de mogelijkheid tot collectief collecteren voor onderzoek niet.

“Ja, ons eigen research & development-programma KIJK is ook een grote stap. Dat we zoveel bereikt hebben, komt ook door de inrichting met ondernemersgroepen. Besluiten komen van onderuit.”

Denkt u dat de CO2-aanpak in de glastuinbouw met doelen kan worden gekopieerd naar de stikstofdiscussie?

“De stikstofproblematiek aanpakken, zoals het energieprogramma Kas als Energiebron, is goed mogelijk. Dat is het programma waarin innovatie wordt aangejaagd, zoals Het Nieuwe Telen. Het is fantastisch dat Het Nieuwe Telen nu de standaard is in de glastuinbouw.”

Het is ook omgekeerd mogelijk dat zo’n stikstofaanpak met maatregelen er juist komt met zwaardere instrumenten voor glastuinbouw.

“Als de randvoorwaarden allemaal geregeld zouden zijn, is zo’n steviger lijn met maatregelen misschien denkbaar. Dus als de CO₂-voorziening geregeld is en warmtelevering plus alle kinderziektes uit geothermie zijn. Dat staat ook in de het Klimaatakkoord. De sector kan dan zelfs in 2040 in plaats van 2050 al klimaatneutraal opereren. Dan moet je niet bijvoorbeeld net drie maanden na het Klimaatakkoord met een hogere belastingtarief op stroom komen. Ik stond echt te springen van frustratie toen ik het hoorde.”

Ik ben voorstander van doelenwetgeving en niet van maatregelenwetgeving

Hoe groot is de kans dat de overheid met strengere CO2-maatregelen komt voor tuinbouw?

“Ik ben voorstander van doelenwetgeving en niet van maatregelenwetgeving. We hebben nu beide in de huidige afspraken. Het CO₂-sectorsysteem is een doelensysteem. De betalingen uit dit sectorsysteem vloeien terug in innovatie via het programma Kas als Energiebron. Dat is een revolverend fonds. De vraag is; blijft dat? We moeten afwachten.”

Het nieuwe CO2-sectorakkoord van de glastuinbouwsector met de overheid is cruciaal voor uw leden. Het bepaalt hoe ze de sectordoelen gaan halen en tegen welke kosten of maatregelen. Komt dat akkoord er nog in uw periode?

“Nee, dat is gepland voor januari, februari, maar ik verwacht eigenlijk dat dit door een nieuw kabinet wordt opgepakt. Ik hoop het niet, want dat maakt de uitkomst onzekerder.”

Hoe kan dat? De overheid heeft toch gezegd dat het voor kerst zou komen?

“We moeten het eerst eens worden over wat de werkelijke uitstoot nu was. Ik denk dat we er wel uitkomen voor de jaren 2019 en 2020, maar de discussie over de uitstoot in 2018 is een harde dobber. Dat kost onze leden te veel geld via het sectorsysteem, waarbij overschrijdingen aan bedrijven via heffingen worden doorberekend. Er zijn nog discussies over verschillen en de aard van de metingen en de plafonds.”

Wat kunt u nog oogsten in deze laatste maand? De compensatie voor de hogere ODE-tarieven voor stroom bijvoorbeeld?

“Ja, ik ga niet weg voordat ODE-compensatie geregeld is. Nee, serieus. Ik heb goede hoop dat snel een besluit valt van het ministerie. Onze ondernemersgroep heeft een keuze gemaakt uit zes modellen voor compensatiemaatregelen. Dat is de manier waarop we het beste werken, wij werken modellen uit die de ondernemers kiezen.”

ODE is niet het enige dossier waar u problemen mee heeft.

“Nee, over teruglevering van CO₂ is in september een brief van minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes gekomen, maar daar waren twee zaken niet in geregeld. Je hebt afgeronde dossiers nodig om te komen tot een groter plan en dat vertraagt als je op dossiers blijft lobbyen. Corona heeft verder ook zeker tot vertraging geleid.”

Het zou je positie echt sterker maken als je kunt spreken uit één organisatie

Wat wilt u de leden nog meegeven bij uw vertrek?

“Ik noem er drie. Bedrijven moeten versterkt over de grens denken en lokale productie starten. Verder denk ik dat de Glastuinbouw Nederland meer Europees moet samenwerken met zusterorganisaties. Daar ben ik niet aan toegekomen. Ook zouden we een verdere integratievorm kunnen kiezen voor GroentenFruit Huis en Glastuinbouw Nederland. Het zou je positie echt sterker maken als je kunt spreken uit één organisatie.”

U vertrekt vlak nadat ook Gert Mulder vertrekt bij GroentenFruit Huis. Verzwakt dat nu niet de positie van tuinbouw in de lobby?

“Janine Luten is aangesteld bij GroentenFruit Huis. Deze periode zouden we daarom juist moeten aangrijpen om over integratie na te denken.”

U werkt met GroentenFruit Huis al intensief samen in Greenports Nederland? Is dat niet genoeg?

“Klopt, maar daar is de overheid ook bij aangesloten.”

Ik ben pragmatisch en af en toe ga ik daarbij tot het randje

De weerstand die bij politiek hoort, had u niet bij Glastuinbouw Nederland. Bij LTO zult u daar mogelijk meer mee te maken krijgen.

“Dat weet ik niet. De eerste signalen zijn goed. De ledenraad stemde unaniem voor mijn benoeming. Ik heb ook gelijk twee dagen na mijn benoeming gesproken met Farmers Defence Force (FDF), op een zaterdagmorgen om 8.00 uur. Dat was prettig. Het zijn toch mensen met een goede inborst.”

Uw enthousiasme en positivisme zijn uw handelsmerk, wordt gezegd. Gaat dat bij u vanzelf?

“Het kost me geen moeite. Mijn drijfveer lijkt erg op ondernemerschap die ik in de bedrijven zie. Ik ben pragmatisch en af en toe ga ik daarbij tot het randje. Ik moet oppassen dat ik niet te veel wil. Het is goed dat mensen in mijn omgeving me ervoor waarschuwen als het opportunistisch dreigt te worden.”