Turkse marktregulering vooral een lokale aangelegenheid

In Ankara, Istanboel en binnenkort ook een aantal andere Turkse steden worden verkooppunten ingericht waar Turkse consumenten tegen ‘redelijke’ prijzen hun basisproducten kunnen inslaan. In de groentestalletjes vind je geen luxe producten, maar basisgrondstoffen: uien, tomaten en aubergines. Ditmaal zijn het geen handelaren die hun koopwaar aanbieden, maar geregisseerde verkooppunten. Ingesteld door de Turkse overheid, met hulp van de Tarım Kredi Kooperatifleri. een coöperatie die al sinds jaar en dag kredieten verstrekt aan landbouwbedrijven in Turkije.

Coöperatie fungeert als zelfstandige inkooppartij

De coöperatie fungeert feitelijk als een zelfstandige inkooppartij op de vrije markt, maar dan zonder het belang dat partijen als inkopers, groothandelaren, opslaghuizen en supermarkten hebben. Schakels die volgens de overheid hebben bijgedragen aan de ongecontroleerde prijsopdrijving van verse groenten en fruit. Ze worden nu weggezet als ‘opportunistische profiteurs’, medeveroorzakers van de prijsinflatie die het land ‘teistert’. De oorzaak ligt volgens de overheid in elk geval niet bij een falende Turkse economie.

_{Lees verder onder de video}

Inflatie en klimaat

Dat de economie in een crisis verkeert, is duidelijk. Er is sprake van een snel stijgende inflatie. Prijzen voor levensmiddelen rijzen de pan uit. In januari zou voedsel gemiddeld 30% duurder zijn geworden, ook groente en fruit. De schuld van de handel, aldus de overheid. En dus wordt naar het middel van interventie gegrepen. Geen nieuws onder de zon overigens. De Turkse overheid hanteert het middel van een gereguleerde verkoop al sinds de jaren 70 van de vorige eeuw.

Neerslag, kou en storm

Behalve een economische is er ook een klimatologische reden aan te wijzen. De weersomstandigheden in de belangrijkste tuinbouwgebieden waren de afgelopen maanden bijzonder slecht. Veel neerslag, kou en storm hebben voor veel vertraging in productie en derving gezorgd. De belangrijkste reden voor de prijsstijgingen op de internationale markt, geven critici aan. Ze hekelen de regulering van de markt door de Turkse overheid, dat een aantasting zou zijn van het vrije marktwezen.

_{Lees verder onder de foto}

Mensen staan in de rij voor de goedkope groenten die door de overheid worden verkocht in Ankara. – Foto: ANP

Politieke motieven

Toch zouden primaire producenten en consumenten wel degelijk vruchten plukken van het beleid. Er wordt door de overheid nu een eerlijke prijs aan producenten betaald, zeggen lokale bronnen. En consumenten betalen op hun beurt veel minder voor hun basispakket verse groenten dan enkele weken geleden. Met zo’n 60 miljoen potentiële stemmers is dat een belangrijke troef in handen van de partij van regerend president Recep Tayyip Erdoğan en zijn Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP), dat in maart probeert de grip op het binnenlands bestuur te verstevigen.

In het lokale handelsverkeer zou een cultuur zijn ontstaan waarbij producenten te sterk afhankelijk zijn gemaakt van hun afnemers

Van buiten Turkije klinkt de kritiek dat vooral deze politieke motieven een rol spelen bij de inmenging van de overheid. Dichter bij het episch centrum van de gebeurtenissen zijn er ook geluiden dat de koers van de overheid juist positief uitpakt. In het lokale handelsverkeer zou een cultuur zijn ontstaan waarbij producenten te sterk afhankelijk zijn gemaakt van hun afnemers. Die wachten soms maanden op hun geld. Met de snel stijgende inflatie zouden vooral handelaren profiteren, terwijl producenten hun investeringsbehoefte moeten uitstellen. Diezelfde producent bereidt zich voor op de volgende planting, wil investeren, maar heeft de financiële middelen niet. Noodgedwongen klopt hij aan bij de afnemer, die vaak ook als kredietverstrekker optreedt. Een oneerlijke onderhandelingspositie, aldus insiders.

_{Lees verder onder de tabel}

‘Sterke prijsfluctuatie een kwestie van vraag en aanbod’

In hoeverre de lokale situatie de internationale handel met Europa beïnvloedt, is moeilijk te zeggen. Er zijn Nederlandse ondernemers die product uit Turkije halen en zeggen dat de interventie van de overheid nu al een positief effect heeft op de exportprijzen. Anderen geven aan dat de prijsvorming niet afwijkt van eerdere seizoenen en dat de sterke prijsfluctuatie een kwestie van vraag en aanbod is.

Op contractafspraken met grote Europese inkooppartijen zou de Turkse interventie nauwelijks enig effect hebben. In de vrije markt beweegt de overheid zich evenwel als regulerende partij, die over de schouders meekijkt bij tussenhandel, opslag en transport. Een situatie die Turkse consumenten in elk geval tot 31 maart de zekerheid geeft dat hun basisproducten betaalbaar blijven. Hoe de situatie na de verkiezingen zal zijn? Aan die voorspelling durft niemand zich te wagen.