Doorgaan naar artikel

Tuinbouw wil ‘logische uitzonderingen’ voor sector in regeerakkoord

De verkiezingsuitslag kan nog net zo makkelijk een regering over links als over rechts opleveren, met vrijwel zeker een solide VVD-blok in het centrum van de macht. De tuinbouw geeft het toekomstige kabinet tips rond energie, arbeid en markt voor het nieuwe regeerakkoord.

Daags na de overwinning van D66, Forum voor Democratie en een viertal nieuwkomers in de Tweede Kamer, kwamen er twee verkenners. Die worden opgevolgd door informateurs en een formateur, die een nieuw kabinet gaan smeden. De uitslag van de verkiezingen is logischerwijs een aanloop naar een regering met de weer winnende VVD en met D66. Voor de tuinbouw is het spannend om te zien of daar nog wat klein links of klein rechts aan wordt toegevoegd om tot een Kamermeerderheid te komen.

De voorkeur van tuinders is helder: over rechts graag. In alle tuinbouwgemeenten piekten Forum van Thierry Baudet en JA21 van Joost Eerdmans naar hogere percentages dan het landelijk gemiddelde. De PVV van Geert Wilders verloor net als in heel Nederland ook in de tuinbouwgemeenten dan wel wat procentpunten, maar blijft er relatief omvangrijk.

Fiscaal systeem voor energietransitie

Maar los van wie er straks aan daadwerkelijke formatiegesprekken gaan meedoen, zoals heel lobbyend Nederland heeft ook de agrarische sector het verlanglijstje al klaar. Glastuinbouw Nederland schreef al voor de verkiezingen een brief aan de (nog te benoemen) formateur. Onder meer over klimaat en energie. De ondernemersorganisatie pleit voor een goed fiscaal systeem dat de energietransitie stimuleert, zonder een aanslag te plegen op het rendement. Ook legt de brief nadruk op inzet van rest- en aardwarmte en CO2 plus voortzetting van het innovatieprogramma Kas als Energiebron. Ingrediënten voor ook een nieuw glastuinbouwakkoord, dat later dit jaar op de rol staat. Heel gedetailleerd kan het standpunt van de glastuinbouw overigens nog niet zijn. “Er is nog geen ledenraadpleging over geweest, dat komt op meerdere momenten later dit jaar”, zegt Piet Broekharst, energiespecialist van Glastuinbouw Nederland.

Energietransitie duurder voor tuinder

Hij noemt fiscale plannen het belangrijkste element in de brief. Dat moeten telers echt niet onderschatten. Glastuinbouw Nederland probeert telers voor te bereiden op misschien wel de belangrijkste fase, waarin de energietransitie nu zit. Energie gaat onherroepelijk duurder worden. “Bij het CO2-handelssysteem ETS lopen prijzen op. De EU wil het ETS wellicht verbreden. Nationaal spelen er discussies over de financiering van de energietransitie en de rol van belastingen daarbij. Houd daarmee rekening in de toekomstplannen van je bedrijf. Dat vertellen we de leden. Reken eens door wat het betekent als CO2-emissie het dubbele gaat kosten. We zeggen niet dat het dit gaat worden, maar het geeft wel een gevoel wat het dan betekent. Welke opties heb ik op energiegebied? Ons advies is om vooruit te kijken en onorthodoxe zaken een plek te geven in hun analyse.”

Nieuw regeerakkoord kantelmoment

Een nieuw regeerakkoord kan straks een kantelmoment worden. Dat leek tijdens Rutte III het klimaatakkoord al te zijn, maar de druk om bij te sturen bleek groot. Dat kwam duidelijkheid in de te nemen maatregelen niet ten goede. Broekharst: “Het fiscaal ombouwen van energiebeprijzing duurt jaren. Ik hoop dat uit het regeerakkoord in ieder geval een duidelijke richting komt met een procesafspraak.”

Bouwstenen voor die nieuwe richting, zoals het extra beprijzen van energie, zijn al aangedragen. Een groep ambtenaren rekende al aan het effect van fiscale ingrepen. Het rapport Bestemming Parijs: wegwijzer voor klimaatkeuzes 2030,2050 beschrijft hoe de belastingvrijstelling zou kunnen vervallen voor wkk-stook bij gebruik van elektriciteit op eigen bedrijf. Ook het verlaagd tarief tuinbouw op ketelgas staat in het rapport ter discussie.

Er komen nog veel meer rapporten aan, weet Broekharst. “Er loopt een evaluatie van de Energiebelasting en eentje voor de ODE. Het is een diarree aan rapporten die een rol gaan spelen in de formatie. Iets van een vertaling komt terug in het regeerakkoord, maar er is nu geen peil op te trekken. Als we een rechts kabinet krijgen, kunnen we iets anders verwachten dan wanneer het over links gaat. Wat dat betreft word ik niet erg vrolijk van de verkiezingsprogramma’s, waarin gesproken wordt over afschaffen van subsidies op fossiel. Het is complexer dan dat en wij hopen dat zij dat inzien. De glastuinbouw blijft politiek kwetsbaar door de uitzonderingspositie voor de energiebelasting (op ketelgas; red.). Het liefst wil je geen uitzondering hoeven te verdedigen, maar alles afschaffen en een nieuwe CO2-beprijzing maken is mogelijk een brug te ver.”

De tuinbouw heeft nog tijd, omdat de vrijstelling energiebelasting tot 2024 geldt. “Dat is een gegeven. Als je daaraan morrelt, moet er wel een economisch bestaansrecht blijven bestaan onder de streep.” De compensatieregeling voor verhoging van de ODE is ook nog niet rond. Broekharst: “Die pleister is per definitie te klein en gaat mogelijk, wegens staatssteunregels, voor veel getroffen bedrijven niet eens passen op de wond.”

Hoekstra’s uitglijder over arbeid

Arbeid kwam in de verkiezingsdebatten niet zo heel vaak langs. Maar Wopke Hoekstra maakte er een publicitaire uitglijder mee: het bekorten van de WW-uitkering van twee naar één jaar was ‘compleet asociaal’ en ‘politieke harakiri’, volgens de linkse partijen en de vakbonden. De geplaagde CDA-lijsttrekker noemde deze maatregel als slechts een onderdeeltje van een breder plan om de arbeidsmarkt aan te pakken, in navolging van het rapport van commissie-Borstlap.

De tuinbouw kijkt met argusogen naar de manier waarop een nieuw kabinet werk gaat maken van dat doorgeschoven rapport. Naast ‘Borstlap’ is er ook het rapport van de commissie-Roemer, over arbeidsmigranten. Dat rapport wordt door minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wel geroemd, maar nog niet in beleid omgezet.

Discussies over hoger minimumloon en minder flexwerk

Twee zaken tekenen zich voor de tuinbouw af als mogelijke knelpunten: het minimumloon zou omhoog moeten en de doorgeschoten beweging van vaste banen naar flexwerk zou gekeerd moeten worden. “Op basis van ervaring hoe discussies politiek gezien naar beleid worden omgezet, zijn we níet gelukkig met de wens over de verhoging van het wettelijk minimumloon en ook niet met de prikkels om vaste dienstverbanden te bevorderen”, stelt Peter Loef, specialist arbeid bij Glastuinbouw Nederland. “Vooral niet omdat de ervaring leert dat iedere maatregel uiteindelijk uitkomt op een kostenverhoging voor de ondernemers en niet zorgt voor een substantiële netto-loonstijging voor de werknemers. Ook ondernemers willen goede mensen een vast dienstverband aanbieden, maar veel tuinders hébben nu eenmaal buiten het oogstseizoen minder werk. Voor die werkgevers is een hoge WW-premie voor tijdelijk werk geen positieve beleidsprikkel, maar een voor hun écht niet te vermijden kostenverhoging.”

Werk moet lonen

Hetzelfde geldt voor een hoger wettelijk minimumloon. “Natuurlijk zien tuinders graag dat hun medewerkers netto meer overhouden”, zegt Loef, “sterker nog: we spreken er geregeld over dat we dit graag willen.” Maar als van een loonsverhoging vooral veel geld zó de schatkist van de overheid in stroomt, dan schieten daar de werkgevers noch werknemers veel mee op. “Er zitten in het rapport van Borstlap, of de maatregelen die al door het Rutte III zijn genomen, zaken die voor echt seizoenswerk in de tuinbouw en andere sectoren als de horeca gewoon niet helpen om het doel van meer vaste banen te bereiken.” De tuinbouw wil daarover met de Rijksoverheid graag constructief in gesprek. Want dat werk moet lonen, zodat Nederlandse werkzoekenden graag ook op moderne en goed georganiseerde tuinbouwbedrijven komen werken, dat is een gedeeld belang.

“Wij voelen ons mede-eigenaar van dat vraagstuk”, zegt Loef. “We laten niet voor niks onderzoek doen naar hoe nu al op tuinbouwbedrijven de doorstroom van flexwerkers naar vaste banen werkt. Overigens ook naar hoe en waarom dat niet werkt. Want internationale werknemers zeggen ook soms ‘nee’ tegen vast werk bij een tuinder, omdat het niet beschikbaar zijn van huisvesting een probleem is. En trouwens ook omdat een land als Polen met belastingvoordelen Poolse arbeidsmigranten stimuleert om terug te keren en daar de eigen economie te helpen.”


Tekst gaat verder onder de foto.

Polen en andere EU-burgers komen niet meer zo graag naar Nederland om te werken, volgens uitzendorganistie ABU. - Foto: Vidiphoto

Polen en andere EU-burgers komen niet meer zo graag naar Nederland om te werken, volgens uitzendorganistie ABU. – Foto: Vidiphoto

Internationale werknemers

De vaste banen die er dus in de tuinbouw zijn en bijkomen, daarover zou Loef graag de overheid als partner in positieve communicatie willen zien. “Wij zijn vóór strenge handhaving op misstanden met internationale werknemers. Maar als er met miljoenen extra geld voor controles door de Inspectie SZW logischerwijs ook meer overtredingen worden gevonden, dan willen we niet dat het in de communicatie weer alleen dáárover gaat. Het wordt gebracht alsof het slechter gaat.”

Om die beeldvorming op incidenten op voorhand met feitelijke informatie uit onverdachte hoek te kunnen counteren, is Glastuinbouw Nederland verschillende onderzoeken aan het uitvoeren om cijfermateriaal en inzichten te verkrijgen. Daarnaast wordt een Maatschappelijke Raad van Advies geformeerd. Daarin moeten vertegenwoordigers vanuit de wetenschap, de vakbonden, de uitzendbranche de sector scherp monitoren op de uitvoering van het Masterplan Internationale Werknemers.

Met cijfers en acties de andere kant van arbeidsincidenten laten zien

Alles is er op gericht de politiek en het publiek met helder cijfermateriaal en concrete acties de andere kant van de incidenten te laten zien en dat het écht fijn werken is in de glastuinbouw. In minstens negen van de tien gevallen gaat het helemaal goed. “Voor de zomer willen we dit onderdeel van ons Masterplan Arbeid Internationale Werknemers kunnen presenteren, inclusief een aansprekende voorzitter.” Misschien net op tijd om de presentatie van het nieuwe kabinet Rutte IV voor te zijn.

GroentenFruit Huis: zorgpreventie en een eerlijke prijs

GroentenFruit Huis speelt graag met alle kleuren die het agf-palet rijk is en sluit als belangenbehartiger geen enkele politieke kleur uit. ‘Investeer nu in preventie, pak later de (gezondheids)winst!’, roept de koepel van handelsbedrijven en telersverenigingen daags na de verkiezingen alle partijen toe, of die nu victorie kraaien of wonden likken. “Helaas ontbreekt in de huidige corona-aanpak daadkracht, ondersteuning en perspectief bij gedragsverandering richting een gezonde leefstijl”, staat te lezen in het bericht aan de pers en aan de nog te benoemen formateur. “Terwijl gezondheid het gesprek van de dag is, zien we hiervan niks terug ten aanzien van beleid en concrete maatregelen door de overheid.”

Janine Luten van GroentenFruit Huis hoopt dat het nieuwe kabinet wat meer waardering zal tonen voor de voordelen die groenten en fruit te bieden hebben dan het nu demissionaire kabinet-Rutte III. “Staatssecretaris Blokhuis heeft in zijn preventiebeleid eigenlijk niks gedaan met het stimuleren van groenten en fruit. En het ministerie van LNV heeft de overheidsbijdrage aan het Nationaal Actieplan Groenten en Fruit onlangs níét verlengd en verwijst naar VWS, die helaas ook geen middelen voor 2021 meer heeft. Om het werk door te laten gaan, steken we er nu zelf wel al € 150.000 in.”

Dat kan dus alleen maar beter. En Luten ziet in elk geval in de partijprogramma’s ook genoeg aanleiding voor beterschap. “Helaas heeft de grootste partij, de VVD, in het partijprogramma niets vermeld over het stimuleren van een gezonde levensstijl door de toename van de consumptie van groenten en fruit. Maar men kan er niet omheen dat corona pijnlijk duidelijk heeft gemaakt hoe belangrijk een gezonde leefstijl is.” De verlaging van het btw-tarief voor groenten en fruit is in de gespecialiseerde verkiezingsdebatten wel degelijk langs gekomen. “Dat is een eenvoudig te implementeren maatregel, waar politiek nauwelijks bezwaar tegen is. Die kans kan een nieuw kabinet niet laten liggen.”

Een ander item dat door veel partijen in de campagne werd omarmd, is een eerlijker prijs voor de producten van boeren en tuinders. Luten: “De supers hebben flink geprofiteerd van coronajaar 2020, maar de rest van de keten veel minder. De politiek heeft de prijzen op de markt natuurlijk niet aan een touwtje. Maar een nieuw kabinet kan wel werk maken van de al ingezette vraag naar meer transparantie in de keten.”

Medeauteur: Jeroen Verheul

Share this

Gerelateerde artikelen

Beheer
WP Admin