Topinkomen glasgroenten vertelt het halve verhaal

Het gemiddelde inkomen op een glasgroentebedrijf bedraagt in 2022 € 416.300. Het lijkt een bijna surrealistisch getal, na anderhalf jaar van verontrustende geluiden uit de glastuinbouw over de energiecrisis. Natuurlijk werd daar steeds bij benoemd dat er ook genoeg glastuinbouwbedrijven waren aan de gouden kant van de medaille. Uit  de cijfers van Wageningen Economic Research blijkt nu hoezeer juist de glasgroenteteelt in de energiecrisis de dans nog weet te ontspringen.

Lees ook: Inkomen glasgroentetelers naar recordhoogte

“Verkijk je niet op dat record-inkomen”, zegt onderzoeker Peter Ravensbergen. Er pakken zich wel degelijk donkere wolken samen, ook boven de groenteteelt onder glas.”

De donkerste wolk is die van de aflopende langetermijncontracten voor gas. Wageningen Economic Research constateert dat ondernemers in de glastuinbouw de afgelopen jaren over het algemeen zeer behoudend hebben ingekocht. Veruit de meeste telers blijven een deel van hun gas vastleggen, ook al dook de kortetermijnprijs voor daggas meer dan een jaar onafgebroken onder de contractprijzen voor volgende kwartalen en jaren.

Energie blijft nog jaren duur

“Energie zal nog jaren duur blijven. Dus gas vooruit vastleggen is nu ook veel duurder. Er zal dus de komende jaren sowieso door alle glastuinders aan energiebesparing gedaan worden. En dat heeft nu al gevolgen voor de afzet. Die verschuift naar het tweede en derde kwartaal. Weg van jaarrond telen wat heel lang de trend is geweest. Dat doet wat met de marktpositie.”

Lees ook: Hete zomer in gasland in 2023 op herhaling

Hoge telersprijzen komkommer en paprika

De afzet van de producten is in de gehele land- en tuinbouw in 2022 voorspoedig verlopen. De prijzen die de telers voor hun komkommers, paprika’s, maar ook boeren voor melk, eieren, graan en aardappelen kregen, waren hoog. In veel gevallen historisch hoog zelfs, zoals in de pluimveehouderij: ook daar gaat de door vogelgriep veroorzaakte crisissfeer gepaard met een niet door iedereen voorspelde inkomensstijging.

Inzoomend op de grote drie glasgroenten zijn de goede telersprijzen niet eenvoudigweg te verklaren door vraag en aanbod. De totale groenteconsumptie in Europa nam niet toe. Die nam eerder zelfs een beetje af na de plussen in de coronajaren 2020 en 2021. Aan de andere kant was er ook geen productiedaling te zien, dus er was geen krap aanbod dat de goede prijzen kan verklaren.

Vrees voor schaarste dreef prijzen op

Kennelijk heerste op de markt vooral een verwachting, om niet te zeggen een vrees, voor schaarste. “We zullen moeten afwachten hoe de markt in 2023 gaat reageren”, zegt Ravensbergen. “De krimp van het areaal van belichte winterteelten in Nederland was er vorige winter al, maar is nu echt enorm. Gaan Spanje en Marokko dat gat opvullen? Of krijgen we toch een daling van de volumes in de wintermaanden en hoe hoog kunnen de prijzen dan gaan oplopen?”

En hoe diep kunnen de prijzen wegzakken als in april de bulk van uitgestelde teelten in productie komt? Het ouderwetse patroon van pieken en dalen in de productie en op de markt zal zich ook gaan voordoen op de arbeidsmarkt. Een minder goed gespreide arbeidsfilm op veel bedrijven betekent dat het met de vraag naar arbeid weer hollen of stilstaan wordt.

Elektriciteit van wkk verkopen

De grootste winst die op glasgroentebedrijven voor de ongekend hoge inkomsten hebben geleid, is eveneens het grootste risico. Het grote aantal wkk’s op groentebedrijven en de keuze om niet te belichten, maar de opwekte elektriciteit te verkopen verklaart de topinkomens middenin een energiecrisis. Deze keuze konden groentebedrijven overigens eenvoudiger maken dan die in de sierteelt. Daar vielen de inkomens juist ver terug ten opzichte van 2021.

38% van de kosten ging naar inkoop gas

Op een gemiddeld glasgroentebedrijf ging in 2022 ongeveer 38% van de totale kosten op aan energie. In 2021, toen de prijzen van de inkoop van gas ook al fors waren gestegen, lag dit op 32%. In 2020 was dit aandeel historisch gezien vrij laag met een aandeel van maar 21%.

Afhankelijk van sparkspread

Omdat de elektriciteitsprijzen ook sterk stegen en het eigen gebruik van elektriciteit op de groentebedrijven kon worden beperkt, profiteerden groentetelers met een wkk van een zeer gunstige sparkspread. De netto-energiekosten daalden hierdoor sterk. De Wageningse onderzoekers gaan er in hun raming zelfs van uit dat – berekend over de gehele glasgroenteteelt in Nederland – de bedrijven gemiddeld genomen hun energiekosten met de verkoop ervan hebben terugverdiend.

Energie was dit jaar makkelijk te besparen

Wageningen rekent met een toename van 50% als het gaat om de totaal aan ingekochte energie bestede euro’s. Een sterke volumedaling van de inkoop bij nóg sterker oplopende prijzen. Telers nemen de gecontracteerde hoeveelheid af van hun leverancier. Daarboven kopen zij maar mondjesmaat extra in. Dit drukt de gemiddelde prijsstijging van gas enigszins.

Minder inkoop van energie was mogelijk doordat veel meer telers zich afgelopen winter al hebben toegelegd op energiebesparende maatregelen. Daarnaast hadden telers het geluk dat het een relatief warm en licht jaar was, wat het gebruikt dempte. Het aantal graaddagen, het aantal dagen dat het waarschijnlijk nodig is om te verwarmen, lag 14% lager dan in 2021. En het lichtniveau lag tot en met oktober 27% hoger in 2022 ten opzichte van 2021.

Ook als het gaat om energiebesparing is sprake van onzekerheid. “Deze winter zijn weer meer telers in hun kas aan het werken met lagere temperaturen. Ook telers die met Het Nieuwe Telen minder ervaring hebben. Hoe gaat dat uitpakken op de kwaliteit en het volume van de producten?”, aldus de Wageningse onderzoeker Ravensbergen.

Over op andere teelt en met de seizoenen mee

En dan is er nog de groep telers die zich gaat toeleggen op andere producten die minder energie nodig hebben. Weg van jaarrond en meer met de seizoenen mee betekent ook meer telers die een nieuwe teelt uitproberen. Tomatentelers die aardbeien gaan telen. Of siertelers die een koude groenteteelt zetten in de wintermaanden dat belichten van hun bloemen of planten niet uit kan.