Tomaat is imagocrisis te boven

Nog nooit werden in Nederland zoveel tomaten geproduceerd als nu. Dit succes was eind van de vorige eeuw zeker geen vanzelfsprekendheid. Maar door betere rassen, teelttechniek en succesvolle segmentatie is het product de imagocrisis van toen glansrijk te boven gekomen.

Met ruim 800 ton tomaten is Nederland een van de grootste tomatenproducenten van Europa. En de telers halen de hoogste gemiddelde productie per vierkante meter: ruim 47 kilo (zie grafiek). Dit gemiddelde productiviteitscijfer wordt getemperd doordat speciale, goedsmakende en dus ook kleinere tomaten een toenemend aandeel hebben in het totale areaal. En hoe kleiner de tomaat, hoe moeilijker er een hoge productie mee te halen. De maximale kilo-opbrengst is geen alleenheerser meer. Het gaat steeds meer om de aansluiting bij de wensen van de consument en het inspelen op de verschillende gebruiksmomenten van de tomaat. Daarbij komen heel andere eigenschappen te pas dan alleen de productie: smaak, suikergehalte (brix), stevigheid, vorm, kleur en niet te vergeten de verpakking en marketing. Sinds het imago-debacle van de jaren negentig van de vorige eeuw is het eenheidsproduct tomaat in drie sorteringen omgevormd tot een populair en culinair hoogstaand product waarmee eindeloos valt te variëren.



Het aantal teeltbedrijven is sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw snel gedaald. In 2011 stonden er nog 385 tomatenbedrijven geregistreerd. De gemiddelde bedrijfsgrootte in de tomatenteelt ligt daarmee rond 4,5 hectare, bijna drie keer zo groot als in 2000. Daarmee groeide deze teelt het snelst in bedrijfsomvang van de hele glastuinbouw. De groei is voor een groot deel toe te ­schrijven aan de bedrijven die in 2000 ook al het grootst waren.

Groei via trostomaat

Het tomatenareaal is sinds het dieptepunt van 2000 gegroeid van 1.130 naar circa 1.760 hectare in 2013. Dit is ruim een derde van 4.865 hectare groentekassen (2012). En daarmee is tomaat qua productie en omzet verreweg het grootste groentegewas onder glas. De areaaltoename sinds de eeuw­wisseling is vrijwel volledig aan de trostomaat toe te schrijven. Het areaal trostomaten verdubbelde in die periode bijna naar zo’n 1.200 hectare. De grove en middeltrostomaten spelen een hoofdrol met samen ruim 1.000 hectare. Het areaal traditionele losse tomaten stabiliseert of daalt licht en bedraagt ruim 400 hectare. De cocktailtrostomaat is eigenlijk al lang geen bijzonderheid meer, maar is wel belangrijk geweest in de revival van het tomatenimago. Het areaal echte specialties met nog meer smaak groeit langzaam maar gestaag. Het snoeptomaatje is daarbij de snelste groeier. Maar er is ook ruimte voor nog kleinere niches zoals bijvoorbeeld de honingtomaat, de roze tomaat, Coeur de Boeuf of wellicht een nog onbekend type voor een nog niet ontdekt gebruiksmoment.

Belgische tomaat houdt stand

Het glasgroentenareaal in België is sinds 2001 gekrompen van 1.143 hectare naar 885 hectare in 2011 (cijfers VLAM). Tomaat heeft zich echter redelijk weten te handhaven met 449 hectare in 2011 (was 550 hectare in 2001). De krimp zat vooral in ­komkommer (halvering naar 34 hectare) en kropsla (nog 153 hectare). Het relatieve succes van de tomaat heeft wellicht te maken met de duidelijke segmentering onder het Flandria-label.



BelOrta is de grootste tomatenveiling met een areaal van 322 hectare (2013.) De toma­tenomzet van Veiling Hoogstraten was in 2011 ongeveer de helft van die van BelOrta (toen nog Mechelse veilingen). Opvallend is dat het aandeel losse tomaten (171 hectare) bij BelOrta nog steeds groter is dan trostomaten (109 hectare), terwijl dat in Hoogstraten en in Nederland andersom is. De specialties zitten op beide Belgische veilingen in de lift. Bij BelOrta staat er inmiddels 25 hectare, een verdubbeling ten opzichte van 2011.