Telers geven onzekerheid door aan plantenkwekers, Plantise stopt

Kassen die leeg zullen komen te liggen door de energiecrisis. Dat sombere beeld werd vorig najaar al geschetst en dit jaar weer, maar met extra urgentie. Die voorspelling is nu al realiteit bij plantenkwekers. Normaal gesproken zit de planning voor de opkweek van groente- en siergewassen al helemaal vol zit. Plantjes voor de winterteelt van bijvoorbeeld de belichtende tomatentelers zouden staan te groeien. Nu kijken de kwekers tegen veel lege ruimte aan.

Lees ook: ‘4 maanden geen courgetteteelt’

Plantise stopt om faillissement te voorkomen

Plantenkweker Plantise maakte woensdag bekend de bedrijfsactiviteiten in Nederland ‘gestructureerd te beëindigen’. De stijging van energiekosten en loonkosten kunnen onvoldoende worden doorberekend aan de klanten, de telers van groente en bloemen. De financiële buffers van het bedrijf, dat in 2019 is ontstaan uit een fusie van een drietal  familiebedirjven, zijn ontoereikend om liquiditeitsproblemen te kunnen opvangen.

“We zetten deze stap om een faillissment, met alle gevolgen voor personeel en voor klanten, te voorkomen”, zegt Plantise-ceo Marco Vermeulen. “Alle telers met een getekende opdracht, daar zullen we alles aan doen om ze de bestelde planten te leveren. Daar is wel de medewerking van toeleveranciers voor nodig.”

De sierteeltbestellingen waren maar 10% van wat het normaal is. En de orders van de groentetelers leiden pas in november tot enige activiteit in de kassen van Plantise. Vermeulen verwacht in december en januari toch nog volle kassen te hebben. Hij geeft ook aan dat alle telers die hun bestelling bij een ander onder willen en kunnen brengen daar volledig vrij in zijn.

Lees ook het commentaar: Plantenkweker Plantise stopt, wie volgt?

Klanten wachten af, kassen leeg

Het verhaal dat bij Plantise tot deze dramatische stap heeft geleid is bij andere opkweekbedrijven niet anders. “Klanten schuiven hun bestellingen naar achteren of weten het nog niet. Ze wachten ook af wat er misschien nog gebeurt met de gasprijs of met steunpakketten van het kabinet.” Dat zegt Henk Koenen van plantenkweker Vreugdenhil Young Plants in De Lier.

De 30 hectare aan kassen, die het Westlandse bedrijf gereed heeft om te vullen met uitgangsmateriaal voor de telers, staan grotendeels leeg. Op sommige locaties staat nog wat sierteelt voor de retail of wat jonge groenteplantjes voor de belichte teelten. “Vooral tomaat, maar dan misschien 10% van wat we normaal zouden hebben staan.”

Nu hebben we mensen en materiaal te veel, straks te weinig

Ongekende piek bij plantenkwekers volgt op uitgestelde bestellingen

Koenen voorziet een ongekende piek misschien vanaf december en vooral vanaf januari. “Telers die nu al helemaal afzeggen, dat zien we nog niet veel”, zegt Koenen. “De uitgestelde bestellingen hopen zich dus op en als iedereen alsnog wil dat we voor ze gaan zaaien, dan hebben we weer ruimte tekort. Dan zullen we dus waarschijnlijk ook niet anders kunnen dan jongere, kleinere planten uitleveren aan de telers.”

Niet alleen de beperkte ruimte in de eigen en gehuurde opkweekkassen is een bottleneck. Ook arbeid, transport, kisten en karren zijn niet zomaar op afroep extra beschikbaar. “Nu hebben we mensen en materiaal te veel, straks te weinig.”

Meerkosten wel of niet doorberekenen aan telers

Op een of andere manier toch extra capaciteit regelen, zal meerkosten geven. Maar vooral de ook voor de kwekers veel duurdere energie maakt de plantjes duurder. “Wij kunnen niet schipperen met temperatuur en licht. Maar al die meerkosten kunnen we niet altijd een-op-een aan de telers doorberekenen. We hebben in bepaalde gevallen meerjarige afspraken met onze klanten. De extra kosten zijn er zeker”

Het tempo waarmee de overheid reageert op de ontwikkelingen is voor de glastuinbouwbedrijven die hun toekomst zeker willen stellen te traag, naar het gevoel van Koenen. “Bijvoorbeeld SDE voor aardwarmte, daar gaat zó veel tijd overheen voordat de regels worden aangepast aan wat er nu allemaal gebeurt. Dat kan voor veel bedrijven te laat komen. Wij zijn zelf ook bezig met zaken als ontvochtiging en led. Maar op onze subsidieaanvraag voor de regeling Energie-efficiëntie glastuinbouw hebben we nog niks gehoord.”

Lees ook: Komt er ook een gasplafond bedrijven in Nederland? 

Overvolle kassen bij plantenkwekers vanaf december

Ook bij plantenkwekerij Beekenkamp in Maasdijk (Zuid-Holland) houdt men het hart vast voor zich ophopende bestellingen, die nu voor leegstand en in december tot en met februari voor overvolle opkweekkassen kunnen gaan zorgen. “We hebben nu eigenlijk alleen wat groenteplanten staan voor levering aan telers in het buitenland”, zegt Frank Vriends.

Franse telers gaan wel planten

Hij merkt in gesprekken met telers dat velen nog hopen op steunpakketten van de overheid, waardoor alsnog de teelt op een min of meer normaal tijdstip zou kunnen beginnen. “We hebben heel veel contact met de klanten, in binnen- en buitenland. Niet overal zijn telers zo afhankelijk van de gasprijs. In Frankrijk bijvoorbeeld gaat iedereen wel planten, alleen wel een paar weken later. In Duitsland is veel meer onzekerheid. Net als in Nederland.

Om de drukte rond de jaarwisseling toch aan te kunnen, voorziet Vriends dat er vooral meer plantjes op een vierkante meter zullen moeten passen. “Wij hebben ook niet zomaar extra kassen en extra gas voorhanden. We hebben wel deels gascontracten voor de langere termijn, maar moeten ook een deel op de vrije markt inkopen.” Voor februari en maart houdt Vriends er ook al rekening mee dat de dan ingeplande opkweek voor de vollegrondsgroentetelers in het gedrang kan gaan komen.

_{Lees verder onder de foto’s}

Teler kan kleinere plant verwachten

Plantenkwekers hebben vaak langer lopende prijsafspraken met telers, maar wel met een bandbreedte voor de gasprijs. Vriends voorziet niet direct dat de prijzen voor de teler ineens enorm omhoog gaan. Maar wel dat de teler een kleinere plant geleverd zal krijgen. “Dat gaat wat meer vragen van de teeltkennis en -kunde van de telers. En ze zullen er zelf iets meer warmte in moeten steken voor de plant tot productie komt.”

Kwekers hebben hartje winter de kassen vol, precies wat telers proberen te vermijden

Paul Grootscholten van Globeplant in Vierpolders (Zuid-Holland) hoopt op overheidsmaatregelen om de bedrijven te ondersteunen. “Als ze dit allemaal op ondernemersrisico gaan gooien, dan is de tuinbouw echt de sjaak.” Op zijn bedrijf zit de orderportefeuille normaal gesproken al helemaal vol en kan hij de planning maken. Nu is de onzekerheid onder de klanten groot en is pas 60% van de bestellingen min of meer zeker.

Die onzekerheid geven de telers een-op-een door aan de plantenkweker. “Wij hebben weinig invloed op de timing van het werk. Als de klant later wil, dan zaaien we later.” Dat betekent ook dat de kwekers hartje winter de kassen vol hebben, precies wat telers nu koste wat kost proberen te vermijden.

“Wij hebben hier met aardwarmte wel wat vastigheid. Dat legt een bodempje. En met de wkk kunnen we nu en dan een aardige deal maken. Maar als de kas vol staat, dan zullen we deze winter echt wel meer kosten moeten maken om een perfect product voor de klant te kunnen afleveren.”

Plantum bezorgd over plantenkwekers en zaadbedrijven

De koepel voor bedrijven in uitgangsmateriaal, Plantum, maakt zich zorgen over het effect van de energiecrisis voor zijn leden. Voor zowel plantenkwekers als zaadbedrijven zijn de onzekerheden groter en zal de kostprijs dit jaar hoger liggen dan in voorgaande jaren.

Een belangrijke knelpunt is het wegvallen van orders in de sierteelt. Veel kassen bij plantenkwekers worden gevuld met sierteeltgewassen op momenten dat de groenteplanten niet gevraagd zijn. De verwachting is dat het aantal orders in met name sierteelt lager zal zijn in warme teelten, gewassen die een hoge temperatuur nodig hebben.

Lege kassen vorm van kapitaalvernietiging

Plantum-directeur Niels Louwaars noemt het leeg laten liggen van kassen een vorm van kapitaalvernietiging. “Maar het kan niet uit om ze te gebruiken in de winter. De problematiek van de energiecrisis is veelzijdig. Ik kan niet in de strategie van individuele leden kijken en bepalen hoeveel je daarvan kan doorberekenen en hoeveel ondernemersrisico is.”

Plantum-leden hebben wel een fors verschillende energiepositie, weet Louwaars. Dat brengt een theoretisch interessante vraag op. Op de vrije markt voor tomaten wordt dat eindproduct van de teelt uiteindelijk gelijk betaald, onafhankelijk van de gaspositie van de teler. Hoe moet de schakel van uitgangsmateriaal daarmee omgaan? Bij die economische ideeën over prijsvorming laat Plantum zich adviseren door het Rotterdam School Management, van de Erasmus University.

Mededingingsautoriteiten en gasprijsverhogingen collectief vastzetten

Louwaars: “Het gaat om de waarde van een product, naast het begrip kostprijs. De waarde van de inputs zou je moeten berekenen, dus zoals het geproduceerd is met dure energie.” Feitelijk zou je moeten voorkomen dat leden gaan concurreren op basis van hun gascontract.

“Er zijn wel gedachten over hoe je gasprijsverhogingen collectief kunt vastzetten. Een grote vraag is of de mededingingsautoriteiten het daarmee eens zullen zijn. Alle creativiteit wordt uit de kast gehaald, maar er is nog geen economisch voorstel dat de problemen van tafel veegt nu. De acute problemen nu zijn groot, maar de topsector als geheel loopt groot risico. Zo groot dat de aanvoer van producten stil kan komen te liggen. Daar zou de markt ook niet blij mee moeten zijn”, zegt Louwaars.

Medeauteur: Jeroen Verheul