premium
Foto: Fotostudio Wick Natzijl
Stikstofuitstoot knelt steeds meer voor de glastuinbouw. Deze zomer ontstond paniek in de veehouderij omdat uitstootregels niet houdbaar bleken. In de glastuinbouw komen bedrijven ook in de problemen, blijkt uit een rondgang. Toch levert het ook mogelijke kansen op. Want wat als de glastuinbouw gebruiksruimte mag verhandelen?
Stikstof staat deze zomer met stip bovenaan het prioriteitenlijstje van het bedrijfsleven. Voor veel glastuinbouwbedrijven is grote onzekerheid ontstaan vanwege weggevallen stikstofregelgeving. De overheidsregels in het Programma Aanpak Stikstof (PAS) zijn door de Raad van State op 29 mei afgeschoten. Een onbekend aantal bedrijven moet voor vergunningsvrije activiteiten dan toch een vergunning aanvragen vanwege die stikstofuitstoot, al wordt hen door het ministerie clementie beloofd.
Aanvragen aangehouden
Volgens de Omgevingsdienst Haaglanden worden alle vergunningsaanvragen met een stikstof-onderdeel aangehouden in Zuid-Holland. Dit betekent dat de vergunningen op dit moment niet verleend worden en dat de bedrijfsactiviteiten of bouwwerkzaamheden mogelijk niet mogen starten. Ook bedrijven die buiten belangrijke natuurgebieden liggen, maar wel een stikstofdepositie hebben op deze gebieden, worden direct geraakt door de uitspraak, stelt de dienst desgevraagd.
Juist op stikstofdepositie boekt de glastuinbouw vooruitgang. De totale uitstoot van de sector daalt snel als meer kassen van het gas afgeschakeld worden of zuiniger telen. Stikstof is namelijk een restproduct van gasstook. Stikstofproblematiek speelt daarmee vrijwel uitsluitend in de verwarmde teelten.
Door het besluit van de Raad van State is er voor veel glastuinbouwbedrijven mogelijk werk aan de winkel, bevestigt Glastuinbouw Nederland. Eén van de mogelijke gevolgen is namelijk dat bedrijven voor een activiteit met lage uitstoot dit straks alsnog moeten gaan bewijzen of alsnog een vergunning moeten aanvragen. In het PAS volstond een melding als de uitstoot beperkt was of hoefden ze niets te doen.
Nederland moet aan EU-regels stikstof voldoen
Door te veel uitstoot van stikstof groeien natuurgebieden dicht en verdwijnen planten en dieren. De aanpak van die stikstofuitstoot in de buurt van 166 belangrijke natuurgebieden (Natura 2000) was jaren onvoldoende. Dat is de essentie van alles wat nu geschreven wordt over het schrappen van het Programma Aanpak Stikstof (PAS). In dat PAS werden sinds 2015 alle bedrijfsontwikkelingen, waar een vergunning voor nodig is, getoetst aan normen van stikstofdeposities. Nederland moet die natuurgebieden beschermen om aan EU-regels te voldoen.
Bij elke bedrijfsontwikkeling konden telers of hun adviseurs via het AERIUS-rekenmodel op internet simpel kijken of de stikstofuitstoot van de nieuwe kas of WKK onder de grens- of zelfs drempelwaarde bleef, of dat een vergunning nodig was voor de Wet natuurbescherming. Bij lage uitstoot volstond een melding. Bij veel glastuinbouwbedrijven was in de praktijk een vergunning niet nodig in dit systeem, blijkt uit een rondgang.
Toch is daar de problematiek ook weer minder groot dan in de veehouderij. Bij dierlijke bedrijven is de uitstoot van stikstof via ammoniak veel groter en zijn er niet veel mogelijkheden voor verlaging van de uitstoot.
Inventarisatie
Glastuinbouw Nederland inventariseert hoe groot het probleem is voor de glastuinbouw, maar kan nog geen cijfers overleggen van het aantal getroffen bedrijven. Wel is voor het grootste glastuinbouwgebied een inventarisatie gemaakt, zegt Leonie Claessen, beleidsmedewerker ruimtelijke ordening bij Glastuinbouw Nederland. “Voor Westland-Oostland bleek bijna 3 jaar geleden al dat de meeste bedrijven zouden kunnen volstaan met een melding, omdat ze onder de grenswaarde vielen.” Dat bevestigt consultant Henk Van Koppen van adviesbureau AAB NL in Honselersdijk (Z.-H.). Voor deze bedrijven kan de vergunningsplicht nu dus wel gaan gelden voor recente activiteiten of investeringen.
Herstructurering dreigt stil te vallen
In de huidige situatie is het lastig een vergunning te krijgen. Nog niet definitieve vergunningen voor stikstof zijn ingetrokken. Afgegeven vergunningen blijven intact.
De tuinbouw zit in het luchtledige nu
Teun Biemond, directeur van Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard (PHTB), ziet een dreiging dat herstructurering stil komt te liggen. “De tuinbouw zit in het luchtledige nu. Overheden zijn terughoudend nu met vergunningen zonder dat stikstofdepositie is geregeld. Het is nog wel mogelijk als je aantoont dat je geen uitstoot hebt of dat je lokaal die uitstoot compenseert. Maar hoe doe je dat? Hoe heet wordt de soep gegeten? We weten het niet. Het verstandige is nu als tuinbouw er even met de vingers vanaf te blijven.” Het bureau PHTB zegt de herstructurering niet helemaal stil te willen leggen. Als telers de stap willen wagen met verdere ontwikkeling, zal het bureau de telers ondersteunen.
Westland in stikstofregels geholpen door windrichting
Voor glastuinbouwbedrijven zijn stikstofregels strenger als ze dichter in de buurt van natuurgebieden liggen. Nu ligt Westland langs de kust en het duinengebied is zo’n gevoelig natuurgebied. Toch heeft adviseur Henk van Koppen van AAB NL nog niet gezien dat bedrijven in Westland in de stikstoftoets van het PAS boven een meldingswaarde kwamen en een vergunning moesten aanvragen voor de Wet natuurbescherming. Van Koppen: “In theorie is dat wel lastiger als je dichter bij de kust wilt ontwikkelen, bijvoorbeeld in één van de kustdorpen. Toch valt het mee. In de PAS-rekenmethodiek werd wel rekening gehouden met een zuidwestelijke windrichting en vindt, in combinatie met de veelal lage uitstoot van glastuinbouwbedrijven dus relatief weinig stikstofdepositie in de duinen plaats.”
Oude gevallen
Veel oudere bedrijven hebben zo’n stikstoftoets nooit laten maken, omdat het PAS er sinds 2015 is. Zij hebben dus geen vergunning of melding gedaan voor investeringen of activiteiten van voor 2015. Van Koppen: “We hebben voor deze bedrijven vaak met terugwerkende kracht een berekening gemaakt en geconcludeerd dat ze onder de drempelwaarde bleven voor stikstofdepositie. Dan was zo’n bedrijf klaar. Voor hen is het voldoende zo’n berekening te bewaren.”
Grote zorgen om categorie bedrijven
Toch is er een categorie bedrijven die zich mogelijk ernstiger zorgen moet maken. Bij deze bedrijven is de omgevingsvergunning gegeven door de gemeente zonder te toetsen op stikstofdepositie. Claessen: “Niet alle gemeentes waren al ingesteld op de PAS-systematiek.” Als het grote nieuwe bedrijven zijn, is er wel degelijk veel uitstoot door verwarming in de kas en woon-werkverkeer van personeel of vrachtwagenbewegingen. Wanneer milieu-organisaties de omgevingsvergunning van deze bedrijven gaan aanvechten, is er mogelijk een groot probleem, erkent ook Claessen. Signalen voor dergelijke acties zijn er niet op dit moment. “Deze bedrijven krijgen in zo’n geval dan wel een half jaar de tijd om te repareren.” Glastuinbouw Nederland weet niet om hoeveel bedrijven dit gaat. Ook de omgevingsdiensten in Zuid-Holland laten weten deze gegevens niet te hebben.
Provincies en Rijk werken nu samen aan een handreiking voor handhaving
Provincies zijn op dit moment terughoudend met handhaving. Claessen: “Als een formeel verzoek om handhaving binnenkomt, ligt dat anders. Provincies en Rijk werken nu samen aan een handreiking voor handhaving.”
Mag glastuinbouw besparing verhandelen?
Glastuinbouw Nederland probeert te lobbyen voor passende oplossingen voor de glastuinbouw. Als het aan Glastuinbouw Nederland ligt, houdt de glastuinbouw de uitgespaarde stikstofuitstoot binnen de sector. Die ontwikkelruimte voor stikstof is straks nodig om aardwarmte te ontwikkelen en zo de uitstoot nog verder terug te brengen.
Over zo’n systeem waarbij telers uitgespaarde stikstof kunnen verhandelen heeft Glastuinbouw Nederland ook nagedacht, maar nog geen standpunt ingenomen. Claessen: “Het moet namelijk niet zo zijn dat ondernemers die netjes aan de gang zijn gegaan met het terugbrengen van emissies en nu dus niks meer te ‘verhandelen’ hebben, een nadeel hebben. Ze veroorzaken geen depositie meer. Ook zitten we erg met het gegeven dat daarmee de ‘toevalligheid’ van een naburig Natura 2000-gebied dan meeweegt. Een bedrijf dat niet in de buurt van een Natura 2000-gebied depositie veroorzaakt, heeft dan immers ook niks te verhandelen.”
Komt de herstructurering in Westland in het gedrang door strengere stikstofregels? Van Koppen denk van niet. Doordat oude glasbedrijven in dat proces plaatsmaken voor nieuwe met schonere installaties met rookgasreiniger – of zelfs aardwarmte – neemt de depositie van stikstof feitelijk af bij herstructurering.
Biomassa in verdachtenbankje
Stikstofdepositie is toch hard op weg een hoofdpijndossier te worden voor de glastuinbouwsector. Zo wil de provincie Zuid-Holland nu het stoken in biomassa-installaties zoveel mogelijk beperken om de stikstofconcentratie in het gebied niet te laten toenemen. Stookinstallaties op biomassa zijn minder schoon dan gasgestookte installaties, maar overheden kunnen de aanleg van zo’n installatie niet weigeren. Het ministerie van EZ geeft op dit moment zelfs nog subsidie voor het stoken met biomassa.
Stikstofuitstoot was eerder dit jaar ook al de reden dat een oud-teler minder huizen mocht bouwen voor de sloop van zijn kassen. Ook hier was de stikstofuitstoot een beperkende factor.
Pluspunt verdwijnen PAS
Van Koppen verwacht dit najaar meer duidelijkheid over het zogenoemde extern salderen, het compenseren van eigen stikstofuitstoot buiten het bedrijf. Daar ziet hij een pluspunt. “Het enige goede van het verdwijnen van het PAS is dat extern salderen weer mogelijk wordt. Stel dat je een nieuw bedrijf wilt bouwen en daarvoor een ander bedrijf opkoopt, bijvoorbeeld een veehouderij. Daarvoor komen richtlijnen.”
Dat extern salderen kan het grote voordeel worden voor het glastuinbouwgebied in Deurne (N.-Br.). Voor de ontwikkeling van kassen zijn in 2009 varkensbedrijven opgekocht. Het projectbureau verwacht nu deze bespaarde stikstofuitstoot te mogen inzetten voor glastuinbouwontwikkeling. Onder de PAS-regels mocht dat niet van de provincie Noord-Brabant, maar nu lijkt kassenbouw in Deurne dichterbij te komen.
Onzekerheid en referentiedatum
De onzekerheid over stikstofregels zal nog zeker tot het najaar aanhouden. Landbouwminister Carola Schouten heeft de commissie Remkes opdracht gegeven met adviezen te komen voor een solide systeem. Volgens Van Koppen zal de commissie vooral een uitspraak moeten doen over een referentiedatum. Juist die referentiedatum zal straks bepalen of een bedrijf mag uitbreiden. Als die datum recent is, kan dat gunstig zijn voor een bedrijf dat wil uitbreiden met aardwarmte. Als die referentiedatum veel verder terug ligt, kan de stikstofuitstoot voor het ingediende plan vergeleken worden met een situatie dat het glasgebied nog grasland was met een veel lagere depositie. Daarmee is er veel sneller een overschrijding.
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht