Stefanie de Kool: ‘Zoeken naar balans in On the Way to PlanetProof’

Stichting Milieukeur herziet het teeltschema voor On the Way to PlanetProof groenten en fruit. ​Voor het eerst na een tussenjaar zonder wijzigingen. Daarom zijn de voorstellen ambitieuzer. Niet gek, want hiermee moet het certificaat zijn bovenwettelijke status behouden.

Alleen, de tuinbouw is in zwaar weer met enorme kostenstijgingen en met nieuwe Europese eisen in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid komt er al veel op telers af. Is er draagvlak, of moet hier een pas op de plaats gemaakt worden?

Programmamanager Stefanie de Kool geeft leiding aan dat democratische proces, met een prettige rustige autoriteit naar telers toe. Het gaat om de praktische insteek, niet om telers onnodig op te zadelen met extra lasten en kosten, bleek recent op de hoorzitting over de wijzigingen. Daar discussieerden deelnemers op opvallend opbouwende toon over zware onderwerpen.

Maar waar ligt de middenweg? Het College van Deskundigen velt begin december het oordeel over beladen voorstellen voor een bedrijfsnatuurplan, een biodiversiteitseis van 5% en strakkere norm voor actieve stoffen en glyfosaat.

Is afgelopen maanden misschien gedacht aan uitstel? De problemen voor tuinbouwbedrijven stapelen zich op.

“Nee, er is echt een sterke noodzaak om aansluiting te houden op belangrijke thema’s. Dat is met name biodiversiteit, maar ook verdere stappen in thema water. Die eisen waren echt toe aan herziening. Waterbeschikbaarheid is niet meer zeker na drie droge zomers met echte watertekorten. Ondernemers moeten zich daarop voorbereiden. Een duurzaamheidsschema moet daar antwoord op bieden.”

Afgelopen jaar waren teeltvertegenwoordigers betrokken in de teelttechnische werkgroep. Van te voren zeiden zij al kostprijsverhogende zaken kritisch te benaderen. Heeft u veel discussie gevoerd?

“Dat viel mee. Ze zijn altijd kritisch op extra kostenstijgingen en inspanningen. Dat is een gegeven en we nemen het absoluut mee in de afwegingen, maar zoeken toch ook het evenwicht. Soms zijn aanpassingen noodzakelijk om te doen. Bij deze herziening is voor het eerst ook echt gebruik gemaakt van monitoringsgegevens, dus niet alleen gebaseerd op wat mensen vinden. We zagen de noodzaak om een stap verder te maken en ook in de begeleidingscommissie is benadrukt dat het schema onderscheidend moet blijven. Dat is de meerwaarde van het keurmerk en in ieders belang. Dat het ergens voor staat. Als je het niet kunt waarmaken, wordt je zo onderuit gehaald.”

Hoe werken die data door in uw besluiten?

“Op basis van feiten kun je zien of er voldoende ruimte is en of het schema nog wel sturend is. Als iedereen een overvloed aan bonuspunten haalt, kun je je afvragen of het bonus/malus-systeem nog wel effectief is. We hebben gekeken naar extra stappen door voor een aantal onderdelen geen bonuspunten meer toe te kennen en doelstellingen te verhogen voor het aantal te behalen bonuspunten. Uiteraard is getoetst of dat haalbaar is.”

In 2023 gaat ook het nieuwe GLB in. Telers kunnen met brons, zilver of goud hun duurzaamheidsinzet omzetten in subsidie. Bent u niet bang dat supermarkten gaan zeggen. We willen telers met zilver, waardoor PlanetProof zijn positie verliest?

“Ik heb nog geen retailer gehoord die dat wil. Een teler zal via zijn RVO-opgave onderdelen opgeven en daar dan subsidie op krijgen. Bij PlanetProof vult ie een checklist in dat hij aan de eisen voldoet. Er zit overlap in, maar om te zeggen dat het veel extra werk is, denk ik niet. Het is mooi als een teler de extra inspanningen voor biodiversiteit via het GLB kan bekostigen. Het lastige is nog om het aandeel biodiversiteit vast te leggen. Dat willen we met telers en experts juist verder uitwerken.”

Uw ideale situatie is dat telers met PlanetProof automatisch een GLB-erkenning krijgen.

“We hebben gekeken wat er in de ecoregelingen staat en welke maatregelen beloond worden en dan zie je dat vrijwel alle maatregelen in PlanetProof staan, soms als onderdeel van eisen of iets anders weergegeven. Van bufferstroken tot strokenteelt tot rustgewassen. Het wordt ook door PlanetProof gestimuleerd. We zijn afhankelijk van de welwillendheid van de overheid om deze systemen af te stemmen en te erkennen.”

Toch vinden telers de stap met GLB al groot genoeg en vragen niet verder te gaan met bijvoorbeeld biodiversiteit dan de 4% die wettelijk is.

“De EU heeft als doelstelling 10% in 2030. De ecoregelingen stellen nog geen percentage, maar gaat belonen op onderdelen. Uiteindelijk moet het nog ingevuld worden. We willen dat met experts en telers uitwerken en kiezen dan voorlopig voor een hoger percentage dan de regelgeving. Het is een doel voor 2026, er wordt nu nog niet beoordeeld of het bedrijf het haalt. Telers hebben nu tijd het uit te werken. We voorzien ook nog een herziening voor 2026, dus als het echt noodzakelijk blijkt om aan te passen, kan dat.”

Voelt u iets voor het idee om PlanetProof net zo vaak te herzien als GlobalGap, dus om de 5 jaar?

“Daarvoor gaan de maatschappelijke ontwikkelingen te hard. De markt en maatschappij vraagt naar aansluiting op die ontwikkelingen. Ook ontwikkelingen in onderzoek vragen om aanpassing, bijvoorbeeld de hortifootprint. Als die klaar is, wil je er toch iets mee doen.”

De berekening via Hortifootprint geeft u straks onomstotelijke data voor CO2-uitstoot. U wacht ook op een andere doorbraak, de milieu-indicator, een simpeler systeem om milieulast van teelt te berekenen.

“Ja, de milieu-indicator gewasbescherming (MIG) en de Hortifootprint-berekening zijn beide instrumenten die zeer bruikbaar zijn in duurzaamheidscertificering. Het geeft inzicht om te sturen op vermindering van milieulast en toch telers meer vrijheid te geven in keuzes. We hadden gehoopt de MIG vanaf 2023 al te kunnen gebruiken, maar het beschikbaar komen van dit instrument zal niet voor 2024 zijn.”

U meldde wel een doorbraak in de meerprijsdiscussie voor PlanetProof.

“We hebben een lange aanloop naar de eis dat witlofwortels, die gebruikt worden voor de witloftrek, ook gecertificeerd moeten zijn, maar tot vandaag is er veel weerstand tegen. Die eis betekent dat witloftrekkers gecertificeerde pennen moeten inkopen en dat akkerbouwers moeten certificeren en een hogere kostprijs maken. We hebben in beeld gebracht wat de kostprijsverhoging is en zijn in gesprek gegaan met retailers. Je wilt niet dat telers die kosten dragen, maar dat het uit de markt betaald wordt. Die meerkosten zijn € 0,04 per kilo. Dat hebben we bij retail neergelegd, en ze zijn bereid die meerprijs te betalen. Uiteindelijk zitten wij niet aan de onderhandelingstafel en moet de sector het verzilveren.”

Telers maken al veel meer kosten voor energie en arbeid. U denkt dat ze kosten voor verduurzaming ook bij retail kunnen neerleggen?

“Over haalbaarheid van kosten zijn wij in gesprek met telers en de teelttechnische werkgroep. Als er sprake is van een knelpunt qua kosten, is het belangrijk dit in beeld te brengen. Als de kosten verduurzaming in de weg staan, is het belangrijk de stakeholders hier inzicht in te geven en in ketenverband een oplossing te vinden. Doorrekenen van de totale kostprijs kunnen wij niet doen. De ene teler is de andere niet. De ene moet er van alles voor doen om aan nieuwe eisen te voldoen, de ander deed het al. Maar voor lastige punten met veel discussie, willen we wel het inzicht bieden van de meerkosten. We hopen dat dat bijdraagt in de discussie over wie de kosten voor verduurzaming draagt.”