Steenwol en leds op proef in jaarrond aardbeienteelt

De teelt van aardbeien op steenwol en onder leds biedt potentie voor een jaarrond teelt met een goede en stabiele productie, zo is de overtuiging van Grodan en Fluence. Een proef toonde aan dat het – met de keuze voor steenwol en de juiste belichting en klimaatomstandigheden – mogelijk is om een doordrager uit winterrust te houden.

De meeste aardbeientelers in Nederland werken met substraten die voornamelijk bestaan uit veen en kokos. Telen op steenwol is nog nauwelijks in zwang. Dat gaat veranderen, als het aan Grodan ligt. Het bedrijf startte vijf jaar geleden met de ontwikkeling van een concept voor de aardbeienteelt op steenwol. “Wij zien kansen in de aardbeienmarkt”, zegt Thomas Peters, Business Development Manager bij Grodan. Dat heeft er onder meer mee te maken dat er steeds meer restricties gelden rondom de inzet van veen. “Daarnaast wordt de aardbeienteelt steeds meer een hightech teelt onder glas. Steenwol past goed in dit plaatje en biedt kansen om de productie en kwaliteit te optimaliseren.”

Sturen op watergehalte en EC

Het voordeel van steenwol is volgens Peters dat de parameters in de wortelzone – zoals het watergehalte en de EC – nauwkeurig te monitoren zijn. “Hiervoor zijn goede sensoren beschikbaar, waardoor je deze parameters realtime kunt meten en hierop kunt sturen. Op die manier blijft het wortelgestel gezonder en dit komt de plantontwikkeling, productie en kwaliteit ten goede. Aardbeientelers sturen nu nog nauwelijks op de parameters in de wortelzone, terwijl dit dus wel veel kan opleveren.”

Peters geeft ook aan dat het, bij telen op steenwol, mogelijk is om met een fors hogere EC te werken dan in de aardbeienteelt gebruikelijk is. “Doordat je de EC nauwgezet kunt volgen, kun je deze – als dat nodig is – ook makkelijk omlaag brengen. Andere voordelen zijn dat steenwol schoon is en toegevoegde voedingsstoffen direct beschikbaar stelt voor de plant.”

Proef met jaarrond, belichte teelt

Het teeltconcept dat Grodan de afgelopen jaren ontwikkelde, is gericht op de jaarrond teelt van aardbeien voor zowel de onbelichte als de belichte teelt. Sensoren monitoren hierbij het watergehalte, de EC en de temperatuur in de wortelzone. “We hebben de teelt opgedeeld in verschillende fasen, waarin we specifieke streefwaarden voor het watergehalte en de EC hebben vastgesteld. Het onbelichte concept beproefden we eerder al bij het Delphy ISFC in Horst. Deze proef liet goede resultaten zien, zowel qua productie als wat betreft kwaliteit.”

De vervolgproef – gericht op optimalisatie van de jaarrond, belichte aardbeienteelt – startte in september 2023 bij Wageningen University & Research in Bleiswijk. Deze liep op 17 mei jongstleden af. Peters: “We wilden hiermee bewijzen dat ons teeltconcept ook goed werkt in de belichte teelt. Om de investeringen in onder meer steenwol en led mogelijk te maken, is een jaarrond teelt een must. Dan gaat het concreet om een belichte winterteelt, die je daarna kunt doortrekken tot in de zomer. Om dit te realiseren, moet je aan de slag met doordragers. Deze bieden – mits wordt gekozen voor een niet-gekoelde, verse plant – mogelijkheden voor een lange en constante productie. In de Benelux worden doordragers tot op heden echter niet gebruikt in een belichte winterteelt, omdat het lastig is om deze rassen uit winterrust te houden.”

Om de investeringen in onder meer steenwol en led mogelijk te maken, is een jaarrond teelt een must

Om deze winterrust te voorkomen, moeten volgens Peters onder meer de EC en de watergift in de wortelzone worden geoptimaliseerd. “Dit is te realiseren met een steenwolsubstraat. Daarnaast moet je zorgen voor het juiste kasklimaat en kiezen voor een specifieke belichtingsstrategie. Daarom was led-leverancier Fluence partner in de proef, die een oppervlak van 200 vierkante meter.”

In de proef werd gekozen voor de doordrager Favori. “Dit was zeker niet de makkelijkste doordrager om mee aan de slag te gaan, vanwege de hoge koude-behoefte van dit ras”, zegt Gert-Jan Goes van led-leverancier Fluence.

Zomerklimaat nabootsen

Ondanks de geschetste uitdagingen lukte het inderdaad om de planten uit winterrust te houden. “Om dit voor elkaar te krijgen, hebben we gedurende de wintermaanden een zomerklimaat nagebootst”, zegt Goes. “We zorgden dat de planten voldoende voeding, licht en temperatuur kregen. Er werd een lichtsom van 18 mol per vierkante meter per dag gehanteerd. De etmaaltemperaturen waren tijdens de gehele teelt significant hoger dan gebruikelijk is in de traditionele aardbeienteelt. Door de ramen te knijpen en intensief gebruik te maken van de twee aanwezige schermdoeken, hoefden we nauwelijks extra energie via de buizen in te brengen.”

De teelt werd op temperatuur gehouden met de warmte van de lampen. Daarnaast werd in de proef gewerkt volgens de principes van Het Nieuwe Telen. “Om uitstraling te voorkomen, was het verduisteringsscherm bijvoorbeeld gedurende de gehele teelt voor minstens 90% gesloten, van zonsopgang tot zonsondergang.”

Er was sprake van een uitgekiende strategie wat betreft klimaat, belichting en irrigatie

In feite werden de aardbeien volgens Goes meer bij een komkommer- of tomaten-regime geteeld. “De teeltwijze was heel anders dan gebruikelijk is in aardbei. Er was sprake van een uitgekiende strategie wat betreft klimaat, belichting en irrigatie. Door dit alles lukte het niet alleen om de plant uit winterrust te houden, maar ook om een sterk gewas met een gezond wortelgestel te realiseren en een hoge, stabiele en kwalitatief goede productie te halen.”

Bij de proef met de jaarrond, belichte teelt – waarbij Gert-Jan Goed (links) en Thomas Peters betrokken waren – lukt het om een doordrager uit winterrust te houden. Foto: Dennis Wisse

Meerproductie

De planten werden op 21 augustus vorig jaar geplant en in week 36 konden de eerste vruchten worden geoogst. Tot en met 16 mei van dit jaar werd – met 5,2 planten per lineaire meter – een productie gerealiseerd van ruim 16,5 kilo per lineaire meter. Goes: “Dit was een aanzienlijke hogere productie dan in een teelt met twee plantingen van een junidrager of een doorteelt met een junidrager. En je maakt de teelt ook duurzamer, aangezien de hoeveelheid input – energie, water, enzovoorts – per kilo product omlaag gaat.”

De kwaliteit van de geoogste vruchten was goed, geven de betrokkenen aan. “Er was geen sprake van uitval door bijvoorbeeld wortelziekten als Phytopthora”, zegt Goes. “Daarnaast verliep de IPM-strategie goed en waren plagen makkelijk onder controle te houden met de uitgezette biologie. We hoefden slechts bij uitzondering een correctiebespuiting uit te voeren. Dit had ook te maken met de hogere teelttemperatuur: hierdoor bleef de ingezette biologie beter in evenwicht. “

De vraag is hoe het kosten-batenplaatje eruitziet. Steenwol wordt volgens Goes vaak beschouwd als een vrij duur medium en ook led vraagt een behoorlijke investering. “Bij de traditionele teelt van junidragers wordt het gewas echter meerdere malen gewisseld en zijn meerdere teeltconcepten op één bedrijf nodig om een gelijkmatige productie te kunnen realiseren. Een lange winterteelt met een constante, gelijkmatige productie biedt financiële en organisatorische voordelen. De investeringen in steenwol en ledbelichting kunnen worden terugverdiend door een hogere productie te realiseren in de periode dat doorgaans sprake is van hoge prijzen. Daarnaast kan ook in de zomer worden doorgeteeld met hetzelfde gewas. Hierdoor is in feite sprake van een jaarrond teelt.”

Terughoudendheid

In de proef, die in mei afliep, was sprake van een uitgekiende strategie wat betreft klimaat, belichting en irrigatie. Foto: Grodan

Inmiddels beproeft Grodan of het geschetste teeltconcept dezelfde resultaten laat zien in andere doordragende rassen. Bij belichtende aardbeientelers in de Benelux bestaat volgens Peters wel enige angst of het inderdaad lukt om de planten uit winterrust te houden. “Hoewel de interesse is gewekt, is het lastig om telers te bewegen om afscheid te nemen van hun ‘vertrouwde’ strategie. Desondanks ben ik ervan overtuigd dat steenwol binnen vijf tot tien jaar voet aan de grond zal hebben in de belichte Nederlandse aardbeienteelt.”

Punt van aandacht is dat een overstap naar steenwol en led ook een hele andere inrichting van de aardbeienketen in de Benelux vergt, geeft de Grodan-specialist aan. “Met name omdat steenwol de mogelijkheid biedt om met andere opkweektechnieken te gaan werken. In de belichte proef hebben wij niet-gekoelde planten van zeven weken oud op de mat gezet, zoals dat ook bij komkommers en tomaten gebeurt. Planten hoeven dus niet meer buiten te worden opgekweekt. Deze manier van werken, die de opkweekfase ook beter controleerbaar maakt, is al gangbaar in de Verenigde Staten en Canada. Kortom: de keten in de Benelux zal op de schop moeten. Dat is niet eenvoudig en zonder meer een hele stap. Maar wel een stap die de moeite waard is om te nemen.”