Spuistroom valt te verminderen

Binnen het programma Glastuinbouw Waterproof zijn een aantal onderzoeksprojecten afgerond naar technieken die kunnen helpen om de emissie van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater te verminderen.

In de onderzoeksprojecten is onder andere gekeken naar zuiveringstechnieken voor spuiwater op het eigen bedrijf, om langer te kunnen blijven recirculeren. Daarbij zijn geavanceerde oxidatie, met een UV-ontsmetter in combinatie met waterstofperoxide-toediening, en membraandestillatie getest. Deze laatste zuiveringstechniek werkt op basis van temperatuur, en kan daarom aantrekkelijk zijn als er gratis of goedkope restwarmte voorhanden is.

Technisch lukt het met bovenstaande methodes om concentraties nitraat, fosfaat en gewasbeschermingsresiduen tot aanvaardbare en toegelaten niveaus terug te brengen. Er bleek 80 tot 90 procent van het water weer met de juiste waarden terug te kunnen naar de drain. Een probleem is nog wel een goede bestemming voor het overblijvende water met concentraat te vinden. Transport is echter relatief duur, ongeveer 2,50 euro per kuub over 25 kilometer. Mogelijk kunnen meststoffenfabrikanten het concentraat hergebruiken, is het toe te passen in minder zouttolerante teelten, of kan het nog als voeding voor algenteelt gebruikt worden. Vanwege het ontbreken van organische stof heeft het voor boeren te weinig waarde om het op grasland uit te rijden.

In België wordt nog een andere techniek getest, om via denitrificatie en een fosfaatfilter nitraten en fosfaten uit het spuiwater te halen.

Forse kosten
Per kuub geloosd spuiwater kan 1,75 euro aan meststoffen verloren gaan. Toch is het lastig om investeringen in milieutechnisch interessante zuiveringstechnieken economisch rendabel te maken, blijkt uit doorrekeningen. Als kosten voor lozen in de toekomst hoog worden, kan het echter kostentechnisch interessanter worden om spui te (laten) zuiveren. Ook investeren in omgekeerde osmose, om altijd natrium-arm gietwater als uitgangspunt te hebben, helpt om de spuistroom te verminderen.

Zuivering kan met een eigen installatie op het bedrijf zelf uitgevoerd worden, maar ook door middel van een mobiele installatie op een wagen die ingehuurd wordt. Dit laatste zou, afhankelijk van de techniek, voor ongeveer tussen de 1.500 en 2.500 euro per hectare uit te voeren moeten zijn. Bij die berekeningen is uitgegaan van een bedrijf van 5 hectare dat 500 kuub water per hectare per jaar aan spuiwater heeft. Bij schaalvergroting, op een fictief voorbeeldbedrijf van 30 hectare, kunnen de kosten ongeveer gehalveerd worden. Uiteraard heeft het verminderen van de hoeveelheid spui ook een groot effect.

Membraandestillatie profiteert duidelijk van schaalvoordelen, maar lijkt volgens de aannames in de voorbeeldberekeningen (in combinatie met geavanceerde oxidatie) toch rond de 3.500 en 4.000 euro per hectare te gaan kosten.

Technieken testen
Bij Wageningen UR glastuinbouw in Bleiswijk loopt momenteel nog een proef waarbij drie technieken getest worden om gewasbeschermingsmiddelen uit het water te verwijderen (zie foto’s). Daarvoor zijn twaalf toegelaten werkzame stoffen in het te reinigen water opgelost die soms problemen in het oppervlaktewater veroorzaken. Bij UV-ontsmetting in combinatie met waterstofperoxide wordt de peroxide door de UV-lamp geactiveerd en breken de ontstane hydroxylradicalen gewasbeschermingsmiddelen af. Een andere techniek maakt voor het afbraakproces gebruik van ozon en filtering van de afvalproducten met actief kool. Na afloop van het proces breekt een UV-filter overtollig ozon af. Als derde methode wordt door middel van het aanbrengen van een elektrische lading uitvlokking bewerkstelligd van in het water zwevende deeltjes, om die samengeklonterde deeltjes daarna met luchtbellen naar het oppervlak te drijven en af te filteren. Het is nu nog te vroeg om resultaten te melden over het terugdringen van stoffen naar de maximaal toelaatbare risico streefwaarden.

Grondteelten
Voor grondgebonden teelten kunnen een lysimeter met drainmeter, vochtsensoren in de grond en gebruik van verdampings- en waterstromingsmodellen een hulpmiddel zijn om uitspoeling te verminderen. De eerste geeft inzicht in de werkelijke drain, maar over langere periodes. Vochtsensoren geven inzicht in de dagelijkse dynamiek van waterstromen in de bodem. Een aantal telers weet met bovenstaande hulpmiddelen wateroverschotten terug te brengen naar hoeveelheden die beter overeenkomen met de gewasverdamping.

Emissiemodel
Wageningen UR glastuinbouw toets verder een al eerder ontwikkeld emissiemodel, dat voorspelt wat er aan middelen uit de kas naar het oppervlaktewater gaat. Naast proeven op het proefstation wordt onder andere bij een paprikabedrijf in de praktijk gemeten of de daadwerkelijke afbraak overeenkomt met de aannames in het model. Daarvoor zijn Plenum en Previcur gedoseerd (als representanten van een in de plant systemisch werkend middel en van een in het wortelmilieu actief middel), waarna op verschillende tijdstippen en op diverse plekken op het bedrijf monsters worden genomen en geanalyseerd. In de proef wordt ook gekeken of er effect-verschillen waar te nemen zijn tussen nieuwe steenwol en oude matten met meer organisch materiaal er in.