Smart farming is hot, teler wacht nog af

‘Iedereen doet aan smart farming, behalve boeren’, vertelde ABN Amro bij de presentatie van het rapport ’Wijzer worden van smart farming’, eind oktober vorig jaar. ‘Boeren moeten als de bliksem aan de slag met smart farming’, was de toon in het rapport. ‘Nieuwe informatietechnologie verandert de agribusiness in rap tempo, maar boeren dreigen de boot te missen doordat ze de technologie niet onder de knie hebben.’

Precisielandbouw gaat landbouw transformeren

In het rapport zegt de bank te verwachten dat door de sterke ontwikkeling van smart farming, oftewel precisielandbouw, in de komende jaren, de landbouw fors gaat veranderen. Volgens het rapport is de essentiële vraag bij smart farming: hoe kun je als boer verdienen aan digitalisering in de landbouw, of je positie in de keten verbeteren?

Volgens het rapport zal het op een juiste manier gebruiken van de smart farming-data van groot economisch belang zijn voor agrarische bedrijven.

Indrukwekkende voordelen van smart farming

De onderzoekers komen in het rapport tot de volgende lijst indrukwekkende voordelen van smart farming:

• minder administratieve druk en groter gebruikersgemak bij gegevensbeheer,
• kostenbesparingen in de akkerbouw door gerichtere inzet van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen,
• minder tijd nodig voor productie,
• hogere verkoopwaarde van de primaire producten en
• gewaarborgde voedselveiligheid.

Deze voordelen zouden dan gelden ten opzichte van de huidige situatie, waarin de overgrote meerderheid van de bedrijven niet al te veel met smart farming te maken wil hebben.

Precies de juiste teeltmaatregel op juiste plaats op juiste moment

Het gaat hier over smart farming in de moderne zin van het woord. Dat is meer dan alleen de letterlijke vertaling ’slim boeren’. Want dat doen boeren al sinds mensenheugenis. Iedere keer wat slimmer, efficiënter, wat hogere opbrengsten. Hier wordt bedoeld het slim boeren door op basis van verzamelde gegevens precies op het juiste moment op de juiste plaats de juiste teeltmaatregel te treffen. Breder gezien kan ook de relatie met toeleveranciers en afnemers op basis van nieuwe technologie worden geperfectioneerd.

Een sensor voor op de trekker beoordeelt de bladmassa. Aan de hand daarvan wordt de stikstofgift achter de trekker bepaald. Omrekenen van beeld naar juiste gift is lastig. – Foto: Jan Willem Schouten

Minder kunstmest en middelen, meer opbrengst en kwaliteit

Deze moderne smart farming is hot. Althans, buiten het boerenbedrijf worden de mogelijkheden ervan voor verlaging van input van kunstmest en bestrijdingsmiddelen, en verhoging van kwaliteit en opbrengst, én veel meer efficiëntie in de keten hoog ingeschat. Tegelijkertijd lukt het maar moeilijk om de primaire sector, de boer, van deze voordelen te overtuigen. Ze snappen dat ook hier de kost voor de baat uit gaat, maar anders dan bij kunstmest of bestrijdingsmiddelen betwijfelen veel telers of er überhaupt een positief effect is.

Opbrengstkaart van aardappelen. Analyse kan knelpunten in percelen aan het licht brengen. – Foto: Hans Banus

Investeringen in hightech-apparatuur

Die twijfel betreft niet eens enorme investeringen in hightech-apparatuur. Toen vorig jaar via hun coöperaties akkerbouwers voor een actieprijs van € 17,50 per hectare luchtbeelden door het dronebedrijf Airinov van hun wintertarwe konden laten maken, en voor dat bedrag ook nog zouden worden geholpen met de interpretatie daarvan, werd daarvan maar mondjesmaat gebruikgemaakt. Waarom? Omdat in de optiek van veel telers het nog maar de vraag was of deze investering van € 17,50 zou worden gecompenseerd door een extra opbrengst van 100 kilo tarwe per hectare.

Een fixed wing-drone wordt gelanceerd. Luchtbeelden leveren behalve veel moeilijk te interpreteren data, vaak ook direct zicht op fouten in bewerkingen. – Foto: Ruud Ploeg

Akkerbouw kan forse slag maken in automatisering

Ook Brancheorganisatie Akkerbouw en Rabobank stellen in hun Toekomstvisie Akkerbouw vast dat nog een forse automatiseringsslag te maken is op het akkerbouwbedrijf, en in de toelevering en verwerking. Dit zou dan moeten door meer te gaan meten en meetgegevens te vertalen in meer op feiten gebaseerde en gedetailleerde beslissingen (per plant of per vierkante meter op het akkerbouwbedrijf) en meer maatwerk in relaties tussen toeleveranciers en akkerbouwers en verwerkers/handelaren.

Drie zaken die remmend werken

Dat ondanks het lonkend perspectief de landing van smart farming op het boerenbedrijf nog niet erg wil vlotten, heeft volgens demissionair staatssecretaris Martijn van Dam (EZ) drie oorzaken:

De complexiteit van technologieën uit een veelheid van disciplines die op een soepele manier geïntegreerd moeten worden tot een toepasbaar product of dienst in de praktijk van het boerenbedrijf.

De ‘asymmetrie in kosten en baten’. Er zijn veel investeringen nodig voor precisielandbouwtoepassingen die voor rekening komen van de boer, terwijl de baten toevallen aan ketenpartners en adviseurs.

Voor de governance (goed bestuur, gedragscode) van de datastromen bestaan geen heldere kaders. Dit betreft vraagstukken als eigenaarschap, gebruiksrechten, gebruikstoepassingen en privacykwesties rond data. Wie is de baas over data die op het boerenbedrijf worden verzameld? Kunnen ze ook tégen je gebruikt worden?

Geen pasklare oplossing, teler moet zelf experimenteren

Voor het eerste punt geldt dat er geen pasklare oplossingen zijn om met smart farming aan de gang te gaan. De akkerbouwer op zijn bedrijf moet het goeddeels zelf uitvinden. Er zijn wel gps-systemen, het is technisch mogelijk om plaatsspecifiek kunstmest te strooien en gewasbeschermingsmiddelen te spuiten of om poot- en zaaidichtheid aan te passen. Het is mogelijk om precies te weten hoeveel kilo graan, aardappelen en suikerbieten precies op een plek zijn gegroeid en wat precies overal de pH is. Maar wat nou te doen met al die informatie, dat is weer een heel andere kwestie. De algoritmes, de rekenmodellen om het een betrouwbaar naar het ander om te rekenen, zijn er niet. En ze zullen er ook niet zomaar zijn.

Invloed op plant onduidelijk, toch data verzamelen

“Ik zie grote teleurstellingen bij akkerbouwers die met hooggespannen verwachtingen met smart farming aan de slag zijn gegaan”, zegt Robert Berendes van het Zwitserse managementbureau A-Connect. Hij adviseert bedrijven wereldwijd over de toepassing van smart farming-technologie. “Ze verzamelen enorme hoeveelheden ongecontroleerde data en weten zich er vervolgens geen raad mee. Wat nou precies de invloed van al die data op de plant is, blijft onduidelijk. Eerst is sprake van een grote overschatting van wat het gaat brengen. Daarna komt de teleurstelling, omdat er geen profijt uit komt. Ik zie veel akkerbouwers investeren in apparatuur voor het verzamelen van data, net zoals ze landbouwmachines, kunstmest of pesticiden kopen, namelijk met het idee dat ze er zeker wat aan hebben. Het is een misvatting, een hype, dat het hebben van veel data waardevol is. Landbouw is zeer complex. Per gewas neemt een teler 44 beslissingen per jaar. Elke beslissing kan hij maar één keer per jaar nemen. En ze beïnvloeden elkaar ook nog.”

Weer, bodem en sensordata

Wat Berendes maar wil zeggen, is dat op basis van weer, bodem en sensordata nog niet zomaar het optimale teeltpad voor een gewas kan worden uitgestippeld. Niettemin heeft Berendes hoge verwachtingen van smart farming op termijn. Ondanks zijn reserves over de voordelen op de korte termijn, adviseert hij akkerbouwers al wel te beginnen met dataverzameling van hun percelen.

Overtuigd van voordeel, maar niet aan te tonen

Akkerbouwers die smart farming hebben omarmd, kunnen precies aangeven hoeveel geld ze erin investeren. Maar niet wat het hen concreet oplevert.

Veenkoloniaal akkerbouwer Nanne Sterenborg vertelde in Boerderij over de tienduizenden euro’s die hij in precisielandbouw heeft geïnvesteerd, en over alle tijd die hij en zijn zoon – net afgestudeerd in Wageningen – stoppen in de analyse van de verzamelde gegevens. De rendementsvraag kan hij echter niet anders beantwoorden dan met te zeggen dat hij ervan overtuigd is dát precisielandbouw op zijn bedrijf zal gaan lonen. “Ik twijfel er niet aan dat dit voor ons extra’s oplevert. Al hoor je mij niet beweren dat ik het nu al beter doe dan een vakman zónder precisielandbouw.”

Op de zuidwestelijke klei valt bij een akkerbouwer – een early adopter –ietssoortgelijks te beluisteren. Ook hier geen twijfel over nut en noodzaak van smart farming op de langere termijn. Maar wel de vraag welke effectieve teeltmaatregelen kunnen worden afgeleid uit de vele luchtbeelden en scans van veel percelen die gedurende vier jaar zijn gemaakt.

Eerst maar eens eenvoudig beginnen

Misschien is het in dit prille stadium waarin smart farming verkeert te vroeg om de rendementsvraag bevredigend te beantwoorden. Het idee meteen te profiteren van de verzamelde data is misschien te hoog gegrepen.

Adviseur Herman Krebbers van Delphy, gespecialiseerd in precisielandbouw/smart farming, adviseert eenvoudig te starten. “Begin eerst maar eens als akkerbouwer met luchtbeelden te bestuderen. Kijken of je effecten van fouten ziet, die je de volgende keer kunt voorkomen. Afstelfouten van machines, een verstopte zaaipijp, verkeerde strooi- of spuitbeelden. Dingen waar je meteen al wat aan kunt doen.”

Bij een Delphy-project Luchtbeelden in West-Brabant kwam aan het licht dat op delen van een perceel de drainage te ondiep ligt voor een voldoende diepe beworteling, de grond blijft er te nat. Misschien niet spectaculair, maar zo’n vaststelling geeft zicht op verbetering.

Smart farming of precisielandbouw?

De termen smart farming en precisielandbouw worden vaak door elkaar gebruikt. Soms wordt gesproken van datagedreven landbouw. Keiharde definities of afbakening van de begrippen zijn er niet. Er kan veel onder vallen.

Precies boeren of slim boeren zijn natuurlijk rekbare begrippen. Lang voor de begrippen smart farming en precisielandbouw ontstonden, werd er natuurlijk ook slim of secuur geboerd. Het rechtrijden is niet pas uitgevonden met de komst van satellietnavigatie. Kaarsrechte voren zijn er al lang, en ook met de markeur is keurig aansluitend zaaien en poten mogelijk.

Kern precisielandbouw volgens pionier

Pionier Jacob van de Borne zegt dat precisielandbouw hierop neerkomt:

• teeltmaatregelen op het juiste tijdstip nemen,
• op de juiste plaats en
• in de juiste mate.
• In de huidige terminologie hoort daar satellietnavigatie bij, en
• slimme software.

Bij smart farming of datagedreven landbouw is nadrukkelijker sprake van teeltmaarregelen die zijn gebaseerd op (grote hoeveelheden) data. Die kunnen op het bedrijf vedrzameld zijn, maar dat hoeft niet per se.

Boerderij-uitgever Proagrica heeft een nieuwe, Engelstalige multimediatitel voor topakkerbouwers in Europa, Noord-Amerika, Australië en Azië. De titel: Future Farming. – Foto: Proagrica

Nieuwe titel: Future Farming

Proagrica, uitgever van onder meer Boerderij, heeft een nieuwe multimediatitel gelanceerd: Future Farming. Doelgroep voor de Engelstalige website en het bijbehorende magazine zijn topakkerbouwers in Europa, Noord-Amerika, Australië en Azië. Ze staan wereldwijd voor dezelfde uitdagingen. Future Farming gaat over precisielandbouw, benutting van data en de nieuwste technologieën, die elkaar razendsnel opvolgen.