De virussen voor mens en plant spelen een belangrijke rol in de afzet van tomaten. De consumentenvraag naar tomaten groeit in Europa echter nog steeds. In de afgelopen tien jaar is het totale areaal tomaten toegenomen en verschoven van losse naar trostomaten en (pruim)cherrytomaten.
Voor trostomaat, het grootste tomatensegment, is Nederland in de zomer hoofdleverancier voor Europa. Spanje en Marokko zijn dan niet aan de markt en Engeland en Duitsland beleveren een klein deel van de markt.
Grovere trostomaat
Dit jaar is bij trostomaten het areaal van grovere trostomaat ten koste van middel tros toegenomen. Dit vanwege een beter rendement door meer kilo’s. In het begin van het Nederlandse seizoen geeft de belichte teelt nog invulling van de markt. De prijsvorming van trostomaat is half maart rond de € 2 per kilo begonnen. Begin april zijn de prijzen gaan zakken naar de € 1 per kilo en op dat niveau tot half mei gestabiliseerd. Daarna zijn de prijzen verder weggezakt en half juni zitten ze op een niveau van de zomerprijzen: 25 cent per kilo. “Dat is een te laag prijsniveau en zal naar een hoger en acceptabel prijsniveau moeten”, zegt Ton van Dalen, commercieel directeur van Oxin Growers. “In 2019 trokken de prijzen in juni nog aan naar 80 cent per kilo en dat zien we dit jaar niet. In vergelijking met vorig jaar zitten we wel 5% hoger.”
Minder grove trostomaat
In Nederland en Duitsland hebben in juni acties bij supermarkten plaatsgevonden, die meer aanbod uit de markt hebben gehaald. Dit resulteert veelal in aantrekkende prijzen.
Bij de retail in deze landen ziet Vincent Theelen, productmanager Royal Zon, de ontwikkeling dat ze liever iets minder grove trostomaat met meer smaak hebben dan een grove trostomaat zonder smaak. “Sommige Duitse supermarktketens kiezen al voor een minder grove trostomaat met meer smaak, waardoor bij deze supermarkten Merlice in de ban wordt gedaan. Telers zullen dan ook moeten kiezen voor een ander ras.” De grove trostomaat is nog altijd veel gevraagd in Oost-Europa, Italië en Spanje.
Engeland voor los
Het areaal van losse tomaten is dit jaar verder afgenomen. De prijsvorming is wel iets beter dan vorig jaar. Engeland is steeds meer de belangrijkste markt voor losse tomaten uit Nederland. Van Dalen: “Als de prijs onder een bepaald niveau komt, is er ook vraag vanuit Oost-Europese landen. Prijstechnisch was het vorig jaar met een gemiddelde prijs van 45 cent per kilo dramatisch slecht, want de jaren ervoor was het gemiddeld 65 à 70 cent per kilo. Door de coronasluiting van foodservice en horeca in Engeland – meestal de vragende partij van losse tomaten – viel vorig jaar de vraag weg. Gelukkig is het dit jaar beter. Tot half juni is het 10 cent per kilo hoger.” Zodra de foodservice en horeca in Engeland verder opengaan, zal de vraag naar losse tomaten weer toenemen, zo is de verwachting.
Toename snack- en cocktail
De snack- en snoeptomaten winnen aan areaal en zijn steeds meer in de schappen van de supermarkten in Nederland en Duitsland te vinden. Ook het areaal cocktailtomaten neemt toe. Vorig jaar bleef de prijsvorming op goed niveau en is dit jaar zelfs iets beter. “Albert Hein heeft bijvoorbeeld geen losse tomaten meer in het schap liggen. Ze zetten meer in op tros-, snack- en pruimachtige tomaten met meer variatie, waar de consument meer beleving bij heeft dan de losse tomaat”, laat de commercieel directeur weten.
Statistieken laten zien dat er in de Europese markt een 10% hogere consumentenvraag naar tomaat is. “Aanbod voor deze nog steeds groeiende vraag is er. En we zien het ook terug in de hogere prijsvorming dit jaar.”
Marokko is voor tomaten een opkomend land. Van Dalen: “Eerst alleen concurrent voor de Spaanse teler, maar nu ook voor de Nederlandse teler. Want Engeland gaat meer rechtstreeks kopen in Marokko.”
Vlag nog niet uit
Door corona was het vorig jaar een slecht jaar voor de afzet van tomaten. Theelen: “Het is dit jaar iets, maar niet veel, beter. De teelten die in week 12 in productie zijn gekomen, liggen gemiddeld een paar cent per kilo voor op vorig jaar. De vlag kan dus nog zeker niet uit.”
De productmanager heeft goede hoop op verbeteringen, nu de lockdowns in Europese landen zijn of worden opgeheven en de horecazaken weer open zijn. “Mensen gaan weer op een terras zitten en bij mooi weer gaat de barbecue aan. Dat is goed voor de afzet van tomaten. Hopelijk kunnen we afstand nemen van het dramatische jaar 2020, waar de meeste sportevenementen en festivals niet zijn doorgegaan. Het schijfje tomaat op een broodje hamburger of salade is er dan niet.”
Verschuivingen tomatenareaal
Volgens de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek is het totale areaal tomaten in Nederland van 1.676 hectare in 2010 gegroeid naar 1.872 hectare in 2020. Het areaal losse tomaten is in die jaren gedaald van 418 naar 370 hectare. Van deze oppervlakte in 2020 is 264 hectare losse ronde en tussentype tomaten, 61 hectare losse pruimtomaten en 45 hectare vleestomaten. Het grootste segment trostomaten is volgens GroentenFruit Huis in 10 jaar tijd gestegen van 849 naar 926 hectare. De ronde trostomaten van middel en grof nemen met 908 hectare het merendeel van de oppervlakte voor hun rekening. De trospruimtomaten zijn goed voor 18 hectare.
In een decennium is het areaal cherrytomaten, inclusief pruimcherrytomaten, gegroeid van 409 naar 576 hectare. In 2020 beslaan de losse pruimcherrytomaten 149 hectare en de losse ronde cherrytomaten 61 hectare. De trospruimcherries zijn goed voor 155 hectare. De ronde troscherrytomaten nemen met 211 hectare het grootste oppervlak van de cherrytomaten in.