Poolse grond blijft per saldo alleen voor Polen beschikbaar

Per 1 mei gaat de Poolse landbouwmarkt open voor EU-ingezetenen. Maar een dag eerder gaat een nieuwe wet in Polen in, die de aankoop voor buitenlanders schier onmogelijk maakt.

Tijdens een recent interview op de Poolse radio met de minister van landbouw Krzysztof Jurgiel werd de volgende vraag gesteld: ‘Wat gebeurt er als een Deense of Nederlandse boer een stuk landbouwgrond in Polen wil kopen?’ Het antwoord van de minister: “Dat verbied ik zeker niet. Ze mogen kopen wat ze willen, maar ze moeten wel aan zekere voorwaarden voldoen.”

Wetswijziging fikse belemmering

12 jaar na de Poolse toetreding tot de Europese Unie is het dan zover: landbouwgrond kan aangekocht worden door andere inwoners van de EU dan Polen. Na jaren van uitstel is Polen daarmee het laatste land van de nieuwe lidstaten dat het moratorium opheft.

Polen ageert echter al jaren tegen deze toetredingsafspraak en komt nu met een konijn uit de hoge hoed. Want voordat op 1 mei Poolse grond aangekocht kan worden, gaat vanaf 30 april een wetswijziging in Polen in. In theorie klopt het wat minister Jurgiel zegt: een Deense of Nederlandse boer kan nog steeds een aankoop doen. Maar in de praktijk wordt het schier onmogelijk voor buitenlanders om in Polen aan de slag te gaan. Polen is eigenlijk alleen voor de Polen beschikbaar.

Nog meer macht voor Pools landbouwagentschap

Belangrijk is de macht van het Poolse landbouwagentschap. Dat was onder de vorige regering – met Marek Sawicki als minister namens de Boerenpartij PSL – al een staatsorgaan. Maar de rol van het agentschap wordt vanaf morgen nog groter. Zo mag het landbouwagentschap elke verkoopdeal nauwkeurig onderzoeken. Ook kan het agentschap voor elke prijs zelf land opkopen. Én de verkoop van land vanuit het agentschap (dat in het bezit is van miljoenen hectaren) wordt voor de komende 5 jaar stilgezet.

Strikte regels voor potentiële kopers

Voor potentiële kopers gelden de volgende regels: je moet een gediplomeerd agrariër zijn, gedurende 5 jaar in de nabijheid van het op te kopen land hebben gewoond én de Poolse staat plechtig beloven om vanaf de aankoop 10 jaar lang het land zélf te cultiveren. Ook mogen boerderijen niet meer dan 300 hectare bezitten. Alleen voor staats- en religieuze instituten (lees: de katholieke kerk) gelden deze strikte regels niet.

Poolse familiebedrijven beschermen

Door deze voorwaarden is de kans klein dat het ministerie buitenlanders toestemming geeft om landbouwgrond op te kopen dan wel te gaan boeren in Polen. Zelfs het inzetten van een lokale tussenpersoon wordt bemoeilijkt. Jurgiel zegt hiermee te willen opkomen voor Poolse familiebedrijven. “Ik ben zelfs fan van minder hectarebezit.” De gemiddelde grootte van een Pools boerenbedrijf bedraagt 10,5 hectare. Dat is ver onder het EU-gemiddelde. Polen heeft met ruim 9 miljoen (ongeveer een kwart van het land) het grootste aantal burgers in de EU dat afhankelijk is van de landbouw.

Ook wil de minister speculatie tegengaan. “De laatste 8 jaar hebben we daar al last van. Als we nu niet ingrijpen, krijgen we ook nog een ongecontroleerde opkoop van Pools land.” Jurgiel verwijst naar de prijs van Poolse grond, die sinds de toetreding in 2004 verzesvoudigd is.

Europese Commissie controleert wetswijziging

In binnen-en buitenland wordt de wetswijziging met argusogen gevolgd. De Europese Commissie gaat na of Polen Brusselse afspraken met voeten heeft getreden, terwijl grotere Poolse agribedrijven vrezen voor hun eigendomsrechten en de oppervlakte van hun land.