‘Politiek, handen af van de energietransitie’

In maart mogen we als burger weer naar de stembus. U hebt een grote keuze aan partijen, voor elk wat wils. Lekker versnipperd en daarna weer oeverloos polderen en een regeerakkoord zonder echte keuzes. En als de regering dan een keer daadkracht wil tonen, zoals bij vliegveld Lelystad, dan wordt ze door haar eigen woud aan regels volkomen vastgezet. Weer € 214 miljoen ‘down the drain’. Beste belastingbetaler wilt u weer even bijstorten.

Den Haag vooral druk met one-liners, brandjes blussen en profileringsdrang

Dan is zo’n vliegveldje echter nog maar peanuts vergeleken met de ambitie om in 2050 volledig energieneutraal te zijn. Dat vraagt om een massale investering in een duurzame energie-infrastructuur die haar weerga niet kent. En moet een nieuwe robuuste infrastructuur komen van duurzame energiebronnen (voor zowel warmte als elektra), netwerken en afleverstations. Betaalbaar en maakbaar. Je zult maar de nieuwe minister van Financiën of Economische Zaken worden en beseffen dat je nu echt een keer serieus met de uitvoering van de energietransitie aan de gang moet gaan. Niet alleen maar energiecentrales sluiten, maar ook voor alternatieven zorgen die onze huizen warm houden en die het licht 24/7 laten branden.

Hogere energiekosten onvermijdelijk

De meeste burgers beseffen dat de energietransitie tot hogere energiekosten gaat leiden. Het feest van onbeperkt goedkoop gas en olie uit de grond halen, dat er 150-250 miljoen jaar over gedaan heeft om te vormen, komt binnen een of twee generaties aan z’n einde. In Europa hobbelt Nederland lekker achteraan. Van de 24 uur die in één dag zitten, zitten we nu 1 uur en 49 minuten duurzaam. Dus we hebben nog meer dan 22 uren op een dag die verduurzaamd moeten worden. Willen we in één generatie naar duurzaam dan is het essentieel dat het roer met een ferme hand omgezet gaat worden.

_{Column gaat verder onder de video}

Regeren is langer dan vier jaar vooruitkijken

Ik heb altijd begrepen dat ‘regeren vooruitzien’ is. Bij een energietransitie is dat vooruitzien in ieder geval veel langer dan de vier jaar waarop de meeste van onze politici focussen. Dertig jaar, tot 2050, lijkt een redelijke termijn om planmatig aan de slag te gaan. Maar welke politicus in Nederland scoort nog met een verhaal van over 30 jaar, terwijl men onder de Haagse kaasstolp vooral druk is met one-liners, proefbalonnetjes, brandjes blussen en profileringsdrang.

Daarnaast is er de toenemende verkokering binnen allerlei ambtelijke organisaties en overheidslagen. Iedereen is lekker vanuit zijn eigen expertise, op zijn eigen niveau en vooral rolzuiver bezig. Verantwoordelijkheden worden zo verdeeld dat niemand meer eindverantwoordelijk is en ook niet meer eindverantwoordelijk gehouden kan worden. De menselijke en financiële schade van een dergelijke verkokering is enorm, zeker als we bijvoorbeeld kijken naar de recente toeslagenaffaire. Iets dergelijks kunnen we ons bij de energietransitie zeker niet veroorloven.

Los van politiek stug en saai doorwerken

Er zijn dagen dat ik ernstig twijfel of het huidige bestuurssysteem wel in staat is een dergelijk omvangrijk project, zoals een energietransitie naar 100% duurzaam in 2050, te leiden en tot een goed en betaalbaar eindresultaat te brengen. In mijn studietijd kenden we de ‘La Place Transformatie’. Als een vergelijking niet op te lossen was in het bestaande domein, dan transformeerde je het naar een ander domein waar het wel op te lossen was.

Dat geldt ook voor de energietransitie. Die zou van het politiek/maatschappelijke domein naar het technisch/uitvoerend domein ‘getransformeerd’ moeten worden. Naar een soort ‘deltacommissie’, die los van politieke golfbewegingen en los van vier-jarencycli stug en saai kan doorwerken. Een commissie die met een vast budget en met een onwrikbaar mandaat kan doorwerken. Een commissie, net als bijna 70 jaar geleden, geleid door uitvoeringsinstanties, bedrijfsleven en wetenschap.

Welke minister durft daarvoor politiek en financieel ruimte te maken en er zich de komende 30 jaar niet mee te bemoeien?