Pierre Berntsen (ABN Amro): ‘Agrarisch ondernemer veerkrachtig tijdens corona’

Voor sommige agrarisch ondernemers was de coronacrisis in 2020-2021 een worsteling. Toch vielen weinig bedrijven echt om. Goed ondernemerschap met een slimme bedrijfsstrategie speelt daarin een rol. “Agrarisch ondernemers hebben de veerkracht van de sector aangetoond.”

Hoe kun je als agrarisch ondernemer een crisis zoals corona doorstaan? Die vraag is niet eenduidig te beantwoorden. De gevolgen verschillen sterk per sector. Ondernemers in de sierteelt en de fritesaardappelmarkt voelden de gevolgen meteen, zegt Pierre Berntsen, directeur Agrarische Bedrijven van ABN Amro. “Die sectoren zijn ook het hardst geraakt. Daarvoor was gelukkig ook vrij snel een noodfonds beschikbaar. Voor de sierteelt kwam € 600 miljoen beschikbaar, voor de akkerbouw € 50 miljoen. Daarnaast schortten banken aflossingen op en kwam de overheid bedrijven tegemoet. Inmiddels is in beide sectoren weer sprake van herstel.”

Ook voor vrije ondernemers in de kalverhouderij was corona een acuut probleem, net als andere agrarische bedrijven die een link hebben met het out-of-homekanaal, foodservice of horeca. Daarnaast zijn er kleinere takken, zoals de eendenhouderij, die in de problemen raakten, zegt Berntsen.

Bedrukte stemming versterkt

Zelfstandig bedrijfscoach Ramon Klaassens zag bij veel agrarisch ondernemers dat corona niet direct de bedrijfsvoering beïnvloedde, maar wel de stemming drukte. “Ondernemers waren al geconfronteerd met stikstofmaatregelen en een negatievere stemming rond boeren in de samenleving. Corona kwam daar nog eens bovenop.”

Bijeenkomsten vielen weg en ondernemers kwamen minder van hun eigen erf af als gevolg van de lockdown-maatregelen. “Het maakte dat ondernemers meer in zichzelf keerden. Het riep bij sommigen vragen op over de bedrijfsvoering, zoals opvolging”, vertelt Klaassens. “Heeft het nog wel zin om het bedrijf door een volgende generatie door te laten zetten, vroegen zij zich af. Of het leidde ertoe dat mensen in het bedrijf hun frustraties meer naar elkaar uitten. Door de lockdowns was het lastiger met dit soort problemen naar buiten te treden.”

Ondernemers hebben mede daardoor meer behoefte aan coaching gekregen, ziet Klaassens. “Wat doe ik, wil ik dit nog blijven doen en waar heb ik plezier in, dat zijn in zo’n traject belangrijke vragen die de ondernemer voor zichzelf moet beantwoorden”, legt Klaassens uit. De uitkomst kan overal weer anders zijn, zegt hij. “In veel gevallen gaat het alleen om een gevoel en is er na een paar gesprekken wel weer optimisme. Dan was er een moment van bezinning nodig en krijgt iemand de trein wel weer op het spoor.”

Hij zag weinigen echt stoppen. Soms gingen ondernemers over tot een andere invulling van hun activiteiten. Uitbreiding kan een goede zet zijn, zegt Klaassens, maar hij plaatst er ook een kanttekening bij. “Het is belangrijk te kijken naar de reden waarom iemand er iets bij gaat doen of van activiteiten verandert. Als je uit noodzaak een neventak opstart terwijl je eigenlijk liever wilt melken of met gewassen bezig bent, is dat vaak geen lang leven beschoren.”

‘Goede ondernemer kent marktpositie’

Wie kijkt naar de concrete cijfers van bijvoorbeeld het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, ziet dat er geen agrarische bedrijven concreet zijn omgevallen als gevolg van de pandemie. Voor een deel is dat te verklaren door de uitgebreide steunpakketten die voor ondernemers beschikbaar zijn gesteld. Maar ook goed ondernemerschap met een duidelijke bedrijfsstrategie is een belangrijke factor, zegt Berntsen.

“Succesvolle agrarisch ondernemers kennen hun marktpositie en weten waar ze naartoe willen”, legt hij uit. “Je werkt eigenlijk langs twee lijnen. Een waarin je met de dagelijkse praktijk bezig bent en eentje waarbij je naar de grotere ontwikkelingen kijkt. Als ondernemer moet je die ontwikkelingen vertalen naar je eigen bedrijf en bekijken wat je ermee kunt. Hoe ziet je toekomst eruit, wat is je markt, wie zijn de afnemers en welke partners heb je?”

Lees ook: Corona zet trends voor tuinbouw in scherper licht

Voor welke markt een ondernemer produceert, wordt steeds belangrijker, stelt de directeur. Er ontstaan steeds meer verschillende bedrijven, zegt Berntsen. “Kijk naar de tomatenteelt, pluimvee of eieren. De diversiteit is enorm toegenomen. Bedrijven produceren steeds meer voor specifieke markten.” Het vraagt om een goede strategie. “Ondernemers moeten zich afvragen: wie is mijn afnemer, wat zijn de specificaties waaraan ik moet voldoen en past dat goed bij mijn bedrijf en bij wat ik wil?”

Het is een illusie dat een ondernemer alles alleen op zijn of haar eigen bedrijf kan oplossen

^{Ramon Klaassens, zelfstandig bedrijfscoach}

Een ander essentieel punt is dat een agrarisch ondernemer bijna niet meer zonder een goed team kan. “Bedrijven worden groter en dus complexer. Daarom is het belangrijk te weten waar je goed in bent en waarin juist niet. Je zwakke punten kun je dan anders organiseren. Met een goed team is dat te doen”, zegt Berntsen. Het is een illusie dat een ondernemer alles alleen op zijn of haar eigen bedrijf kan oplossen, vindt ook Ramon Klaassens. “Een ondernemer heeft specialisten nodig, gespecialiseerde medewerkers, accountants, maar ook collega’s om mee te sparren over zaken die rond het bedrijf spelen.”

Keten heeft weerbaarheid laten zien

Hebben agrarisch ondernemers ook iets positiefs kunnen halen uit de afgelopen periode, ondanks alle ellende die de pandemie met zich meebracht? Zeker wel, vindt Berntsen. “De keten als geheel heeft weerbaarheid laten zien. Het is gelukt om in te spelen op penibele situaties. Dat is een hele prestatie, ook van alle ondernemers in de keten. Agrarisch ondernemers hebben de veerkracht van de sector bewezen. Er is nooit een tekort geweest in de voedselvoorziening en in Nederland hoefde er geen melk weg te stromen.” Ook vindt hij het positief dat er meer aandacht was voor voeding en dat het belang van gezond eten in de crisis meer is belicht.

Dynamiek in ondernemerschap blijft

Dat neemt niet weg dat er uitdagingen blijven voor de agrarische sector en haar ondernemers. Er blijft een enorme dynamiek in het ondernemerschap, zegt Berntsen. “Markten herstellen, fabrieken gaan weer open, maar nu zijn er enorme tekorten aan materialen en personeel. Grondstoffen zijn duur en er is een energiecrisis bijgekomen, deze laatste raakt vooral de glastuinbouw. En niet te vergeten het stikstofdossier, dat ligt nu boven op de stapel en de internationale ambities op gebied van broeikasgasemissies” Dat alles leidt tot onzekerheid en maakt dat een ondernemer nog scherper aan de wind zal moet varen om het bedrijf succesvol te maken of houden.

Ook regelgeving zal ondernemers nog wel een tijd bezighouden, verwacht Klaassens. “Collectief heerst in de sector een gevoel dat er veel over boeren, maar niet met boeren wordt gepraat. Dat is cru, omdat ze tegelijkertijd zien dat ze al enorm veel hebben gedaan om hun bedrijven aan allerlei eisen aan te passen.” Belangrijk is dat individuele ondernemers zorgen dat hun bedrijf technisch op orde is. Want zelfs al zou je je bedrijf moeten of willen verkopen, dan is het altijd nog beter een goedlopende onderneming te koop te zetten dan een slechtlopende, vindt hij.

Misschien is het allerbelangrijkste wel om een proactieve houding aan te nemen bij problemen die zich voordoen, zegt de coach. “Je kunt makkelijk negatief of passief worden, de kunst is om optimistisch te blijven. Als alles op je bedrijf technisch klopt, kun je ook beter de kansen pakken die uitdagingen bieden.”