PFAS in gewasbescherming: uitdagingen voor aardbeientelers

Nederlandse aardbeientelers staan bekend om hun toewijding aan het produceren van hoogwaardige kwaliteit aardbeien. Een actueel thema binnen de sector is het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en de stoffen daarin, zoals PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen), die bekendstaan om hun persistentie in het milieu en mogelijke schadelijkheid voor mens en dier.

In opdracht van de Wetenschapswinkel van Wageningen Universiteit en Research (WUR) hebben zes studenten tien aardbeientelers in Nederland geïnterviewd om inzicht te krijgen in hun visie, voorkeuren, en andere factoren die een rol spelen in de keuzevrijheid omtrent gewasbeschermingsmiddelen en PFAS. In deze interviews zijn de uitdagingen en overwegingen die telers ervaren bij het maken van deze belangrijke beslissingen voor hun bedrijfsvoering aan het licht gebracht.

PFAS in hulpstoffen

PFAS worden vaak toegevoegd aan gewasbeschermingsmiddelen vanwege hun diverse functies, zoals het verbeteren van de effectiviteit van deze middelen. Ze kunnen daarnaast ook aanwezig zijn in hulpstoffen (co-formulanten), waar ze bijvoorbeeld kunnen bijdragen aan het verlagen van oppervlaktespanning. Bekende producten zoals Flint, Luna, Switch, Sivanto, Bifasto en Takumi bevatten PFAS als actieve ingrediënten.

Flint (met het actieve ingrediënt trifloxystrobine) en Luna (met fluopyram) worden bijvoorbeeld ingezet tegen schimmelziekten zoals echte meeldauw en vruchtrot. Switch, dat cyprodinil en fludioxonil bevat, wordt gebruikt tegen botrytis (grauwe schimmel) en sclerotinia. Sivanto, met als actief ingrediënt flupyradifurone, is effectief tegen verschillende insectenplagen zoals bladluizen en witte vlieg. Bifasto en Takumi bevatten cyflufenamid, dat gebruikt wordt tegen echte meeldauw in diverse gewassen.

Transparantie en regelgeving

Uit gesprekken met aardbeientelers is gebleken dat zij niet op de hoogte zijn dat gewasbeschermingsmiddelen PFAS kunnen bevatten. Hoewel aardbeientelers algemeen bekend zijn met PFAS, is hun begrip van de specifieke risico’s gering en voornamelijk gebaseerd op nieuwsberichten. Deze informatie wordt dus niet via de gebruikelijke communicatiekanalen aan telers doorgegeven. Daarnaast maken de meeste telers zich geen zorgen over de gezondheidsrisico’s zolang de concentraties laag blijven. Ondertussen groeit onder wetenschappers de bezorgdheid over de toenemende aanwezigheid van PFAS in het milieu, wat mogelijk ernstige gevolgen kan hebben voor ecosystemen en de volksgezondheid.

Dit probleem wijst op een gebrek aan transparantie naar telers. Dit is grotendeels te wijten aan het feit dat producenten niet verplicht zijn om expliciet te vermelden welke chemische stoffen hun producten bevatten. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) heeft hierbij een cruciale rol. Het Ctgb beoordeelt en keurt gewasbeschermingsmiddelen op basis van veiligheidscriteria, maar er is weinig informatie beschikbaar over hoe specifiek PFAS hierin worden meegenomen. Strengere regelgeving omtrent het gebruik van PFAS en het verplichten van producenten om volledige informatie te verstrekken over de inhoud van hun producten is cruciaal om veiligere keuzes te kunnen maken.

Deze situatie benadrukt daarom extra het belang van teeltadviseurs, waar telers volgens de gesprekken veel vertrouwen in hebben. Ze spelen een essentiële rol in het verstrekken van goed advies aan telers over gewasbeschermingsmiddelen. Hun advies en expertise worden dan ook beschouwd als een onmisbare factor voor het succes van de transitie naar PFAS-vrij telen, waarbij ze specifiek moeten letten op onafhankelijke en veiligere keuzes voor de teler.

Innovatie en duurzaamheid

Er zijn mogelijkheden om over te stappen naar PFAS-vrije teelt, blijkt uit onze gesprekken. Veel telers gebruiken namelijk al biologische bestrijdingsmiddelen zoals Cucumeris en Serenade, en chemische gewasbeschermingsmiddelen zonder PFAS zoals Batavia en Signum. De tabel illustreert de PFAS-vrije opties die momenteel door telers worden gebruikt als alternatief voor PFAS-bevattende gewasbeschermingsmiddelen. Sommige telers tonen daarnaast interesse in alternatieve teeltmethoden, zoals het gebruik van netten tegen insecten en technologieën zoals uv-C straling tegen meeldauw en robotisering. Deze innovaties verlagen bovendien de werkdruk en de kosten.

Bron Thijmen Calis

Verder kan het overstappen naar aardbeienrassen die weerbaar zijn tegen ziekten en plagen ook bijdragen aan PFAS-vrije teelt, zodat de noodzaak voor chemische gewasbeschermingsmiddelen vermindert. Dit biedt een dubbele winst: het milieu wordt minder belast en telers kunnen op termijn kosten besparen. Sommige telers overwegen de overstap naar een ander ras of hebben de overstap al gemaakt. Rassen die weerbaar zijn tegen veelvoorkomende ziekten zoals meeldauw en botrytis hebben minder gewasbeschermingsmiddelen nodig. Telers zijn dan minder afhankelijk van gewasbeschermingsmiddelen die PFAS bevatten.

Uitdagingen bij PFAS-vrije teelt

De overgang naar de PFAS-vrije teelt brengt uitdagingen met zich mee. Telers geven aan dat bijvoorbeeld de gewasbeschermingsmiddelenlijst sneller afneemt dan groter wordt, dit is een grote limitatie. Verder staan telers open voor alternatieven, maar alleen als deze net zo effectief zijn in het beschermen van hun aardbeien. Helaas is er momenteel een beperkt aanbod van dergelijke goede alternatieven, wat de overstap naar PFAS-vrije teelt verhindert. Verder is gebleken dat het telen van nieuwe aardbeienrassen met hoge ziekteresistentie door telers gezien wordt als een noodzakelijke stap voor het reduceren van chemische beschermingsmiddelen en uiteindelijk ook PFAS-vrij telen.

Nieuwe aardbeienrassen kunnen echter ook onzekerheden met zich meebrengen. Ze kunnen mogelijk minder goed presteren onder de specifieke bodem- en klimaatomstandigheden van een teler, of ze sluiten niet goed aan bij de bestaande teeltmethoden. Nog belangrijker is dat consumenten sommige rassen mogelijk niet prefereren, waardoor telers ze moeilijk kunnen verkopen. Telers moeten dus voldoen aan strenge eisen van consumenten, vooral wat betreft de vorm en smaak van de aardbeien. Voor telers is het belangrijk dat nieuwe rassen gemakkelijk te kweken zijn met bij voorkeur minder arbeid en een goede opbrengst.

Gezonde aardbeien

Uit het onderzoek blijkt dat de meeste telers positief staan tegenover een groenere toekomst door over te stappen naar PFAS-vrije gewasbeschermingsmiddelen. Hoewel er financiële risico’s zijn, biedt de overstap kansen voor innovatie en duurzaamheid. Om PFAS uiteindelijk uit gewasbeschermingsmiddelen te laten verdwijnen, zijn heldere productinformatie, ondersteuning voor alternatieve oplossingen en promotie van PFAS-vrije landbouwpraktijken door adviseurs essentieel. Het betrekken van telers bij discussies met andere belanghebbenden, zoals de overheid en producenten van gewasbeschermingsmiddelen, is cruciaal om deze overgang naar PFAS-vrije alternatieven te vergemakkelijken. Door gezamenlijk een eerste stap vooruit te zetten, is het mogelijk dat iedereen zo lang mogelijk kan blijven genieten van heerlijke, gezonde aardbeien.

Medeauteurs: Cathy van den Heuvel, Elvin Lodder, Jori Huang, Penny Tsapikouni en Jesus Mariscal Gallardo