PBL maakt voorbeeld van klimaatneutrale kassen

25-04

Glas Nieuws

Foto: Andrea van Schaik

Het op voorhand uitsluiten van sectoren maakt het bereiken van klimaatneutraliteit in Nederland in 2050 bijna of zelfs helemaal onmogelijk. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Het PBL ziet nog wel degelijk een rol weggelegd voor de glastuinbouw.

Het PBL rekende de haalbaarheid van het klimaatneutraal opereren van ruim dertig sectoren door, waaronder de land- en tuinbouw en daarnaast nog eens de glastuinbouw apart. Deze prominente rol in dit rapport komt omdat de sector mogelijk al eerder dan in 2050 klimaatneutraal is.

Bij het streven naar een klimaatneutraal Nederland is het geen kwestie van of-of, maar van en-en, stelt het PBL. “Gezien de onzekere beschikbaarheid van energiebronnen en technieken zijn alle bouwstenen nuttig en nodig, ook meer controversiële opties zoals de inzet van biogrondstoffen, afvang en opslag van CO₂ en aanpassingen in de landbouw en het landelijk gebied. Het op voorhand uitsluiten van sectoren maakt het bereiken van klimaatneutraliteit in Nederland in 2050 bijna of zelfs helemaal onmogelijk.”

Geen krimp kassenareaal

Het PBL is zich ervan bewust dat de glastuinbouw onder een vergrootglas ligt. Het stelt echter in zijn rapport dat de praktijk uitwijst dat er voor veel producten mogelijkheden zijn voor een concurrerende teelt met glastuinbouw in Nederland. Het PBL wil in het rapport niet weten van krimp en gaat uit van een gelijkblijvend glastuinbouwareaal. Dat er in Nederland een concurrerende teelt van veel producten mogelijk is, komt volgens de onderzoekers omdat veel concurrerende landen met andere knelpunten te maken hebben, zoals beperkte toegang tot water en tot geavanceerde technologie.

In grootschalige vertical farming heeft het PBL geen fiducie. Daarvoor lijken toepassingsmogelijkheden hiervoor beperkt. De verregaand geoptimaliseerde conventionele kassen vormen voor het PBL daarom het uitgangspunt voor het toekomstbeeld. Wel zijn diverse vormen van energiebesparing en verduurzaming van de warmtevoorziening mogelijk.

Rol WKK uitgeteld

Het PBL benadrukt het belang van energiebesparing met onder meer ledlampen, scherming en eventueel ook extra isolerend glas. Blijft staan dat er ook behoefte blijft aan verdere energiebesparing door simpelweg een lager gebruik. Op termijn ziet men geen rol meer voor WKK-gasmotoren. “Het is weliswaar mogelijk die te verduurzamen met hernieuwbare brandstoffen als biogas of waterstof, maar die brandstoffen zijn schaars.” De verwachte bron van warmte voor telers wordt een ‘mix van technieken’ zoals geothermie, (grootschalige) warmtenetwerken op (rest)warmte van diverse (industriële) bronnen, elektrificatie middels warmtepompen met diverse technische configuraties (vooral met warmte-koude opslag) en eventueel e-boilers, somt het PBL op.

CO2-benuttingsgraad verhogen

Cruciaal is verder CO2. Als telers die niet meer zelf opwekken, moet het van externe bronnen komen. Wat dat betreft zou afvang uit de lucht veel potentie hebben. Het PBL ziet scenario’s waarin er in andere sectoren CO2 overblijft waar de glastuinbouw goed gebruik van kan maken tegen relatief beperkte kosten. Of opties die wel met hoge kosten gepaard gaan als Direct Air Capture, waarbij CO2 uit de lucht wordt afgevangen. Volgens de onderzoekers ligt het voor de hand eerst te zorgen om de CO2-benuttingsgraad te verhogen en het huidige verlies van 95% in een kas omlaag te brengen. “Dat kan ook een extra impuls geven aan warmte-koudeopslag ten opzichte van aardwarmte, omdat dit mogelijkheden biedt de kas te koelen met minder ventilatie.”

Mede-auteur: Peter van Leth

Sector is blij met PBL-rapport

Het rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving is bij Glastuinbouw Nederland met instemming ontvangen. “Het rapport laat goed zien dat de sector niet stil zit”, aldus de organisatie in reactie op de hoofdrol voor de sector.

“Glastuinbouw Nederland is positief over het feit dat het Planbureau voor de Leefomgeving als onafhankelijk onderzoeksinstituut een realistisch beeld schets over de inspanningen die ondernemers in de glastuinbouw leveren richting een klimaatneutrale samenleving in 2050, waarbij PBL aangeeft dat de glastuinbouw mogelijk al eerder dat punt bereikt.”

Een goede weergave van hoe de sector ervoor staat?

“In het rapport is te lezen dat de transitie richting een klimaatneutrale glastuinbouw al ruime tijd geleden is ingezet door ondernemers met de komst van de WKK. Benadrukt wordt ook dat deze bron van efficiëntere elektriciteitsproductie zowel voor de bedrijven zelf als voor de netlevering nu nog steeds van groot belang is in de energievoorziening. Het rapport laat verder goed zien dat de sector niet stil zit, maar werkt aan een breed scala van alternatieve technieken voor de toekomstige klimaatneutrale warmtevoorziening in de kas.”

Zijn er elementen die toch nog over het hoofd worden gezien als het gaat om de bijdrage van de glastuinbouw aan een klimaatneutraal Nederland?

“Wellicht had het PBL in haar rapport kunnen benadrukken dat de sector in de toekomst ook bijdraagt aan de warmtevoorziening van nabijgelegen woonwijken en gebouwen. En daarmee dus een extra bijdrage levert aan de energietransitie in Nederland.”

Belangrijk voor de sector dat er eens een positief geluid van buiten de sector volgt?

“Dat is zeker van belang. Ondernemers spannen zich maximaal in om in de toekomst zo duurzaam mogelijk bloemen, planten, groenten en fruit te telen en dan werkt een dergelijk rapport stimulerend. Bovendien is het waardevol dat een onafhankelijk onderzoeksinstituut deze uitspraken doet en onze inspanningen bevestigt. Dit is het resultaat van ondernemers die al jaren volop bezig zijn met de energietransitie op hun bedrijven en intensief samenwerken – ook samen met het Ministerie van LNV via Kas als Energiebron – om innovaties te realiseren. De sector investeert ook zelf via ondernemers en via Kennis in je Kas.”

Een opsteker nu daar meer prioriteit aan wordt gegeven?

“Het is van groot belang dat we op een proactieve manier bij politiek, ngo’s en opinieleiders de innovatiekracht en toegevoegde waarde van de sector benadrukken. Ondernemers werken hard aan innovatieve en duurzame oplossingen. Van het gas af en overschakelen op zonne-energie, windenergie, groene stroom of aardwarmte. Maar ook: duurzaam en efficiënt telen op een kleine oppervlakte en verantwoord omgaan met grondstoffen. We hebben al grote stappen gezet, maar we zijn er nog niet. Ondernemers nemen hun verantwoordelijkheid, omdat zij geven om een groene en duurzame toekomst.”