Panieksfeer onder tuinders op gasmarkt

De dagprijs voor aardgas was vanmorgen weer 3 cent gedaald. En tussen vanmorgen en vanmiddag nog eens 3 cent. Maar na de recordprijs van 71 cent gisteren komt de markt zelfs met 6 cent minder nog steeds uit op een nooit vertoond hoog niveau.

Op 1 september leek de piek van de gestage gasprijsstijging wel bereikt, toen daggas door de magische grens van 50 cent ging. Maar gisteren werd de ochtendprijs die Agro Energy elke dag afgeeft voor de in- en verkoop van gas teruggetrokken wegens te grote prijsbewegingen. ’s Middags kwam er alsnog die prijs van 71,05 cent, een absoluut record.

‘Nu even wegblijven van de markt’

Peter van den Berg heeft in de 20 jaar dat hij directeur is van AgroEnergy zulke heftige prijsbewegingen en een zo hoge dagprijs nog nooit meegemaakt. “Wat tuinders nu moeten doen? Het hoofd koel houden. Iedereen die van deze prijzen positief gebruik kan maken, moet dat vooral doen, de rest moet nu van de markt weg blijven.”

Het kan vanaf dit niveau volgens Van den Berg bijna alleen maar omlaag. “De spotprijzen voor gas en elektra zijn zo hoog dat niemand dat blijvend kan betalen. Zo gek als het begin vorig jaar was aan de lage kant, zo gek is het nu de andere kant op.”

Deze torenhoge prijzen zijn dan ook geen goede graadmeter om langetermijninvesteringen in duurzame energie te gaan uitrekenen. “Maar de prijs die nu afgegeven wordt voor inkoop van gas in 2024 en 2025, zo’n 20 cent, ja, dat zou zomaar de werkelijkheid kunnen benaderen.”

Vastleggen voor later jaren

“We worden wel veel gebeld door ongeruste tuinders die willen weten hoe het met hun contract zit en wat ons advies is”, zegt Patrick van der Ende van het Westlandse energieadviesbureau Nife. Dat advies is niet anders dan altijd: als je een gasprijs ziet waarvoor je je teelt kunt rondrekenen, leg die dan vast. “Wij hebben veel collectieve contracten met vastgelegde volumes tot in 2026.”

Ook de prijzen voor het vastleggen van gas voor de komende jaren zijn de laatste dagen echter hard gestegen. Wie vandaag gas inkoopt voor levering in 2022, die betaalt 40 cent. Op 1 maart van dit jaar was dat nog 16,5 cent. Voor een jaartje verder is de hectiek al wat minder. Gas vastleggen voor 2023 kost nu 24,8 cent tegenover 16,1 cent op 1 maart.

Onderstreept belang energietransitie

“Deze prijsontwikkelingen onderstrepen het belang van de energietransitie in de glastuinbouwsector naar een klimaatneutrale sector in 2040”, zegt voorzitter Adri Bom-Lemstra van Glastuinbouw Nederland. “Minder energie gebruiken en af van fossiele energie, dat is nu voor iedereen wel weer duidelijk.”

Op de gevolgen van deze prijzen voor de korte termijn heeft de organisatie weinig greep. “Niemand kan de markt voorspellen of beïnvloeden. De gevolgen daarvan zullen ook voor elke teelt en voor elke ondernemer verschillend zijn.”

Daarom is ook het nog gereserveerde bedrag aan compensatie voor de ODE-verhoging niet zomaar in te zetten om glastuinders die mogelijk in problemen raken de winter door te helpen. Manieren om dat geld in te zetten voor ondersteuning van bedrijven vallen al snel onder de Europese regels voor staatssteun, aldus Bom-Lemstra.

Convenant voor 2030

Glastuinbouw Nederland werkt nu met de overheid aan een nieuw convenant waarin afspraken over de energietransitie en CO₂-emissiedoelen voor 2030 worden vastgelegd. “Samen met de ondernemersgroep proberen wij de balans te vinden tussen heldere CO₂-doelen, CO₂-beprijzing en voldoende ruimte voor de tuinders om eigen keuzes te maken passend bij hun teelt en bedrijf.” Besteding van dat ODE-geld voor zulk structureel beleid maakt daar meer kans.

Bom-Lemstra verwacht dat op korte termijn de energieprijzen invloed hebben op de consumentenprijs van groente en fruit. “Dan blijft uiteraard de vraag of we dat kunnen doorberekenen in onze prijzen. Maar als de consument het echt gaat voelen, dan komt er ook meer aandacht bij de politiek. Misschien dat dat nog wat kan betekenen voor de mogelijkheden van tuinders om hun extra kosten vergoed te krijgen, in plaats van dat andere ketenpartijen de marge opsouperen.”

Te vroeg voor crisisberaad

Een crisisberaad over wat te doen als de gasprijs deze winter zo hoog blijft, is door de glastuinbouw nog niet belegd. Daar is volgens AgroEnergy-directeur Van den Berg deze prijsontwikkeling van de laatste twee maanden nog te vers voor. “Laten we daar nog een paar weken mee wachten. Als gas en elektra dan nog steeds te duur zijn om mee te kunnen telen en er is ondertussen wat denkwerk verricht over mogelijke scenario’s voor deze winter en de komende jaren, dan kan zo’n overleg wel nuttig zijn.”