‘Onrust Vlaamse tuinbouw door drie verkiezingen’

Meer dialoog over de toekomst van de land- en tuinbouw in eigen land en in Europa in plaats van polarisatie. “De Vlaamse, Belgische en Europese verkiezingen geven onrust”, stelt Luc Vanoirbeek, algemeen secretaris van het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties. Het jaarverslag 2023 laat desalniettemin goede resultaten zien.

“2023 was opnieuw een turbulent jaar”, steekt de algemeen secretaris Luc Vanoirbeek van het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT) van wal. “Een jaar met grote twijfels en onzekerheden over de evolutie van de kostprijs, de beschikbaarheid van grondstoffen en de afzet van onze producten door de verstoorde wereldhandel, geopolitieke conflicten, het opnieuw opgelaaide conflict in het Midden-Oosten en het geaarzel op het vlak van politieke besluitvorming. De aanslepende discussie en de onduidelijkheid in verband met het nieuwe mestactieplan MAP7 maken de betrokkenen onzeker en moedeloos. Het is en blijft onze opdracht om, als koepelorganisatie en ketenpartner, de belangen van onze leden en de tuinbouwsector collectief te blijven verdedigen”,

‘Een zeer mooie omzet’

De leden-producentenorganisatie realiseerden desalniettemin vorig jaar een omzet van € 1,153 miljard. De secretaris noemt dit ‘een zeer mooie omzet’. De redelijke prijzen van groenten en fruit zorgden voor een omzetstijging met 4% ten opzichte van vorig jaar, ondanks een lagere aangevoerde hoeveelheid (-2%). Ook de omzet van de industriegroenten steeg aanzienlijk: telersvereniging Ingro realiseerde een omzet van € 120 miljoen, 17% hoger dan vorig jaar.

2023 was het jaar van de ‘normalisatie’

Vanoirbeek: “2023 was het jaar van de ‘normalisatie’. Na de forse stijging van de energieprijzen eind 2022 kwam er in de loop van 2023 een correctie, waardoor glastuinders enigszins op adem konden komen. Alleen was dat buiten de stijging van de loonkosten gerekend, die de productiekosten opnieuw de hoogte in deden klimmen. Dat had niet alleen een directe invloed op onze producenten, maar leidde ook tot hogere indirecte kosten voor toelevering en transport.”

Leden-producentenorganisatie

VBT speelt een belangrijk rol bij het succes. De producentenorganisaties ondersteunen telers om samen te werken, zodat tuinders sterker worden in de keten. “Ze staan zo sterk om de uitdagingen voor telers en de volledige land- en tuinbouwsector op een adequate manier aan te kunnen. Ze dragen bovendien zorg voor telers en hun omgeving en staan borg voor kwaliteit, voedselveiligheid, transparantie in de markt en betrouwbaarheid. De telers willen impact op het beleid”, somt Vanoirbeek op. “Daarom zijn en blijven we actief aanwezig op het nationale én internationale toneel en bouwen we mee aan een landbouwbeleid waarin de producent centraal staat, met aandacht voor het ruimere kader. We zijn er rotsvast van overtuigd dat duurzame ontwikkeling alleen kan slagen als er een goed evenwicht is tussen economische, ecologische en sociale duurzaamheid. Daarvoor hebben we, zoals de voorzitter van de Europese Commissie stelde in haar toespraak voor het Europees Parlement in september 2023, ‘nood aan meer dialoog en minder polarisatie’.”

Meer dialoog over de toekomst van de landbouw

De laatste jaren kwam de land- en tuinbouw enkel aan bod in het Europese debat als het over de financiering van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) of de bedreiging van de natuur en de biodiversiteit ging. Het kan verkeren. “Het feit dat boeren en tuinders voor kwalitatief voedsel zorgden was zo vanzelfsprekend geworden dat het volledig op het achterplan verdwenen was. Plots veranderde het discours van de Europese beleidsmakers in het voordeel van de land- en tuinbouw als producenten van voedsel.” Vanoirbeek verwijst naar de oorlog in Oekraïne en de daaruit voortvloeiende energieschaarste die de Europese Unie en haar lidstaten confronteerden met de keiharde realiteit. “We waren duidelijk te afhankelijk geworden van onvoorspelbare buitenlandse partners en onvoldoende zelfvoorzienend op het vlak van energievoorziening. Het woord soevereiniteit verscheen opnieuw in het debat, en niet alleen wanneer het over energie ging. Ook de soevereiniteit in de voedselvoorziening werd een cruciaal thema.”

Historische stemming

De Europese Unie erkende de vraag naar de haalbaarheid van bepaalde beleidsbeslissingen, wat in november 2023 leidde tot een historische stemming in het Europees Parlement over de regelgeving rond duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Het wetsontwerp werd opnieuw naar de tekentafel verwezen, omdat het onvoldoende rekening hield met de cruciale uitgangspunten van de land- en tuinbouw, namelijk dat duurzame ontwikkeling enkel kan slagen als er een goed evenwicht is tussen economische, ecologische en sociale duurzaamheid. Vanoirbeek: “Enkel dan kunnen we onze eigen voedselvoorziening veiligstellen.”

De eerste prioriteit voor onze onderzoeksinstellingen is de ontwikkeling van alternatieve gewasbeschermingsmiddelen

Hij vervolgt: “We geloven in de kracht van innovatie en het belang van onderzoeksinstellingen. Er staan heel wat veranderingen op til. De eerste prioriteit voor onze onderzoeksinstellingen is de ontwikkeling van alternatieve gewasbeschermingsmiddelen om ziektes en plagen effectief te bestrijden met een zo klein mogelijke milieu-impact. De zoektocht naar minder schadelijke gewasbeschermingsmiddelen uit biologische bronnen is in dat verband cruciaal. De druk van ziektes en plagen neemt immers niet af. Integendeel, door de opwarming, globalisering en klimaatverandering neemt de kwetsbaarheid van onze gewassen verder toe.”

Met die onvoorspelbaarheid en variabiliteit van droogte en wateroverlast moet de sector leren omgaan. “Daarom is onderzoek naar waterbuffering, doelbewuster gebruik en hergebruik van water cruciaal. Meer nog, we moeten dringend proactief onderzoek verrichten naar teelten, rassen en variëteiten die beter aangepast zijn aan extremere weersomstandigheden”, benadrukt Vanoirbeek.

Kwaliteitssystemen en duurzaamheid

Na productkwaliteit en voedselveiligheid is duurzame ontwikkeling het meest actuele thema Vanoirbeek. “Producentenorganisaties en hun coöperanten-producenten werken volgens één of meerdere kwaliteitssystemen om de kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid van hun producten te bewijzen. De lat wordt op dat vlak steeds hoger gelegd. Samen met onze leden vragen we echter ook aandacht voor de economische duurzaamheid, vooral voor de coöperanten. Zij zijn bereid om te evolueren richting duurzaamheid tegen een correcte vergoeding.” VBT blijft hameren op en meewerken aan eenvoudige en concrete standaarden en certificatieregels die haalbaar en betaalbaar zijn voor de betrokken producentenorganisaties en producenten.

Markttoegang in derde landen

België is met een volume van 1.409.000 ton met een waarde van €1,5 miljard een belangrijk exportland in groenten en fruit. Naast de nabije EU-lidstaten, is er vanuit de sector belangstelling voor verderaf gelegen markten. Het VBT zet zich actief in voor het bewerken van bestaande en aanboren van nieuwe exportmarkten. De diversiteit van product-landcombinaties is een belangrijke voorwaarde voor een duurzame economische ontwikkeling van de groente- en fruitsector.

“We hebben dan ook blijvend aandacht voor de export van groenten en fruit naar derde landen. Daarbij streven we naar een sectorale aanpak gericht op specifieke product-landcombinaties. Dankzij intern overleg met de leden en extern overleg met derden volgen we ontwikkelingen op de voet en verwerven we inzichten in product-technische, logistieke en handelsvoorwaarden om de afzet in derde landen te bevorderen”, licht Vanoirbeek toe.

“Bij de uitvoer van groenten en fruit naar derde landen moeten onze leden-producentenorganisaties voldoen aan specifieke wetgeving in de landen van bestemming, zoals specifieke limieten voor residuen van gewasbeschermingsmiddelen en specifieke beheersmaatregelen voor schadelijke organismen. Door nauw samen te werken met alle betrokkenen hopen we markttoegang voor nieuwe product-landcombinaties om te kunnen laten zetten in commerciële marktintroducties en duurzame handelsrelaties.”

Ik denk niet dat de Green Deal af geserveerd zal worden. Zeker niet en dat moet ook niet

Vanoirbeek: “Het jaar is relatief goed begonnen. De productie ligt op het niveau van vorig jaar. De impact van het weer en het veranderende klimaat is onzeker. Wat wel een rol gaat spelen, zijn de uitslagen van de Europese, de Federale en de Regionale verkiezingen in België. Dan volgt er altijd een periode van veel onrust, want je weet niet hoe landbouw-minded volgende regeringen zullen zijn. En dat uit zich in heel concrete dingen zoals vergunningsbeleid, waterbeleid, energiebeleid, fiscale maatregelen, maar ook de snelheid van de implementatie van het milieubeleid. Ik denk niet dat de Green Deal af geserveerd zal worden. Zeker niet en dat moet ook niet. Laat ons maar werk maken van een grotere duurzaamheid en holistische aanpak, rekening houdend met ecologie en economie.”