NVWA zet vol in op eliminatie Tomatenchlorosevirus

Het Tomatenchlorosevirus (ToCV) heeft een bijzondere status binnen de EU. Het heeft de IAI-status wat betekent: hij komt niet voor en moet bij vondst bestreden worden. Het virus is sinds 2000 aangetroffen in zeven EU-landen, waaronder Spanje, Italië en Frankrijk. “Deze lidstaten hebben de bestrijding van ToCV opgegeven en binnen de EU heeft het virus geen hoge prioriteit”, zei directeur Wim van der Sande van de ‘National Plant Protection Organisation’ (NVWA) gisteren tijdens de massaal bezochte bijeenkomsten voor tomatenbedrijven in Venlo en Bleiswijk. Toch heeft NVWA op 13 december besloten wel vol in te zetten op uitroeiing van het virus. De uitbraak is vooralsnog beperkt en de winterperiode maakt het mogelijk de invlieg van wittevlieg te minimaliseren.

Bron is nog niet opgespoord

Het eerste bedrijf met ToCV is op 28 november besmet verklaard, nadat de alerte teler zelf verdachte planten had laten onderzoeken. De twee andere bedrijven volgden op 5 en 11 december. De drie besmette bedrijven met in totaal 18 hectare tomaten, hebben hun planten betrokken bij dezelfde plantenkweker waar ze tijdens een deel van de opkweekperiode in dezelfde afdeling hebben gestaan. Bij de plantenkweker zelf is echter geen virus aangetoond. Sequentiebepaling van het virus wijst uit dat de nog onbekende bron zeer waarschijnlijk dezelfde is.

Op het eerste besmette bedrijf zijn nu ruim 1.000 besmette planten gevonden. Wekelijks komen er zo’n 150 planten bij, verspreid over (een deel) van de kas.

ToCV alleen via vectoren verspreid

ToCV wordt overgebracht door kaswittevlieg en Bemisia. Verspreiding via gewashandelingen, trossen knippen of contact is onmogelijk. Zieke planten meteen ter plekke in zakken stoppen, daarna zorgvuldig verwijderen en laten vernietigen en de wittevlieg bestrijden is dus de aangewezen methode om het virus te bestrijden. De NVWA zet vooralsnog vol in op rigoureuze chemische bestrijding van de wittevlieg op de getroffen bedrijven. Voor de middelen is al een tijdelijke vrijstelling aangevraagd, zodat ze snel beschikbaar komen en onder toezicht van NVWA kunnen worden ingezet. De precieze invulling van het protocol en eventuele compartimentering (gedeelte van bedrijf aanpakken) wordt per bedrijf beoordeeld, stelt NVWA.

Foto: NVWA

Collectieve optie

De voorgestelde chemische middelen doden ook alle natuurlijke vijanden en hebben een lange nawerking. De biologische bestrijding van de vectoren is echter geen optie omdat dat uitgaat van evenwicht en de wittevliegpopulatie niet tot nul reduceert. “Het scenario met deze middelen is zo gekozen dat we kunnen garanderen dat geen enkele wittevlieg het overleeft. Wel is het noodzakelijk dat er geen nieuwe invlieg van buiten komt en de luchtramen moeten zoveel mogelijk dicht blijven”, aldus plantenziektenkundige Ko Verhoeven van NVWA. “Een alternatief zou zijn de bedrijven volledig te ruimen, maar zo’n maatregel vraagt om een collectief gedragen schadeloosstelling en dat is niet eenvoudig te regelen”, zegt directeur Peter Verbaas van ‘TuinbouwAlert’, de samenwerking van sectororganisaties bij incidenten en crises.

Intensief ziek zoeken

NVWA zoekt intensief naar nog meer besmettingen, ook verder van de huidige bron vandaan. Om eventueel nieuwe besmettingen snel te traceren, is het echter essentieel dat alle tomatentelers intensief gaan ziek zoeken en virussymptomen zo snel mogelijk melden bij NVWA. Het virus is echter niet gemakkelijk te herkennen. De eerste verschijnselen treden pas vier weken na besmetting op. Kenmerkend zijn de geelverkleuring tussen de nerven. Anders dan magnesiumgebrek is de vergeling op de middelste bladeren te zien, net boven het niveau van magnesiumsymptomen. Het meest kenmerkende zijn de scherpe overgangen tussen geel en normaal groen. “Voel aan het blad en vergelijk het met een blad op dezelfde hoogte op een gezonde plant”, raadt Verhoeven aan. “Het zieke blad voelt bros aan. Later wordt het blad bronskleuriger en kunnen de bladrandjes opkrullen.”

Het werkt het beste als dezelfde medewerkers steeds ziek zoeken, zodat ze expertise opbouwen. Zieke of verdachte planten dienen ter plekke in een plastic zak gedaan te worden en afgevoerd voor vernietiging in een vuilverbrander. Dit dient te gebeuren in afstemming met een inspecteur van de NVWA.

Meldplicht

Voor ToCV geldt net als voor Q-organismen een meldplicht. Dat betekent dat iedereen die een besmetting waarneemt of vermoedt, dit dient te melden bij NVWA of NAKTuinbouw. “Dit is een Europese meldplicht dus dit geldt ook voor laboratoria in het buitenland”, aldus Verbaas. Wanneer niet gemeld is kan NVWA een boete opleggen of kunnen er schadeclaims volgen. “Maar je wilt je collega’s toch ook niet mee in gevaar brengen?”