‘Nieuwe waardering voor hightech ‘voedselflat’’

Laatst was er al een optimistisch gestemd item in het NOS-journaal over de hal vol teeltcellen die de Staay Food Group in Dronten aan het bouwen is. Komende zondagavond in VPRO Tegenlicht de uitzending Boer Zoekt Voedselflat (om 21.10 uur, deels tegelijkertijd met de laatste aflevering van Boer Zoekt Vrouw) vast een omslagartikel over vertical farming in de VPRO Gids.

Geen hyperkritisch geluid

Opvallend aan de huidige verhalen over deze hoogtechnologische manier van bladgewassen kweken is het gebrek aan het hyperkritische geluid, dat tot nu toe zo vaak weerklonk wanneer algemene media zich op de nieuwste snufjes in teelttechniek stortten. Het laatste werkelijk jammerlijke voorbeeld daarvan was de ophef die ontstond over ‘varkensflats’.

Deze bewust verontwaardigd bedoelde term werd geplakt op een onderdeel van een Wageningse toekomstvisie op een modernere manier van combineren van verschillende agrarische en andere economische activiteiten. Afvalstromen en restwarmte van het ene bedrijf konden gebruikt worden door het andere bedrijf en de productie zou dichterbij de consumenten of bij grote transportknooppunten kunnen plaatsvinden. Op de Maasvlakte, bijvoorbeeld.

Op de bekende cover van de VPRO Gids brengt ontwerpster Beate Wegloop verticaal verbouwen van groente in beeld. – Foto: Ton van der Scheer

Onvoldoende maatschappelijk draagvlak

De meerlaagse varkensonderkomens tussen de zware industrie, dat viel nog meer op dan de champignonkweek, de viskweek en de groenteproductie die de Wageningse onderzoekers ook in die slimme kringlopen hadden opgenomen. ‘Varkensflat’ werd het woord dat makkelijk in krantenkoppen gebruikt kon worden om de doorgeslagen efficiëntie en onnatuurlijkheid van het geheel aan te kaarten. Het concept kon gevoeglijk in de ijskast worden gezet, zo niet in de prullenbak worden gemieterd. “Onvoldoende maatschappelijk draagvlak.”

Hippe begrippen als Urban Farming

Dat gaat anno 2017 met de slaplantjes onder led-lampen en zonder daglicht wel even anders. De term voedselflat roept nu eerder associaties op met hippe begrippen als stadslandbouw en Vertical Farming. Het verhaal in de VPRO Gids begint met alle ruimte voor de bevlogen Amerikaanse initiatiefnemer van deze Amsterdamse start-up en zijn verhaal over de geweldige voordelen.

Dat het voorlopig nog hele dure groenten zijn die onder die stroomvretende led-lampen vandaan komen, dat staat als onbeduidend detail in de laatste alinea’s. En dat één vrij kleine slateler met een kasje van anderhalve hectare op zijn sloffen net zoveel of meer produceert dan de grootste voedselflat, net zo duurzaam of duurzamer en tegen een fractie van de kostprijs, dat vermoedt de journalist van de VPRO Gids misschien niet eens.

Optimische verhalen

Het kan zijn dat deze optimistische verhalen over sla in teeltcellen onder led-lampen de opmaat zijn voor een nieuwe waardering voor de duurzame efficiëntie van hoogtechnologische teelt, ook in de modernste kassen. Maar het kan ook zomaar dat er een nep-tegenstelling gecreëerd zal worden. Tussen enerzijds het niet meer reële maar toch nog her en der levende oude beeld van landschapsbedervende kassen, gerund door gifspuitende tuinders met nachtelijke lichtkegels erboven en anderzijds die prachtige schone voedselflats aan de andere kant, die in de stad zelf staan waar de groente ook wordt opgegeten.