Nieuwe veredelingstechnieken blijven lastig dossier voor EU

Voor de derde keer lukt het de lidstaten niet om achter de schermen tot een ‘raadspositie’ (gezamenlijke aanpak) te komen in de aanloop naar verdere onderhandelingen over nieuwe genomische technieken (NGT). De Belgen, tot 1 juli EU-voorzitter, hebben daarom besloten de discussie nog maar een keer uit te stellen.

Nieuwe genomische technieken, zoals het welbekende Crispr-Cas, maken het mogelijk om op een zeer precieze manier in het DNA van organismen te knippen en plakken. Hierdoor kunnen gewassen worden ontwikkeld die beter bestand zijn tegen klimaatverandering, minder water nodig hebben, meer resistenties of langer houdbaar zijn. Maar ook mooier of lekkerder zijn, denk aan knapperige appels en bananen die niet bruin worden.

Modernisering

Volgens sommigen is dit hard nodig in een wereld waarin de druk op landbouwsystemen snel toeneemt. Traditionele methoden om planten te veredelen kosten namelijk veel tijd, terwijl NGT’s een snellere en gerichtere aanpak bieden. Om deze redenen kwam de Europese Commissie vorig jaar met een voorstel om de oude regels voor genetisch gemodificeerde organismen te moderniseren. De huidige regels stammen namelijk nog uit 2001, voordat deze technieken goed en wel opkwamen.

Het voorstel van de Europese Commissie maakt onderscheid tussen NGT-planten van ‘Categorie 1’ en ‘Categorie 2’. Categorie 1-gewassen zouden onder dezelfde regels komen te vallen als traditionele gewassen, terwijl Categorie 2-gewassen grotendeels onder de bestaande regels blijven vallen.

Tegenstand

Afgelopen februari keurde het Europees Parlement de plannen al goed, maar de Raad, waar de ministers van de lidstaten samenkomen, heeft dus nog geen gemeenschappelijke positie kunnen vinden. Ze hebben tweemaal geprobeerd een algemene aanpak te bereiken, zonder succes.

Ook een derde poging, afgelopen week, is mislukt. De tegenstand is nog steeds te groot om een gekwalificeerde meerderheid te behalen, nodig voor de goedkeuring van de ‘raadspositie’. Nederland is voor, maar Polen, Hongarije, Kroatië, Slovenië, Slowakije en Oostenrijk blijven fel gekant tegen de plannen. Met de steun van Polen “waren we er wellicht uitgekomen”, aldus een woordvoerder.

Patentendiscussie

Een groot struikelblok is het al dan niet toestaan van het patenteren van deze genetisch gemodificeerde gewassen. Zo zouden boeren hun rechten kunnen verliezen om vrij gebruik te maken van zaden en oogsten, waardoor ze afhankelijk worden van patenthouders.

Kleine en middelgrote kwekers hebben vaak niet de middelen om patenten aan te vragen, wat hun concurrentiepositie en innovatievermogen zou kunnen beperken. Ook zijn er zorgen over hoe het moet met de etikettering van producten die genetisch gemodificeerde ingrediënten bevatten. IFOAM, koepelorganisatie voor de biologische landbouw, schreef al een brief aan de Europese Commissie waarin zij haar zorgen uitte.

Green Deal

Landbouworganisatie LTO Nederland staat “positief maar kritisch” tegenover het voorstel zoals het nu op tafel ligt. “Veel mensen weten het niet, maar NGT’s zijn onderdeel van de Green Deal”, aldus Klaas Johan Osinga. “Het geeft boeren namelijk de mogelijkheid om te verduurzamen maar tegelijkertijd te kunnen blijven concurreren.”

Hij maakt hier wel een kanttekening bij: “LTO vindt dat de biologische landbouw betere garanties moet krijgen om gevrijwaard te blijven van NGT’s.” Ook erkent Osinga de problemen die er bestaan rond het uitgeven van patenten op NGT-gewassen. “Het mag niet zo zijn dat grote bedrijven zoals Teva en Bayer straks alle touwtjes in handen hebben. Kleine spelers moeten beter beschermd worden.”

Polen wil dit beter geregeld hebben, wat Osinga goed kan begrijpen. Echter, stelt hij, wil Polen die discussie via de verkeerde weg voeren. Het is namelijk niet de Commissie, maar het Europees Octrooibureau dat over het wel of niet uitgeven van patenten gaat. “De Commissie begrijpt het, maar kan er niets aan veranderen.”

Polen

Daarnaast speelt ook de interne Poolse politiek nog een rol. “De Poolse minister wil wel voorstemmen, maar de Poolse premier Donald Tusk verhindert dat.” Zijn coalitie staat op omvallen, en om die bijeen te houden (en oud-regeringspartij PiS buiten de deur te houden), blijft hij momenteel tegen. In juli neemt Hongarije het voorzittersstokje over van België. Daarna, vanaf januari volgend jaar, komt Polen aan de beurt. Hoe de discussie onder deze voorzitterschappen zal verlopen, is dan ook onzeker.

“Jammer”, aldus Osinga. “Het is hoog tijd om de regels te moderniseren om zo klaar te zijn voor de toekomst, dat is nodig voor de boeren. Uiteraard met de nodige uitzonderingen op het gebied van biologische landbouw en het voorkomen van een monopolie van grote bedrijven.”