Gisteren stond de glastuinbouw weer naast de slachterijen in de spotlights. Als dé sectoren waar we misschien eens wat minder ruimhartig arbeidsmigranten voor zouden moeten laten komen.
Het ging in de Tweede Kamer de hele dag over het rapport van de staatscommissie Demografie. Die concludeerde bijna precies een jaar geleden dat Nederland de komende decennia ‘drukker, diverser en grijzer’ zal zijn. De commissie onder voorzitterschap van de latere kabinetsinformateur Richard van Zwol stelde dat een scenario van gematigde groei van de bevolking naar maximaal 20 miljoen inwoners in 2050 het beste uitgangspunt biedt voor behoud van economische en brede welvaart.
Die bevolkingsgroei, gematigd of niet, komt per saldo in zijn geheel voor rekening van migratie. In 2022 gingen er in Nederland, voor het eerst sinds we dit in 1900 echt goed zijn gaan tellen, meer mensen dood dan dat er geboren werden. Dat de bevolking toch gestaag blijft groeien komt door een migratiesaldo. Dat gaf vlak voor corona in 2019 al een plus van meer dan 100.000. En ook als de hiernaartoe gevluchte Oekraïeners buiten beschouwing blijven is die jaarlijkse aanwas door migratie na corona alleen maar verder gegroeid.
En nog veel meer arbeidsmigranten
Het aantal arbeidsmigranten dat komt en ook weer naar huis gaat zonder zich als ingezetene te registreren is daar nog niet bij geteld. Dat dat er nóg eens meerdere honderdduizenden zijn, werd wel vorige maand nog eens duidelijk in het dashboard dat het CBS nu optuigt voor in opdracht van minister Van Hijum van SZW.
Voorschot op SER-advies
Het debat gisteren nam de Tweede Kamer alvast een voorschot op het advies dat de Sociaal Economische Raad aankomende zomer gaat uitbrengen over de mogelijkheden en wenselijkheden rond arbeidsmigratie. “Wat voor economie en wat voor maatschappij willen wij zijn en hoeveel en wat voor arbeidsmigranten hebben we daar voor nodig?” is in het kort de vraag die de SER moet beantwoorden.
Fractieleiders nemen heft in handen
Caroline van der Plas zelf voerde namens BBB het woord. De kaart die zij trok was die van de voedselvoorziening als essentiële sector. Jezelf als land niet afhankelijk maken van importen en ook niet keuzes maken die met name op het platteland voor een rampzalige kaalslag zal zorgen.
Ook GroenLinks/PvdA vaardigde de fractieleider af. Frans Timmermans benadrukte nooit te hebben gezegd dat de hele glastuinbouw uit Nederland moet verdwijnen. Maar ging wel vol op het orgel over sectoren die alleen door misstanden, uitbuiting en misbruik van mensen overeind kunnen blijven. De suggestie dat de telkens genoemde slachterijen én de glastuinbouw zich daar veelvuldig schuldig aan maken hing de hele dag in ook in veel berichtgeving over dit debat in de lucht.
Minister Van Hijum streng op misstanden
NSC-minister Van Hijum veerde in het debat gretig mee met die suggestie door zijn al eerder aangekondigde harde aanpak van misstanden nog eens te benadrukken. NSC-leider Pieter Omtzigt was ook present en memoreerde nog maar eens dat NSC de motie van GroenLinks/PvdA steunt om weer toe te gaan naar minstens 70% vaste banen. Het onderzoek van SZW naar de mogelijkheid om uitzendarbeid te verbieden in sectoren waar misstanden aantoonbaar schering en inslag zijn, is daarmee in lijn.
Moet de tuinbouw zich nu zorgen maken? Voor heel de sector lijkt dat uitzendverbod ver weg, want daarvoor gaan tuinbouwbedrijven nuchter beschouwd lang niet vaak genoeg over de schreef. Of is dat een te rooskleurig plaatje? Zal er alsnog een beerput open gaan als de Arbeidsinspectie – ooit – weer helemaal op sterkte is?
Riskant narratief arbeidsproductiviteit
Riskanter is en blijft het narratief dat door Van Zwol en de Staatscommissie vorig jaar werd geïntroduceerd: tuinbouw = veel laagbetaalde arbeid = lage arbeidsproductiviteit = slecht voor de Nederlandse economie = slecht voor de brede welvaart.
Tussen nu en aankomende zomer zal de agrarische sector in het algemeen en de glastuinbouw in het bijzonder een onweerlegbaar antwoord klaar moeten hebben op waar de SER mee zal komen.
