Niet eerder was afzet zo betrokken bij GMO-plan

GMO heet in 2023 ineens Sectorale Interventie Groenten & Fruit. Schrik niet, de gelden gaan niet ineens naar het opkopen van product (interventie). Het is de naam voor de nieuwe GMO-regeling voor groenten en fruit.

De Nederlandse invulling van deze Europese subsidie voor groenten en fruit (nu GMO) is net gepubliceerd in een regeling. Deze kent een duidelijk nationaal sausje. De Europese Commissie staat die ruimte toe.

Terugbetalingen

Niet eerder waren afzetpartijen bijvoorbeeld zo nauw betrokken bij de opstelling van de regeling. Dat is de beste garantie dat deze aansluit bij de praktijk van productie en afzet. Dit moet het verleden met problemen als terugbetalingen doen vergeten. Door problemen in de uitvoering was deelname gedaald van € 100 miljoen in 2012 naar € 20 miljoen in 2018.

Nu de regeling gepubliceerd is, moeten telersverenigingen vlot een investeringsprogramma indienen voor subsidie in 2023. Zij hebben daarvoor tot 15 september. Wim Rodenburg, binnen Dutch Produce Association (DPA) verantwoordelijk voor GMO-zaken, wijst op nog een los eindje. Het ministerie heeft liever niet twee regelingen naast elkaar. Een deel van de afzetorganisaties heeft nog lopende GMO-programma’s en zou dus in 2023 uit de oude regeling betaald krijgen. Is de nieuwe regeling interessant genoeg om ze ter verleiden?

Veiling ZON

Veiling ZON is zo’n afzetorganisatie die dit jaar een meerjarig GMO-programma afsloot en in de oude regeling valt. Directeur John Willems weet nog niet of hij voor de nieuwe regeling gaat. Nog niet alles is duidelijk. “Wij willen eerst de impact van de veranderende regels op onze plannen helder hebben. Bijvoorbeeld de consequenties van de verplichting om Son-T te verwijderen wanneer je in ledbelichting wilt investeren.”

ZON mikt op investeringen op telersbedrijven, terwijl Growers United en mogelijk Harvest House investeren in moderne logistiek. Als ZON kiest voor de nieuwe regeling mogen ze hun programma overigens een maand later indienen.

GMO gaat over investeringen op langere termijn, en die kunnen tussentijds worden aangepast

Maar hoe kies je je investeringsprogramma in zo’n lastige crisistijd? Wie heeft volgend nog welk teeltplan? Is er ruimte om te investeren, of even niet? Dat beaamt Willems. Toch zijn er verschillen. “Bedrijven met problemen door energieprijzen hebben een liquiditeitstekort. GMO gaat over investeringen op langere termijn, en die kunnen tussentijds worden aangepast. We kennen de investeringsplannen van onze leden.”

De nieuwe regels bieden ook juist grote kansen voor investeringen in verduurzaming. Waar dat eerst als betutteling en lastig werd gezien, is dat door de huidige energieprijzen soms bittere noodzaak, al zal Rodenburg dat niet snel zeggen.

_{Tekst gaat door onder de foto}

Subsidiebijdrage van 80%

Rodenburg pakt de regeling erbij in een kloek geprinte bundel van 173 pagina’s. Hij bladert soepel naar de verduurzamingsparagrafen. Daar zit een heel interessante passage in. Telersverenigingen kunnen een verhoogde Europese subsidiebijdrage krijgen die 80% bedraagt van de investering op milieu. Normaal is de bijdrage 50%. De extra steun volgt als zij meer dan 20% van hun ingediende investeringsplannen over duurzaamheid laten gaan. Daar hoort ook het vervangen van traditionele lampen naar ledlampen bij.

Was daar ook al niet de subsidieregeling Investeringen in Energie-efficiëntie Glastuinbouw (EG) voor? Recent beloofde minister Staghouwer juist meer geld in deze regeling om meer led te installeren en energieschermen. Dat zal waarschijnlijk vooral een sierteeltregeling worden, stelt Rodenburg. “Stapelen van de regelingen kan sowieso niet. Wel zijn de criteria voor EG en GMO dezelfde.”

Dat geldt dus niet voor de hoogte van de subsidie die bij de nieuwe GMO een stuk hoger kan uitpakken (80%). Overigens blijft er een maximum steunbedrag van 4,1% van de omzet van de producentenorganisatie. Een verhoogde cofinanciering voor milieuzaken kan dus betekenen dat elders minder subsidie aangevraagd kan worden.

Betrokkenheid overheid

Met het ministerie viel in het traject dus goed samen te werken. Rodenburg wijst op de goede ambtelijke ondersteuning in de afgelopen jaren. Daar sprak duidelijk betrokkenheid uit bij de grillige praktijk van de tuinbouw. “We zitten nu in een energiecrisis, dat was twee jaar geleden niet voor te stellen, ook de huidige CO₂– en waterschaarste, maar ook led. Het zit allemaal in de regeling ingebed. Een aantal zaken is uitgebreid.”

De laatste jaren werd GMO al flexibeler ingezet toen tomatentelers massaal maatregelen namen tegen ToBRFV. Deels via GMO. Rodenburg: “De tomatenketen is erdoor aangepast. Dat moet nog verder aangepast, maar dat kan nog steeds in de regeling. Van de coronacrisis hebben we ook veel geleerd, zoals betere hygiënemogelijkheden. Ook dat blijft in de regeling.”

Oud pijnpunt

De regeling oogt dus soepeler. Hier grijpt Rodenburg even terug op een oud pijnpunt bij de uitvoering van GMO sinds 2016 en de problemen bij de uitvoering. Het woord ‘improvement’ in de Brusselse tekst werd in Nederlandse vertaling uitgelegd als vernieuwing, terwijl andere landen het lazen als verbetering. Dat was cruciaal. De lat lag daardoor hoger in Nederland. Dat is in deze regeling wat teruggedraaid. En wat is een vernieuwing? The Greenery investeerde al langer in innovatie en heeft daar al meer van in huis dan een kleinere coöperatie.

Om dat probleem te ondervangen moet elke telersvereniging een eigen sterkte-zwakteanalyse (SWOT) schrijven. Van daaruit kan worden bepaald of een investeringsplan een verbetering is.

Alles is redelijk duidelijk in de regeling aangegeven. Bijvoorbeeld de ontwikkeling naar precisielandbouw en drones

Is de regeling nu eindelijk zo duidelijk dat er geen discussies volgen of mogelijke terugbetalingen? Rodenburg denkt van wel: “Alles is redelijk duidelijk in de regeling aangegeven. Bijvoorbeeld de ontwikkeling naar precisielandbouw en drones, mits het past in de strategie van de coöperatie.”

Dat de eisen voor milieu-investeringen zijn opgeschroefd, hoeft dan ook geen probleem te zijn. Dat maakt bijvoorbeeld een nieuw modern duurzaam pakstation snel interessant. Met zo’n investering komt een telersvereniging snel aan die 20% milieu-investeringen en dus riante subsidieverstrekking van 80%.

_{Tekst gaat door onder de foto}