Nico van Dooren: haven heeft genoeg CO2 en warmte

Nico van Dooren vindt het ‘best bijzonder’ dat in het uitgestrekte gebied van kranen, buizen en schoorstenen ten zuiden van de Nieuwe waterweg, waar een van Europa’s belangrijkste industrieclusters is gevestigd, veel warmte verloren gaat, en dat aan de andere kant veel aardgas wordt verbrand om kassen te verwarmen. “Bij de industriële processen in de haven komt veel warmte vrij. Natuurlijk proberen bedrijven die zoveel mogelijk zelf te benutten. Maar uiteindelijk resteert een temperatuur van 100 graden of lager, waar binnen het bedrijf geen nuttige bestemming meer voor is. Die warmte heeft nog veel waarde voor woningen, kassen en kantoren. Het meeste daarvan gaat nu nog verloren.”

Profiel Nico van Dooren Nico van Dooren is directeur Energie en Procesindustrie bij havenbedrijf Rotterdam. – Foto: Joef Sleegers Nico van Dooren (1970) heeft een achtergrond in strategische planning en consultancy. Tussen 2001 en 2009 werkte hij bij Royal Haskoning als hoofd van een adviesgroep over milieutechnologie. Vervolgens trad hij in dienst van het Havenbedrijf Rotterdam waar hij zich richtte op strategieontwikkeling en gebiedsinrichting voor het Maasvlakte 2-project. Als directeur Energie & Industrie is hij op dit moment verantwoordelijk voor onder meer ontwikkeling en uitvoering van het energie-transitieprogramma. Dit programma loopt over 7 sporen: de infrastructuur voor energie, grootschalige elektrificatie, hernieuwbare energie, alternatieve brandstoffen, biobased grondstoffen, alternatieve brandstoffen en circulaire economie. Van Dooren is tevens directeur van Ramlab, een startup-fieldlab met 3D metaalprinters voor de industrie in de haven. De haven van Rotterdam is de grootste zeehaven van Europa. Het industriële cluster telt 122 bedrijven. De jaarlijkse overslag aan goederen bedraagt circa 470 miljoen ton.

Hoe is de motivatie van de industrie om mee te werken aan de uitkoppeling van warmte?

“Die is behoorlijk goed. Bedrijven gaan steeds efficiënter met hun energiehuishouding om. Dat doen ze vanuit regelgeving, maar ook vanuit zichzelf. Voor de industrie is energie de grootste kostenpost. Ik denk dat de infrastructuur om vraag en aanbod van warmte bijeen te brengen op dit moment de beperkende factor is, en dus het belangrijkste om die te ontwikkelen.”

Wat schiet de industrie daar mee op?

“Voor de meeste bedrijven zal er geen verdienmodel in zitten, maar zij willen wel hun kosten gedekt hebben. Voor een afvalverwerkingscentrale zit er mogelijk wel een verdienmodel aan vast. Zij kunnen immers kiezen wat ze met hun warmte doen; of ze daar stroom van maken of stoom of warmte. Dus daarom denk ik dat het goed is dat er meer bronnen aanhaken, dan ontstaat er vanzelf marktwerking op de prijs van warmte.”

Wat is de rol van Havenbedrijf Rotterdam hierin?

“Het is niet zo dat wij bedrijven kunnen voorschrijven wat ze moeten doen. Wij geven grond uit en maken gebiedsplannen om bepaalde activiteiten te ontwikkelen. Op de Maasvlakte bijvoorbeeld willen we vooral containerlogistiek, op andere plaatsen industrie. Als we dus besloten hebben dat ergens biobased bedrijven moeten komen, dan gaan we daar naar op zoek.”

Hoe duurzaam is het weggooien van fossiele warmte?

In het Westland zijn meerdere partijen bezig met de ontwikkeling van een warmtenet, zoals ETP en Warmtebedrijf Westland. Met welke partijen werken jullie samen?

“Wij focussen ons, samen met Gasunie, op de hoofdinfrastructuur. Dat moet je zien als een net van hoofdsnelwegen door de provincie, waarbij je warmte aflevert op centrale punten waar veel vraag is. Van daar brengen distributiebedrijven de warmte in een fijnmazig netwerk naar de eindgebruiker. Alle distributiebedrijven hebben de hoofdinfrastructuur nodig. We praten nu vooral met ETP, maar andere partijen kunnen ook worden aangesloten op de hoofdinfrastructuur. ”

Wanneer komt er een warmteleiding naar het Westland?

“Eneco ontwikkelt op dit moment de ‘Leiding door het Midden’, van Rotterdam via Delft naar Den Haag. Samen met de Gasunie kijken wij naar participatie in die leiding en de aanleg van een aftakking richting Westland. Eneco wil vanaf 2022 warmte leveren in Den Haag. Dat sluit goed aan bij de opgave die de glastuinbouw heeft, want die wil rond die tijd van het Groninger gas af gaan.”

Is dat tijdpad realistisch?

“Realistisch, maar uitdagend. Laten we het zo maar noemen. Dus daarom zijn we ook in nauw gesprek met de glastuinbouw. Want er moet op een gegeven moment wel een pijp de grond in, en die moet groot genoeg zijn.”

Ik neem aan dat die buis op de groei wordt aangelegd?

“Ja, maar we zullen toch moeten kiezen voor een bepaalde diameter en capaciteit. Dat vraagt overleg met de eindgebruikers in de stad en de tuinbouw. Want zulke projecten zijn moeilijk te financieren als ze niet volledig worden gedekt door contracten aan de inkomstenkant. We vragen aan de overheid om dat risico af te dekken.”

Voor raffinaderijen zal veel veranderen, maar ze zullen nog steeds veel warmte produceren

De glastuinbouw wil geen warmte uit kolencentrales. Hoe denken jullie over de duurzaamheid van restwarmte?

“Voorlopig zal de industrie nog wel fossiele brandstoffen gebruiken. De vrijkomende warmte kun je weggooien, maar ook inzetten in kassen en woningen, waardoor geen aardgas meer hoeft te worden verstookt. Dat is duurzaam, want dat bespaart CO₂. Dus als je vandaag al kunt investeren in een infrastructuur, en je weet dat al die processen op termijn zullen verduurzamen, dan is het prima om de warmte te gebruiken die op dit moment vrijkomt. Sterker nog, ik ken geen andere maatregel die zo kosteneffectief is om CO₂ te reduceren. Overigens voorzien wij geen inzet van kolenwarmte, aangezien we mikken op maatschappelijk geaccepteerde bronnen. ”

_{Lees verder onder de foto.}

De Rotterdamse haven zal voorlopig nog heel wat fossiele warmte en CO2 in de aanbieding hebben. – Foto: ANP

Hoeveel CO2 kan de haven leveren aan de glastuinbouw?

“Shell en Alco leveren ongeveer 500.000 ton per jaar aan de glastuinbouw. De totale vraag van de glastuinbouw bedraagt 2 megaton, het Westland heeft ongeveer 1 megaton nodig. We zouden dus nog een halve megaton extra moeten leveren. Dat is wel te vinden in dit gebied.”

De industrie in de haven wil CO2 opslaan in de zeebodem. Is het niet beter om die CO2 aan de glastuinbouw te geven?

“Het is en-en. Wij kunnen voldoende CO₂ leveren aan de glastuinbouw. Maar dan houd je nog heel veel over dat je voorlopig zult moeten opslaan onder de zeebodem.”

Restwarmte en CO2 zijn bijproducten. Hoe staat het met de leveringszekerheid?

“Wij streven naar een open systeem met onafhankelijk netbeheer waar verschillende partijen op kunnen aanhaken, met zowel warmte als CO₂. Dan zul je zien dat de leveringszekerheid vanzelf omhoog gaat.”

Vanaf 2030 mogen geen benzine-auto’s meer worden verkocht. Zijn er dan nog raffinaderijen nodig in de Botlek?

“Ja, er zal minder vraag zijn naar klassieke brandstoffen, maar een raffinaderij maakt ook tal van andere producten. Bij al die processen komt warmte vrij, ook in de toekomst. Er zal voor raffinaderijen veel veranderen, maar ze zullen nog steeds veel warmte produceren.”

Wat kunnen jullie voor het Oostland betekenen?

“Behalve de genoemde ‘Leiding door het Midden’ werken Warmtebedrijf Rotterdam en de gemeente aan de ‘Leiding over Oost’ richting Leiden. Die leiding wordt onder meer gevoed met warmte uit de haven.”