Neonicotinoïden mogelijk voorgoed in de ban

De kans dat er een permanent verbod komt op het gebruik van neonicotinoïden is een stuk groter geworden. Een grote Europese studie is vernietigend over de groep insecticiden waarop de Europese Commissie eind 2013 een tweejarig moratorium uitvaardigde.

Het bewijs van de schadelijkheid van de middelen is volgens de studie niet zozeer gelegen in het effect ervan op de honingbij. “Er zijn aanwijzingen dat als je naar andere bestuivers kijkt, zoals de aardhommel, de effecten van neonicotinoïden dramatisch negatiever zijn”, aldus de Wageningse hoogleraar natuurkunde en plantenecologie Frank Berendse vanmorgen in Trouw.

Berendse is een van de wetenschappers van de Europese Academies van Wetenschappen die door de Europese Commissie om advies is gevraagd. De wetenschappers hebben een groot aantal studies naast elkaar gelegd en zich niet alleen op de fel omstreden effecten van neonicotinoïden op bijen geconcentreerd. Vijftig procent van de bestuiving gebeurt door wilde bestuivers, zoals vlinders, zweefvliegen en wilde bijen.

Ook het effect van de middelen op andere insecten zoals die in de biologische bestrijding in de tuinbouw in gebruik zijn en op het bodemleven is onderzocht. Doordat neonicotinoïden veelal als zaadcoating via de wortels in de plant terecht komen, komt een deel van de middelen in de bodem en via het grondwater (en via drift als de middelen gespoten worden) ook in het oppervlaktewater terecht. Indirect hebben de neonicotinoïden ook een volgens de wetenschappers aantoonbaar effect op de stand van insectenetende vogels, zoals de veldleeuwerik en de ringmus.

Geheime onderzoeken

De Europese Commissie neemt dit jaar een besluit over wat het beleid zal zijn als het moratorium op de neonicotinoïden op 1 december afloopt. Behalve het advies van de Academie neemt de commissie daarbij ook onderzoeken van de toelatinghouders van de middelen mee. Die onderzoeken mogen vanwege gevoelige bedrijfsgegevens geheim blijven.

De aandacht gaat in de media en in de onderzoeken vaak uit naar imidacloprid. In de Nederlandse tuinbouw is de stof toegelaten in de middelen Admire, een insecticide voor de fruitteelt en voor glasgroenten en Gaucho, een zaadbehandelingsmiddel in de opkweek van vollegrondsgroente. Maar de middelen Cruiser, Gazelle, Calypso en Mundial op basis van de andere neonicotinoïden staan met dit wetenschappelijk advies ook nadrukkelijk op de tocht.