Nederlandse bestrijding ToBRFV moet slagen

25-10-2019

Glas Achtergrond

premium

Foto: Misset

Nederland is niet meer ToBRFV-vrij na besmetting en zware verdenking in de teelt. In Europa leek het virus grotendeels onder controle en is nóg strenger preventiebeleid onderweg. Nederland koos dit jaar een eigen route met een grote rol voor het bedrijfsleven. Dat bestrijdingsprogramma moet zich nu bewijzen.

Nederland is na de recente ToBRFV-besmetting en verdenking (Tomato Brown Rugose Fruit Virus) het enige land in Europa waar ToBRFV nu officieel moet worden uitgeroeid. Het virus is in Duitsland (2018) en Italië (Piemonte, 2019) officieel uitgeroeid en ook in Engeland (2019) is dat officieus het geval, al is de echte test pas na enkele maanden in de nieuwe teelt. Bij alle drie de landen ging dat met een ruiming van heel het gewas. Nederland kiest in haar bestrijdingsprotocol niet voor ruiming. De situatie van een besmetting van acht bedrijven in Sicilië (2018) is op dit moment onduidelijk. Dat beeld van Europa kan kantelen als volgende week de meldplicht in gaat en meer besmettingen boven water komen.

ToBRFV niet bij top-20 prioritaire plagen

In de eerste twee jaar dat het virus in Europa rondwaart, kun je voorzichtig zeggen – op basis van officiële meldingen – dat het niet wild om zich heen geslagen heeft, zoals eerder in Israël, Jordanië en Mexico. Dat het virus evenwel niet op de nieuwe top-20 lijst voor prioritaire plagen van de Europese Commissie is terechtgekomen, verbaast virologen wel. Op Twitter sprak viroloog Heiko Ziebell van het Duitse Julius Kuhn plantgezondheidsinstituut daarover zijn verbazing uit. Hij is betrokken bij een internationale risico-analyse voor ToBRFV. Op die ‘most wanted‘-lijst staan wel voor Nederland bekende dreigingen als Afrikaanse fruitmot en paprikasnuitkever. De lijst is onderdeel van nieuw plantgezondheidsbeleid dat eind dit jaar in werking treedt.

_{Lees verder onder de tweet}

Long suspected, finally confirmed – you think there are any ToBRFV-free countries left? https://t.co/Bffrn9ebAS

— Heiko Ziebell ️‍ ‍ ‍ ‍ (@HeikoZiebell) October 17, 2019

Code oranje

Maar hoe gevaarlijk is het ToBRFV eigenlijk? De Britse plantgezondheidsdienst Defra liet een risico-analyse los op ToBRFV en komt op een potentiële schadescore van 48 op een schaal van 125. Dat is naar Nederlandse begrippen ‘code oranje’. Nederland doet na de vondst in het Westland niet zo’n risico-analyse. Virologen beschouwen het risico van ToBRFV hoog, gezien de besmettelijkheid en hardnekkigheid van het virus, maar ook door de vele waardplanten die het heeft, waardoor ToBRFV onzichtbaar aanwezig kan blijven en een constante onzichtbare dreiging kan worden.

Niet ruimen, wel hygiënemaatregelen

Nu, aan het einde van dit teeltseizoen, kiest Nederland er dus niet voor om te ruimen, maar stelt het hygiënemaatregelen in voor de teler en verpakkingsstation. Een gesprek hierover met NVWA en TuinbouwAlert, woordvoerder van het bedrijfsleven in ToBRFV, bleek afgelopen week onmogelijk. Op een later moment wil TuinbouwAlert wel praten over de Nederlandse aanpak en de eerdere signalen van besmettingen in Nederland. Ook een zaadbedrijf stelde een interview over zaadkwaliteit uit na de ToBRFV-uitbraak, mogelijk bevreesd om in verband gebracht te worden met ToBRFV.

TuinbouwAlert reageerde wel op een aantal schriftelijke vragen. Het bedrijfsleven is blij dat NVWA bij een besmetting geen kassen gaat ruimen. België en Engeland volgen dat spoor nu ook. Daarentegen: in Duitsland zal ook bij een volgende besmetting waarschijnlijk weer gewasruiming plaatsvinden.

Engelsen halen onderste steen boven

In Engeland heeft het productschap AHDB (Agricultural- and Horticultural Development Board) met de plantenziektenkundige diensten een openbare kennisbibliotheek ToBRFV gepubliceerd. De teelt is daar sterk bij betrokken, met tomatenbestuurder Phil Pearson van één van de marktleiders APS Growers. Hij riep op ‘de onderste steen boven te halen’ om de dreiging van ToBRFV te voorkomen. Een onderzoeksprogramma werd gestart met duidelijke resultaten. Voor het onderzoek werden honderden testtomatenplanten besmet met wattenstaafjes van gereinigde handen, fust en kasoppervlaktes. Zo kon de dienst de effectiviteit van de reiniging meten. De Britse diensten hebben telers en Europese instanties laten weten de Europese noodmaatregelen bij een harde Brexit in landelijke wetgeving op te nemen.
Dit zijn de belangrijkste Britse bevindingen.
– Virus overleefde een minuut handen wassen met desinfecterend middel. Handen wrijven lijkt belangrijk om virus te verwijderen. Advies is om weggooihandschoenen te gebruiken.
– Virus overleefde op fust bij vijf minuten warmtebehandeling van 70 graden, bij 90 graden is de reiniging succesvol.
– Op alle kasoppervlaktes kon het virus vier weken overleven.
– Advies aan telers is besmet plantmateriaal diep te begraven of te laten verbranden.

Testcertificaten vragen

Voor Nederlandse kwekers van jonge groenteplanten heeft de eerste vondst in Nederland op korte termijn de grootste gevolgen. Zij lopen ook de grootste risico‘s, omdat een vondst op hun bedrijf wel een ruiming van de desbetreffende partij betekent. Door nieuwe Europese noodmaatregelen moeten kwekers ook testcertificaten overleggen voor paprika en tomaat, omdat ze in besmet gebied produceren. Die extra tests zijn voor het algemeen belang, zo laat TuinbouwAlert weten. “Formeel geldt voor plantenkwekers op dit moment dat hun planten afkomstig moeten zijn uit een officieel ToBRFV-vrij gebied óf dat zij geproduceerd moeten zijn met geteste zaden met een inspectie tijdens de opkweek. De telers, de afnemers van plantenkwekers, zouden bij levering om onderzoeksresultaten kunnen verzoeken. Of dat een verzwaring van de gevolgen betekent, is nog de vraag. Alle schakels in de keten hebben immers baat bij een ToBRFV-vrije sector.”

Bron is uitgangsmateriaal

De NVWA is een onderzoek gestart bij de leverancier van planten en zaden van de besmette Westlandse tomatenteler, maar tot dusver is daarover niets bekend gemaakt, ook niet of er uit de Europese uitbraken één gemeenschappelijke bron te herleiden is. Uitgangsmateriaal wordt wel duidelijk aangewezen als bron van de besmetting. De Europese Commissie heeft het over ‘bewijs uit de besmettingen in Duitsland en Italië’, maar wat dat bewijs is, is niet gepubliceerd.

ToBRFV of PepMV?

Op 1 oktober liep een NVWA-inspecteur de kassen binnen van een tomatenbedrijf in Westland. Het bedrijfsbezoek was één van de laatst geplande van een steekproef die NVWA op ToBRFV bij tomaten- en paprikabedrijven moest uitvoeren namens de Europese Commissie. In het staartje van die steekproef was het raak. De inspecteur zag symptomen die duidden op een besmetting en gaf opdracht tot een bladmonsteronderzoek in het NVWA-lab met de Elisa-testmethode. Ook een Naktuinbouw-test met de sterkere RT-PCR-methode leidde tot eenzelfde conclusie: ToBRFV-materiaal zat op de besmette planten.
De planten zijn ook besmet met Pepinomozaiekvirus (PepMV), zo wijst onderzoek uit. De symptomen van het blad kunnen daardoor ook van het PepMV zijn of een gemixte infectie van beide virussen, schrijft NVWA. Dat is opmerkelijk. In de Engelse uitbraak werd alleen zwak isolaat teruggevonden van een vaccin tegen PepMV, naast het aangetroffen ToBRFV. De Britse plantenonderzoekers van onderzoeksinstituut Fera schrijven over de Britse besmetting dat na de vaccinatie de lichte PepMV-symptomen niet weggingen, maar sterker werden.
Het Ctgb heeft die publicatie ook gezien en sluit een oorzakelijk verband uit tussen vaccinatie voor PepMV en ToBRFV. Mogelijk heeft de vaccinatie juist ervoor gezorgd dat de teler PepMV kon wegstrepen toen hij symptonen zag en kwam ToBRFV daardoor sneller aan het licht. Een woordvoerder: “ToBRVF en PepMV zijn twee geheel verschillende virussen, die geen relatie met elkaar hebben. Wij herkennen de suggestie dat er een relatie gelegd kan worden tussen het voorkomen van beide virussen dan ook in het geheel niet.”
Nu is er dus een vondst van ToBRFV, maar er kan niet met zekerheid gezegd worden dat de inspecteur ook ToBRFV-symptonen gezien heeft op de planten. Circa 8% van de planten vertoonde symptomen in de kas van 2,8 hectare. Dat past bij internationale literatuur over ToBRFV uit bijvoorbeeld Duitsland waar 10% van de planten symptonen vertoonde. De vruchten van de trostomaten van de Westlandse teler werden bovendien langzamer rijp.