Mkb worstelt met stagnerende productiviteit

De arbeidsproductiviteit van het midden- en kleinbedrijf (mkb) is de laatste tien jaar met 3% toegenomen. Die stijging had procentueel groter kunnen zijn als er van 2022 op 2023 niet juist een paar procent afging. Dat blijkt uit het jaarbericht ‘Staat van het mkb’ van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap. De stagnerende productiviteit van economieën is bron van zorg. Nederland scoort Europees dan nog ondergemiddeld.

Tuinbouwondernemer Meiny Prins van het Westlandse automatiseringsbedrijf Priva nodigde voor de overhandiging van het jaarbericht onder andere koningin Máxima en minister van Economische Zaken Dirk Beljaarts uit. Met 550 medewerkers komt Priva flink boven de mkb-bovengrens van 250 medewerkers uit. In het rapport komt naar voren dat ook de arbeidsproductiviteit van het grootbedrijf niet meer groeit en in 2023 zelfs met 4% afnam.

“Priva helpt bedrijven, bijvoorbeeld in de tuinbouw, om hun productiviteit te verhogen, met technische innovatie”, stelt Prins. “In de afgelopen decennia is de tuinbouw daartoe gepusht door telkens nieuwe wetgeving. Nu, in 2024, is er vooral vraag om een stabieler overheidsbeleid.”

Gebrek aan personeel en geld voor investeringen

Knelpunten om die productiviteit weer omhoog te buigen, zijn volgens het rapport het niet kunnen vinden van genoeg personeel met de juiste vaardigheden, maar ook minder geld voor investeringen. Het mkb heeft altijd al een lagere arbeidsproductiviteit dan het grootbedrijf. Dat zal door zijn schaalvoordelen beter kunnen investeren in nieuwe technologieën, zoals kunstmatige intelligentie of robotica.

In de strijd om de schaarse mensen, kapitaal en fysieke ruimte delven kleinere bedrijven het onderspit

Jacco Vonhof, voorzitter van MKB Nederland, pleit voor een gelijker speelveld. “Je ziet aan de bovenkant van de markt consolidatie, de grote bedrijven worden groter. Daaronder groeien de kleine bedrijven niet naar het middensegment, want in de strijd om de schaarse mensen, het schaarse kapitaal en de schaarse fysieke ruimte delven die kleinere bedrijven het onderspit.”

De land- en tuinbouwbedrijven vallen buiten de scope van het rapport. Technische bedrijven als Priva, die de door het kabinet zo gewenste robotisering van het werk op de teeltbedrijven mogelijk moeten maken, kijken met argusogen naar deze nieuwe technologie, zowel als ontwikkelaars als in hun eigen bedrijfsvoering.

Kleinere bedrijven raken verder achterop

Die nieuwe technologie wordt nu al meer toegepast op grotere bedrijven, maar pas na het aanpassen van bedrijfsprocessen in software of de vaardigheden van werknemers, zal die de arbeidsproductiviteit ook echt kunnen verbeteren. De verwachting is echter dat kleinere bedrijven alleen maar verder achterop zullen raken.

Binnen het mkb leert het peloton steeds minder van de koplopers, wat blijkt uit het toenemende productiviteitsgat tussen beide groepen, aldus het jaarbericht. Te veel druk door complexe regelgeving en onvoldoende aansluiting tussen kennisinstellingen en de bedrijven zouden met name voor kleinere bedrijven fnuikend zijn.

Het kabinet heeft in september de Productiviteitsagenda en het Pact Ondernemingsklimaat gelanceerd om met de bedrijven knelpunten aan te pakken.