Met oversimplificatie schieten bijen niks op

De bij is in nood. Maar of de roep in politiek en media om een moratorium op neonicotinoïden daar nou hét antwoord op is…

Op dezelfde dag dat de Tweede Kamer een motie heeft aangenomen met het verzoek aan de regering zich in te zetten voor een Europees moratorium op alle toepassingen van neonicotinoiden en fipronil, tenzij onomstotelijk bewezen is dat zij geen schadelijk effect hebben op de gezondheid van bijen, kwam ook Zembla donderdag weer met een uitzending onder het motto ‘Moord op de honingbij’.



Aandacht voor stervende bijenvolkeren is terecht, want het probleem is verre van opgelost. Los van de weging van de factoren, die bijdragen aan de bijensterfte van de laatste tien jaar, zijn de meeste wetenschappers en veel belanghebbenden het wel eens dat de sterfte wordt veroorzaakt door een opeenstapeling van diezelfde factoren: het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen met daarin stoffen die zijn te scharen onder de zogenaamde neonicotinoïden, de voor bijen gevaarlijke varroamijt en het feit dat bijen door afnemende biodiversiteit steeds verder moeten vliegen om nectarhoudende bloemen te vinden.



Zembla houdt het graag simpel en net als in maart 2011 focust het Vara-programma vrijwel volledig op de factor ‘landbouwgif’. En dan nog bijna uitsluitend op de geloofwaardigheid van ‘Wageningse onderzoekers, die weinig publiceren in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften, maar des te meer onderzoek doen in opdracht ván en logischerwijs dus ook betaald dóór de makers van de gewraakte neonicotinoïden.



‘Ben je dan wel onafhankelijk?’ luidde toen en nu de retorische vraag. ‘Waarom niet?’ kan de retorische wedervraag zijn. Als die Wageningse onderzoeken maar controleerbaar zouden zijn. Jammer genoeg is dat niet altijd het geval, want opdrachtgevers hebben nu eenmaal het recht om onderzoeksresultaten voor zichzelf te houden. Wel heeft sinds de vorige uitzending van Zembla en het daaropvolgend Kamerdebat, de Europese voedselveiligheidsautoriteit EFSA en het Nederlandse CTGB een herbeoordeling uitgevoerd van vier van de gewraakte stoffen en drie akkerbouwmatige toepassingen inderdaad als niet 100 procent gegarandeerd veilig heeft beoordeeld. Ook komt in dat EFSA-rapport naar voren dat die risico’s voor zaadbehandeling van niet-bloeiende en kasgeteelde gewassen in ieder geval níét aanwezig zijn.



Een moratorium op alle neonicotinoïden is dan een veel te grof middel voor het op zich nobele en noodzakelijke streven om de bij te beschermen. Het zou mooi zijn geweest als de onderzoeksjournalisten van Zembla wat verder hadden gegraven, om te komen tot een overzicht van alle mogelijke maatregelen tegen de bijensterfte. En mogelijk zelfs tot een afweging van de effecten en bijwerkingen van die maatregelen. Maar dan was het misschien een technisch te ingewikkeld verhaal voor ze geworden. Laat staan voor die arme tv-kijker. Nee, die zou wel tevreden zijn met de suggestie van verregaande belangenverstrengeling tussen de WUR, de chemische industrie, het agrarisch bedrijfsleven en kabinet Rutte I.