Mediastorm over middelen op aardbeien

Dagblad Trouw zette zaterdag een mediastormpje in gang rond de aardbei en het zogeheten cocktaileffect van pesticiden. De tuinbouw reageerde snel.

‘Aardbei 6 keer giftiger dan ander fruit’. En gemiddeld tussen de 7 en 8 verschillende chemische stoffen aangetroffen in aardbeien. Maar ook: NVWA grijpt niet in, want de gehaltes liggen onder de veiligheidsnorm. Hoewel, 50% boven de maximum residulimiet mag ook nog van de Europese voedselveiligheidsautoriteit Efsa, vanwege ‘meetonzekerheden’.

Trouw laat in de opening van de zaterdagkrant 2 oude bekenden aan het woord: Hans Muilerman, vroeger van Milieudefensie, sinds een aantal jaren werkzaam bij Pesticide Action Netwerk Europe. En Lucas Reijnders, inmiddels emeritus hoogleraar milieukunde en voorheen een van de boegbeeld van Stichting Natuur & Milieu.

Tuinbouw twittert terug

Direct liet de tuinbouw zich via sociale media horen. Waarom geen échte deskundigen – lees: aardbeientelers – aan het woord, twitterde Nefyto? Aardbeienteler Richard Kalter plaatste zaterdag direct een filmpje op Youtube waarin hij uitlegt hoe het er in de hedendaagse Nederlandse aardbeienteelt aan toe gaat. Met ‘ook in de maand november’ nog mooi rode aardbeien.

Trouw zorgde vervolgens zaterdagnamiddag ook zelf voor een follow up op de website van de krant, met aardbeienteler Marcel Dings in de hoofdrol. De Venlose aardbeienteler geeft aan dat er in Nederland steeds meer in kassen en onder folie geteeld wordt en dat dat biologische gewasbescherming beter mogelijk maakt. En dezelfde Dings mocht dat vervolgens ook nog eens bij het NOS-journaal in beeld vertellen.

Toxicoloog eet nog aardbeien

Op NOS.nl was zaterdag rond het middaguur al een nog wél actieve hoogleraar en toxicoloog aan het woord. Martin van den Berg van Universiteit Utrecht stelde zelf gewoon aardbeien te blijven kopen. Bij het cocktaileffect plaatst hij kanttekeningen. “Niet alle stoffen hebben dezelfde werkingsmechanismen. Je kan die niet bij elkaar optellen.” Maar voor stoffen die wel dezelfde werking hebben, zou dat volgens de toxicoloog wel moeten gebeuren. “En dat gebeurt nu niet. Daarin loopt de overheid achter.”

Vlaamse prof relativeert stapeleffect middelresiduen

Ook in België sijpelde de ophef door. Daar liet het VRT Nieuws professor Pieter Spanoghe van de Universiteit van Gent aan het woord. “Zelfs als je alle bestrijdingsmiddelen die in alle groenten en fruit zitten bij elkaar optelt, moet de Belgische consument zich nog geen zorgen maken. Met de totale som zitten we nog altijd onder de gezondheidsnorm.”

Spanoghe is een van de wetenschappers die meewerkte aan een Europees project voor de risico-analyse van gewasbeschermingsmiddelen. In dit project genaamd Acropolis werd juist ingegaan op het stapelingseffect. Uit dit project, waaraan namens Nederland het RIVM deelnam, is al in 2013 een meetmethode gerold, die door de Europese en nationale voedselautoriteiten, beleidsmakers en de industrie gebruikt kan worden.

Eén Nederlandse mrl-overschrijding

Op de lijst met analyseresultaten van de NVWA is te zien dat de aardbeien die in 2016 bij de groothandel zijn bemonsterd afkomstig zijn uit Nederland, België, Polen, Spanje, Marokko, Egypte, Ethiopië en China. Achteraan de tabel staat onder het kopje afwijkend achter elk monster de letter N voor Nee.

De letter J voor Ja is tamelijk zeldzaam. Voor chilipepers uit Oeganda, Kenia, Cuba en Marokko zijn overschrijdingen van diverse mrl’s gevonden. Ook granaatappels, limoenen, lychees en andere producten uit verre landen laten overschrijdingen meten. Uitzondering is een partij paksoi uit Nederland, met een 7 maal te hoge hoeveelheid van de stof Iprodione.

Schade voor wie?

De vraag is waar de schade van deze bescheiden mediahype nu het grootst is. Er zullen zeker mediaconsumenten zijn die eventjes aan het twijfelen zijn gebracht over aardbeien. In dat opzicht is het een geluk bij een ongeluk dat de bulk van het Nederlandse aardbeienseizoen voorbij is.

Maar ook is het woord van de ene toxicoloog en het weerwoord van de volgende weer koren op de molen van sceptische burgers, die hun vertrouwen in de wetenschap aan het verliezen zijn: ‘De een zegt dit, de ander dat, kennelijk is wetenschap ook maar een mening’.

Ten slotte kan het ook een klein deukje zijn in de journalistiek toch uitstekende reputatie van Trouw. Dat de redactie een toch tamelijk uitgekauwd thema, waar feitelijk geen extra verontrustende cijfers over bekend zijn geworden, behalve een NVWA-rapportage van eind september tot opening van hun zaterdagkrant bombardeert, dat verdient geen persprijzen.