Marco van Soerland: ‘Nu of nooit voor aardwarmte’

“Ondernemers voor wie aardwarmte niet meteen concurrerend is met fossiel aardgas kiezen vaker vanuit een strategische overweging voor een aansluiting”, ziet Marco van Soerland, directeur Energie Transitie Partners en Trias Westland. “Dan ligt er in elk geval een leiding.”

Doublet

In de bouwkeet van Trias Westland zitten de mannen van de boorploeg aan de slagroomtaart. De tweede boring is, met tien dagen vertraging, tot een goed einde gebracht en de crew is er voor de laatste keer. “Het Westland is weer een doublet rijker”, zegt Marco van Soerland, directeur van Trias Westland en Energie Transitie Partners, tevreden.

De nieuwe bron gaat deel uitmaken van het Warmtesysteem Westland, samen met Trias 1 en zes nog aan te leggen doubletten. Voor die zes nieuwe doubletten – Polanen, Wippolderlaan, Kralingenpolder en drie in Maasdijk – worden op dit moment de contracten geworven. “Om de projecten te kunnen opstarten hebben we voor de kerst 75 MW aan gecontracteerd vermogen nodig. Dit is een cruciale stap in de ontwikkeling van Warmtesysteem Westland. Alle seinen staan op groen. Het is nu of nooit.”

Vanwaar die haast?

“We zijn gebonden aan deadlines. De zes boorlocaties die SDE-subsidie hebben ontvangen moeten in 2024 zijn opgeleverd. Om zeker te zijn van voldoende deelnemers moeten we voor de kerst 200 contracten afsluiten.”

Konden jullie niet eerder beginnen met werven?

“Eind vorig jaar stonden alle projecten in de steigers. Toen kelderde de gasprijs en schoot de Opslag Duurzame Energie (ODE) omhoog. Warmtecoöperaties vroegen zich af of ze nog wel genoeg tuinders mee konden krijgen. De enige manier om dat te doen is de boer op te gaan met een goed aanbod. Toen kwam het coronavirus en konden we niet bij klanten langs gaan. Bovendien hadden tuinders wel iets anders aan hun hoofd dan aardwarmte. Daardoor hebben we een half jaar verloren.”

Met de coronacrisis kun je toch zeker wel uitstel krijgen?

“Nee, de deadlines voor de SDE zijn in de wet verankerd. Dus we moeten nu voldoende afzet gecontracteerd krijgen, anders gaan de projecten niet door.”

Welk verhaal vertellen jullie aan de keukentafel?

“We doen de tuinder een voorstel en rekenen samen de situatie door. Voorheen was aardwarmte alleen zinvol voor grote bedrijven die enorm veel warmte nodig hebben. Tegenwoordig is het ook interessant voor kleine bedrijven met ketelgas, met name omdat die meer energiebelasting betalen. Welk voordeel aardwarmte precies oplevert is voor elk bedrijf anders. Dit hangt ervan af hoe een teler naar de toekomst kijkt, hoeveel waarde hij hecht aan CO₂-emissie of de licence to produce.”

De leden van de warmtecoöperaties heb je al binnen.

“Dat een bedrijf lid is van een coöperatie wil nog niet zeggen dat het warmte afneemt. Dat is een afweging die elk ondernemer individueel maakt.”

Je noemde de hoge ODE en de lage gasprijs. Hebben tuinders nog wel interesse?

“De energiesituatie blijft een moeilijk verhaal. Dat is goed nieuws voor de energiekosten, maar niet voor de verduurzaming. Bovendien is de CO₂-voorziening in de toekomst nog niet zeker gesteld. Vroeger vertrouwden ondernemers op een consistent beleid van de overheid. Tegenwoordig zijn ze veel terughoudender. Bedrijven die eerder 2 MW wilden contracteren, zeggen nu: begin maar eens met 1 MW.”

De energiesituatie blijft een moeilijk verhaal

Kunnen ze niet later pas aansluiten?

“Het wordt ingewikkeld voor afzonderlijke bedrijven om zich in een later stadium aan te sluiten. Het warmtenet komt alleen naar de bedrijven die zich committeren. Bedrijven die een aansluiting niet meteen kunnen rondrekenen kiezen daarom vaak voor een strategische, kleinere aansluiting. Ze pakken nog even het goedkope gas mee, en ondertussen tekenen ze voor een vaste warmteprijs.”

Maar wat als het gas zo goedkoop blijft?

“De gasprijs is zó laag, die kan alleen maar hoger worden. Een bedrijf kan zich niet veroorloven om zich in de komende vijftien jaar niet aan te sluiten. Dan zit het nog jaren vast aan gas. Als je nu tekent, dan heb je in 2024 aardwarmte. Ik verwacht dat we dan uit het economische dal zijn en dat er dan een paar goede jaren komen; zo gaat het altijd. De energieprijzen en belastingen zijn dan hoger, het wordt een gunstige tijd voor aardwarmte.”

Marco van Soerland, directeur Energie Transitie Partners en Trias Westland. – Foto: Joef Sleegers

En de bedrijven die belichten met hun eigen wkk?

“Bij die bedrijven is aardwarmte het lastigste in te passen. Zij kiezen vaak voor een strategische aansluiting, dan ligt er in elk geval een warmteleiding.”

Is dat geen weggegooid geld?

“Als ik kijk naar een rozenkwekerij van 8 hectare, die heeft energiekosten van € 50 per vierkante meter. Als deze een aansluiting voor aardwarmte neemt van 600 kW en het hele jaar geen warmte afneemt, dan kost hem die strategische aansluiting 70 cent per vierkante meter. Dit is natuurlijk wel geld, maar bij het hele energieplaatje vallen die kosten in het niet.”

Kun je een strategische aansluiting achteraf uitbreiden?

“De aansluitingen worden altijd wat ruimer gedimensioneerd. Als je een contract sluit voor 1 MW, dan krijg je een warmtewisselaar van 1,5 of 2 MW. Als je verder wil uitbreiden, dan kun je op eigen kosten extra warmtewisselaars neerzetten.”

Wat gebeurt er met bedrijven die wel willen, maar op afstand van een cluster liggen?

“Als je een contract tekent is dat niet automatisch het recht dat je een aansluiting krijgt. Stel dat een bedrijf een paar kilometer buiten een cluster ligt en er niemand in de buurt meedoet, dan moet zo’n bedrijf een extra bijdrage leveren om toch te worden aangesloten. Daarom is het belangrijk dat je de afwegingen met de buurt maakt. Hoe meer deelnemers in een buurt meedoen, hoe meer dat bijdraagt aan de haalbaarheid.”

Bedrijven voor wie de warmteprijs niet concurrerend is met fossiel, kiezen voor een strategisch ­contract

Telers leggen hun warmteafname voor vijftien jaar vast. Dat is geen stimulans om energie te besparen.

“De overstap is een onderdeel in de energiemix. Ongeveer 30 tot 40% van de energie op het bedrijf wordt aardwarmte. Als je aardwarmte tot je beschikking hebt ga je minder op de grens telen. Bovendien kunnen tuinders hun overschot verkopen op ons handelsplatform.”

Is de prijs voor grote en kleine afnemers hetzelfde?

“Aan de voorkant is het tarief overal hetzelfde, met hetzelfde contract en dezelfde plafondprijs voor de warmte die samenhangt met de gasprijs. Hoger dan dit wordt het niet. De werkelijke prijs is gebaseerd op de kostprijs van de warmte, en die kan per cluster verschillen. De afzonderlijke clusters hebben verschillende investeringskosten, opbrengsten van de bron en transportkosten.”

Is de geothermie goedkoper dan aardgas?

“Dit doe je niet om rijk van te worden, maar voor de verduurzaming. Het is leuk als er een plusje aan zit, maar de subsidie is niet bedoeld om een goudmijn te creëren. Het doel van ETP is om de transitie naar duurzame energiebronnen mogelijk te maken zonder hoge kosten. Een strategische aansluiting kost geld ten opzichte van fossiele energie, maar duurzame productie is in de toekomst wel een bestaansrecht.”

Hoe houden telers de zeggenschap over de kostprijs van warmte?

“Het hart van alles bestaat uit de warmtecoöperaties en de clusters. Zij hebben invloed op kosten voor de warmte en het transport. De deelnemers kunnen kiezen voor alleen warmte of ze kunnen ook risicodragend investeren.”

Hoe komt het warmtesysteem eruit te zien?

“Het warmtenet wordt zo gebouwd dat het naast de bestaande 100 MW aan geothermie de toekomstige 100 MW aan geothermie en nog eens 100 MW aan restwarmte uit de Rotterdamse haven kan worden aangesloten. Het systeem wordt overgedimensioneerd, zodat in de toekomst ook andere warmteclusters en woonwijken kunnen aansluiten.”

Nu voldoende contracten sluiten, anders gaan de projecten niet door

Wie betaalt die overdimensionering?

“In het project zelf zit al een bepaalde rek. Om overdimensionering te financieren met het oog op 15 tot 20 jaar, zijn we in gesprek met de ministeries van LNV en EZK. We denken aan een soortgelijke constructie als met Trias Westland, dat al geld heeft gekregen voor overdimensionering. Wij verwachten ook een bijdrage vanuit de regio. Dat zou niet meer dan fair zijn.”

Worden geothermieprojecten in de toekomst goedkoper of duurder?

“De projecten worden steeds complexer, maar ook professioneler. De investeringen gaan omhoog, maar dat betaalt zich terug doordat er minder problemen zijn en doordat de putten langer mee gaan. De zes nieuwe boorprojecten bieden schaalvoordelen, zoals de boorploeg die op elkaar is ingewerkt.”

Is het Westland straks klimaatneutraal met dit warmtesysteem?

“Wageningen Economic Research heeft berekend dat het Westland 500 MW aan geothermie en restwarmte nodig heeft om tweederde van het gasverbruik te verduurzamen. Wij bouwen een systeem om 100 MW bestaand te koppelen aan 100 MW nieuwe bronnen en 100 MW restwarmte. Dat is een extreem grote klapper, maar nog lang niet genoeg om het Westland CO2-neutraal te maken.”