Macht supermarkten groeit

In de krantenkolommen laten voedingsconcerns het wel uit hun hoofd hun belangrijke afnemers te bekritiseren. Maar off the record klinkt soms wel enige zorg door: supermarkten worden eerder steeds machtiger dan steeds minder machtig. Voor toeleveranciers betekent de ontwikkeling aanhoudende druk op marges en steeds strakkere eisen.

Landbouw kritisch op ‘supermacht’

De toenemende macht van supermarkten is de boerenorganisaties een doorn in het oog en op aanwijzing van de voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, is een Europese werkgroep onder leiding van oud-landbouwminister Cees Veerman ingesteld om de margeverdeling in de Europese voedingsketen te onderzoeken.

De toenemende macht van supermarkten is alweer een jaar of 20 een fenomeen. In de periode ervoor dicteerden de levensmiddelenproducenten juist wat supermarkten in het schap legden. Wel nieuw is dat de twee grootste ketens van Nederland meer dan de helft van de markt in handen hebben. Dat komt vooral door de opmars van Jumbo.

Het afgelopen jaar groeide de omzet van Jumbo met bijna een derde. Foto: Frank Uijlenbroek

Jumbo groeit als kool

De geelzwart gekleurde Brabantse keten was in 2003 nog maar goed voor een marktaandeel van 2,3 procent. In 2012 oversteeg Jumbo voor het eerst een marktaandeel van 10 procent en voor 2015 rapporteert het bedrijf een marktaandeel van 18,5 procent. Het afgelopen jaar groeide de omzet van Jumbo met bijna een derde door de overname en ombouw van C1000 winkels.

Omdat ook Albert Heijn na jaren van stilstand marktaandeel vergrootte, komen ze nu samen uit op bijna 54 procent. Hoewel het groeipercentage van de Jumbo-keten het meest in het oog springt, is de groei van Albert Heijn wellicht het meest verrassend. De keten won slechts 1 procentpunt marktaandeel, maar wel na een jarenlange worsteling en bovendien in een markt waar de omzet al jaren zo goed als gelijk blijft.

Albert Heijn keert tij

Moederbedrijf Albert Heijn ruilde alweer ruim een jaar geleden haar directeur in, omdat de resultaten achter bleven bij de concurrentie. Niet alleen de op een lage prijs gerichte formule van Jumbo voorkwam groei bij het Zaandammer bedrijf, ook Lidl wist onder meer door een sterk versaanbod terrein te winnen. Wellicht is de groei van Albert Heijn in dit licht bezien niet alleen problematisch: blijkbaar houdt de keten – meer dan de meeste concurrenten actief met biologische producten en concepten die tegen meerwaarde worden verkocht- stand tegenover de prijsvechters.

Macht groeit in 2016 verder

Naar verwachting groeit de macht van de nummers één en twee van de Nederlandse markt in 2016 verder. Jumbo snoept marktaandeel af van de kleinere ketens terwijl Albert Heijn door de fusie met het Belgische Delhaize halverwege 2016 mogelijk een betere inkoopprijs kan bedingen bij toeleveranciers, die mogelijk wel grotere volumes kunnen afzetten door de deal. Supermarkten groeien volgens een rapport van ABN Amro deels ten koste van de speciaalzaken. Slagers, groenteboeren, bakkers en slijterijen leveren leveranciers vaak wat hogere marges, maar worden door de consument steeds vaker overgeslagen.