Jumbo zet inkoopmarkt op zijn kop

01-02 Updated on: 06-02

Algemeen Achtergrond

premium

Foto: Edeka/Axel Griesch

Staat de afzet aan het begin van een nieuwe fusiegolf nu Jumbo en Edeka samen groente en fruit gaan inkopen? Andere supermarkten zullen haast wel moeten volgen. Deze nieuwe ontwikkeling aan inkoopkant wordt als bedreiging gezien. Wat betekent het voor de beloning aan telers voor verduurzaming of vergoeding van kostenstijging? Toch zijn er ook kansen, stellen partijen in de keten.

Telers zullen bij de slogan van Jumbo een dubbel gevoel hebben. De zin En dat voor die prijs. Jumbo gaat over de prijs die de klant betaalt, maar eigenlijk ook over de inkoopprijs. Die winkelprijs gaat namelijk omlaag als inkoop goedkoper wordt. Dat wil Jumbo nu bereiken door samen met andere supermarkten als Edeka groente en fruit in te kopen. Het levert korting op door grotere volumes en extra bonussen van leveranciers. Het is een compleet nieuwe stap dat Nederlands product wordt ingekocht door samenwerkende internationale supermarkten.

Everest Fresh

Jumbo stapt nu in inkooporganisatie Everest Fresh. Daar is Edeka onder meer de inkooppartner, een Duitse supermarktketen met een omzet van meer dan € 60 miljard (Jumbo: € 11 miljard). Edeka wil zelf niet toelichten hoeveel groenten en fruit via deze organisatie zal worden ingekocht. Ook is niet duidelijk wie de andere supermarkten zijn waarmee samen wordt ingekocht. In ieder geval is dat Picnic.

Jumbo liet zelf weten het hele groente- en fruitassortiment op deze wijze via Everest Fresh in te kopen voor scherpere prijzen. Dat gaat stap voor stap met eerst een klein aantal producten. Daarmee is Jumbo nog niet begonnen, zegt een woordvoerder.

Exclusieve relatie The Greenery

De effecten zijn nog niet bekend. The Greenery had een exclusieve relatie met Jumbo, waarin veel informatie werd gedeeld en werd meegedacht over assortiment. Blijft dat zo of komt er een zakelijker – op prijs en volume gerichte – relatie voor in de plaats? The Greenery gaat niet in op het nieuwe contract.

Gevolgen voor de keten

Over gevolgen voor de keten zijn Nederlandse leveranciers als FruitMasters en The Greenery wel opvallend duidelijk. Om de scheve inkoopbalans enigszins recht te trekken, is schaalvergroting nodig in de afzet. FruitMasters kijkt of het zich met Coöperatie Hoogstraten kan versterken. Ook The Greenery zoekt een versteviging van haar positie op de ‘sterk dynamische en concurrentiegevoelige AGF-markt’. De vraagkant is hard geconsolideerd, stelde de afzetorganisatie in Barendrecht. “We zijn hierbij continu in gesprek met relevante partijen om de mogelijkheden van bundeling op het gebied van daghandel en retailvraag te verkennen.”

Scherpere inkoopprijs én bonusgeld van leveranciers

Een inkooporganisatie stelt supermarkten in staat de onderhandelingspositie bij leveranciers te versterken door hun aankopen te bundelen. Hiermee krijgen ze betere leveringsvoorwaarden. Vers fruit en groente worden over het algemeen niet gezamenlijk ingekocht door samenwerkende supermarkten, maar hier lijkt dus verandering in te komen.

Hoe werkt dat? Het Belgische Prijzenobservatorium kwam recent met een rapport. De inkooporganisatie onderhandelt en stelt een raamovereenkomst op met geselecteerde leveranciers. De inkooporganisatie doet zelf geen gezamenlijke aankopen. Het zijn de individuele leden die contracten sluiten met de leverancier onder de voorwaarden van deze raamovereenkomst. Wat betreft de levering, de verpakking en promotionele activiteiten maken de leden zelf individuele afspraken met de leverancier. Contracten met leveranciers hebben meestal een looptijd van een jaar, soms zes maanden.

Er is nog een voordeel aan inkooporganisaties, de zogenaamde backmarges. Dat zijn vergoedingen die leveranciers betalen voor diensten, zoals promoties en zichtbaarheid van producten. Ook die kan oplopen als supermarkten op dit punt samenballen.

FruitMasters is kritisch

FruitMasters is bovendien kritisch. “Retail houdt vast aan pricing, maar legt beschikbaarheid en andere risico’s bij andere ketenpartijen neer”, zo zei topman Adriaan Vis recent in een interview in Groenten & Fruit. Kostenstijgingen bij telers worden niet voldoende gecompenseerd. “Telers ervaren onvoldoende rendement. En let op: de komende jaren wordt beschikbaarheid echt een belangrijk topic.”

Deze discussie loopt ook in andere Europese landen. Zo moet de Britse overheid retail dwingen tot langjarige contracten met telers waarbij kostenstijgingen vergoed worden. Dat stelde de Britse telersorganisatie British Apples & Pears recent op een hoorzitting met Britse parlementsleden over eerlijke handelspraktijken. Zeker, er is wetgeving gekomen die misbruik van marktmacht moet voorkomen, maar die gaat nog steeds niet over een eerlijke prijs.

ACM moet dit onderzoeken

Hoe wordt in Nederland gedacht over de inkoopbundeling door Jumbo en Edeka? Broccoliteler Peter Verschuren is bezorgd. “De consumenten- en milieuorganisaties zouden hierop moeten aanslaan. Dit staat verduurzaming in de weg en gaat alleen over prijs. Dit zou de ACM moeten verbieden.”

Foodwatch

De stap van Jumbo is vers. Zo vers dat consumentenorganisatie Foodwatch hier nog niet naar gekeken heeft. “Het is wel een ‘beangstigend’ gegeven, maar nog te vroeg om definitief te beoordelen, of te veroordelen. Het kan de marktmacht van de supermarkten inderdaad verder vergroten, wat een slechte ontwikkeling zou kunnen zijn”, stelt de organisatie.

ACM

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) laat weten dat ze alleen inkoopbundeling toetst wanneer er een fusie plaatsvindt. Deze inkoopsamenwerking staat de supermarkten dus vrij. ACM heeft geen zicht op deze bewegingen van marktpartijen en ook niet op wat dat betekent voor de positie van telers. Waar ACM wel toezicht op houdt, zijn zaken als betalingstermijn en onredelijke wijziging van afspraken. Bij signalen van dergelijke misstanden komt er wel een onderzoek. Toch gaat iedereen, die Groenten & Fruit sprak voor dit verhaal, ervan uit dat ACM deze inkoopontwikkeling in de gaten houdt.

Bijvoorbeeld zou ACM kunnen kijken wat het betekent voor mogelijke afspraken over beloning voor verduurzaming. Het zou kunnen dat door de inkoopmacht de prijzen scherper worden. Wordt de beloning voor verduurzaming niet een sigaar uit eigen doos, zoals Verschuren stelt? Richard Schouten, directeur Public Affairs van GroentenFruit Huis wil daarop niet te veel vooruitlopen: “In principe staan deze twee zaken los van elkaar. De beloning voor verduurzaming moet wat ons betreft ook los van de prijs voor het product worden gezien. Deze beloning moet apart op de factuur staan naast de inkoopprijs.”

‘Eindelijk schaal om keten te managen’

Supermarktdeskundige Paul Moers denkt dat ACM inderdaad de vinger aan de pols moet houden of er geen misbruik van marktmacht is bij gezamenlijke inkoop. ‘Dat kan je inderdaad niet garanderen, maar ik mag hopen dat Jumbo de kracht gaat gebruiken om goede prijzen te verkrijgen en de keten beter aan te sturen. Alleen op een grote schaal kan je die keten goed managen en duurzamer maken. Jumbo wil in 2030 klimaatneutraal zijn en ik denk dat deze schaalvergroting vooral daardoor ingegeven is.”

De focus op duurzaamheid lijkt niet te worden onderbouwd door woorden van de topman van Jumbo zelf, Ton van Veen. “Vanaf 2024 levert dit bovendien aantrekkelijke schaalvoordelen op, waardoor extra ruimte ontstaat om verder te investeren in assortiment, prijs, service en verduurzaming”, stelde hij in januari.

Toch is in de sector zelf ook besef dat schaalvergroting nodig is. Alleen zo kunnen kostenstijgingen opgevangen worden en verduurzaming en energietransitie worden gerealiseerd, stelde Martin Scherpenhuizen recent. Hij is directeur van het exportbedrijf Scherpenhuizen in Eindhoven dat recent door de afzetgrens van een half miljard schoot.

Consultant Thijs Jasperse en GroentenFruit Huis-directeur Richard Schouten beamen dat. De inkoopsamenwerking van supermarkten bij groente en fruit zullen een extra stimulans zijn voor een nieuwe fase van fusies en samenwerking. Al staan sommige ketens er goed bij. Schouten: “Ik durf wel te zeggen dat drie tot vier telersverenigingen 80% van de tomaten hebben. Zij beleveren naast Nederlandse supermarkten ook buitenlandse. Daar is de afhankelijkheid van één afnemer dus niet groot. Bij andere producten is dat misschien minder geconcentreerd. Bij hardfruit bijvoorbeeld zijn relatief veel leveranciers als je de handelsbedrijven en telersverenigingen optelt.”

Jasperse denkt dat ook in de glasgroentesector de consolidatie nog verder doorzet. “De schaalvergroting in de glasgroentesector is zowel bij individuele bedrijven als de grote samenwerkingsverbanden al zover dat dit door fusie en overname verder gestalte kan krijgen.” Ook de telersverenigingen in glasgroenten met een duidelijke strategie kunnen besluiten tot een fusie, zegt Jasperse, zonder te wijzen naar Growers United, waar hij voorzitter was.

Volgens Schouten kunnen Nederlandse afzetorganisaties ook zo hun rol pakken. “Als je zo groot bent als dit soort inkooporganisaties, dan wordt het niet makkelijk heel grote volumes in te kopen. Dat vraagt heel professionele leveranciers. Daar liggen kansen voor Nederlandse partijen.”

Inkoopbundeling groente en fruit al langer bij import

Nederlandse supermarkten kopen importproducten al wel vaker in met andere supermarkten van over de grens. Dat blijkt uit een rondgang.

Zo koopt Aldi Nederland gezamenlijk in met de internationale tak van Aldi Nord. “Tot op zekere hoogte geldt dat ook voor groente en fruit. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen lokale producten die elk land zelf inkoopt en internationale producten die geïmporteerd worden. Hoe zich dit op korte termijn gaat uitwijzen, daar kunnen we op dit moment geen antwoord op geven”, zegt een Aldi-woordvoerder.

Lidl noemt ook producten als avocado’s en bananen. “Het komt voor dat wij sommige van deze AGF-producten internationaal inkopen en dan gebruikmaken van onze internationale structuur. Wij werken niet met andere buitenlandse retailpartijen.”

Albert Heijn verhoogde zijn inkoopkracht voor groente en fruit recent al door de inkoop voor winkels in Nederland en België samen te voegen. Albert Heijn zit daarnaast in inkoopcoöperatie AMS met andere internationale supermarkten, maar koopt daar geen Nederlandse groente en fruit in, laat de afzetorganisatie weten. “AH neemt af van 1.200 telers en boeren in het Beter voor Natuur & Boer-programma.”

De inkooporganisatie AMS is gevestigd in Amsterdam en geeft op haar website volop voorbeelden van gezamenlijke groenten- en fruitinkoop door supermarkten. Vooral citrus en druiven. AMS noemt dit verantwoorde inkoop (sourcing), waarbij ook de belangen en winstgevendheid van leveranciers beschermd blijft, aldus AMS.

Superunie, inkooporganisatie voor een groep Nederlandse supermarkten, wil niet reageren op vragen over internationale samenwerking bij inkoop van groenten en fruit. Dat geldt ook voor PLUS, dat inkoopt bij Superunie. PLUS hecht wel aan directe relaties met Nederlandse telers, stelt de organisatie.