‘Je komt nooit meer van plastic af’

In een oud pand in hartje Amsterdam, een voormalig schippersinternaat, is de Plastic Soup Foundation gevestigd. Het houdt het midden tussen kantoor en opslagruimte. Overal staan dozen en zakken met materiaal dat voor acties wordt gebruikt. “We zijn uit onze jas gegroeid”, vertelt Harmen Spek, innovation & solutions manager. Acht jaar geleden bestond de organisatie uit een handvol vrijwilligers, maar inmiddels werken er vijftien betaalde krachten. In december verhuizen ze daarom naar een nieuw pand. “We zitten in een rollercoaster”, zegt Spek. “Zeker nu wetenschappers vermoeden dat microplastics slecht zijn voor de gezondheid.”

Harmen Spek. – Foto: Joef Sleegers

Zullen we beginnen met de voordelen van plastic?

“Het is ontzettend goedkoop en je kunt er werkelijk alles mee maken. Er bestaan meer dan 5.000 soorten en daar komen nog steeds nieuwe bij. De mogelijkheden zijn eindeloos. Dit succes heeft de ontwikkeling van alternatieve materialen jarenlang stilgezet. We zijn ongelofelijk verwend en gemakzuchtig geraakt.”

Hoe groot is het probleem met plastic?

“Vorig jaar is wereldwijd 380 miljoen ton plastic geproduceerd en de verwachting is dat dit in 2050 zeker driemaal zo veel is. Daarvan komt jaarlijks zo’n 4% in zee terecht. Volgens de voorspellingen is er in 2050 meer plastic dan vis in de oceaan. Voor vissers in Zuidoost-Azië is het nu al niet meer mogelijk om in de buurt van de kust vis te vangen: ze halen alleen maar plastic op. Toeristen blijven weg van de stranden vanwege de rotzooi. De bevolking probeert het op te ruimen, maar ze dumpen het op dezelfde stortplaatsen waar het vandaan kwam. Je komt er nooit meer vanaf.”

Lees ook: Teler en retail geplaagd door dillema’s verpakking

Dat is Azië. In Nederland doen we het toch niet zo slecht?

“Het is heel makkelijk om te zeggen dat ze er in Azië een zooitje van maken, maar in Nederland hebben we behoorlijk boter op ons hoofd. Jarenlang hebben we ons afval naar Azië getransporteerd. Nu China zijn grenzen heeft gesloten en het plastic niet meer buiten de EU mag worden gedumpt, begint het zich hier op te hopen. Het probleem wordt onbeheersbaar, ook in Europa.”

In milieu-footprints komt plastic er altijd goed uit.

“Dat klopt. Alle consultancy-clubs die footprints berekenen werken met een zogeheten ’life cycle analysis’. Dit model is al in 1960 gecreëerd en wordt over de hele wereld geaccepteerd. Er wordt onderzocht hoe de productie kan plaatsvinden met zo min mogelijk gevolgen voor het milieu, waarbij wordt gekeken naar productiefactoren als energie, CO₂-uitstoot, water en bestrijdingsmiddelen. Het beroerde is dat plastic vaak als winnaar uit de bus komt. In de productiefase kost het namelijk heel weinig energie en materiaal. De nadelen zitten in de afvalfase, die niet in de analyse wordt meegenomen. We hopen eind dit jaar een footprintanalyse klaar te hebben, die dat wel doet.”

Hoe houd je verse producten goed zonder plastic?

“Dit is de oude discussie over het sealen van de komkommer. Is dat nodig of niet? Inderdaad, veel versproducten worden in plastic verpakt.”

Supermarkten vinden het belangrijk dat alle schappen vol liggen. Daar hebben ze plastic voor nodig

“Tegen mensen die dat willen vermijden zeg ik altijd: ga niet naar de supermarkt, maar naar de groenteboer en de slager. Zij kunnen veel beter inschatten hoeveel ze verkopen en zijn beter in staat om hun voorraad te managen. Supermarkten vinden het belangrijk dat alle schappen vol liggen. Daar hebben ze plastic voor nodig.”

Andere materialen hebben toch ook nadelen?

“Ja, voor papier bijvoorbeeld is meer energie, materiaal en water nodig dan voor plastic. Een papieren tas moet je 45 maal gebruiken om dezelfde footprint te hebben als een plastic tas die je één keer gebruikt. Maar als je ziet wat de nadelen zijn van plastic, dan zou papier toch beter scoren.”

De recycling van papier, metaal en glas is vele malen beter geregeld

“Misschien moeten we over de nadelen van de alternatieven heen stappen en kijken naar de enorme problemen die plastic veroorzaakt. De recycling van papier, metaal en glas is vele malen beter geregeld.”

Hoe staat het dan met de recycling van plastic?

“Dat valt nogal tegen. Er is ons altijd voorgehouden dat in Nederland 50% wordt gerecycled, maar dat cijfer klopt niet, dat is de inname voor recycling. Vaak is de kwaliteit veel te laag om te recyclen. Bovendien, omdat we het plastic niet meer mogen exporteren is het aanbod zo groot dat recyclingbedrijven heel kieskeurig kunnen zijn. Een groot deel wordt alsnog verbrand of gestort. In EU-landen als Polen en Slovenië is het nog veel erger; daar wordt amper vuilnis opgehaald. In Europa hebben we meer dan 100.000 illegale stortplaatsen.”

Er zijn fabrikanten die plastic potjes beter recyclebaar maken door ze een kleur te geven. Is dat een oplossing?

“Dat klinkt mooi, maar zie al die potjes maar eens terug te krijgen. Daarmee leg je de verantwoordelijkheid bij het publiek om het netjes in te leveren. Daar ben ik dus geen voorstander van. En ook niet van het gebruik van gerecyclede materialen. Dat resulteert in een cocktail van allerlei chemicaliën waarvan we niet weten wat ze onderling uitspoken. Als ze bijvoorbeeld in kleding worden verwerkt komen allerlei microplastics vrij.”

Microplastics zijn veel in het nieuws. Creëert dit extra aandacht voor het probleem?

“Inderdaad, door microplastics begint het veel meer te leven. We weten daar nog weinig van, maar langzaam wordt duidelijk dat ze effect kunnen hebben op de menselijke gezondheid. De plastic soep is ver weg, maar met microplastics komt het ineens heel dichtbij.”

Wie neemt het voortouw in de strijd tegen plastic?

“De overheid loopt normaal gesproken altijd achter de feiten aan, maar nu neemt de EU het voortouw door een aantal eenmalige plastics te verbieden. Waarschijnlijk omdat ze een beter inzicht hebben in de afvalproblematiek in de hele EU. Bij de consument begint langzaam irritatie te ontstaan. In de supermarkt worden ze dagelijks geconfronteerd met bergen plastic die ze thuis moeten weggooien. Dit zet supermarkten aan het denken.”

Op 21 november organiseert Groenten & fruit het congres Ondernemen in de Tuinbouw: Vers Verpakt.