Het drijfzand van elk marge-onderzoek AGF-supers

In 2010, 2014 en 2020 probeerden Wageningse onderzoekers te doorgronden hoe supermarkten prijzen uit de keten vertalen in de winkel. Is dat fair? Alle drie de onderzoeken van de Agro-Nutri Monitor brachten geen grote afwijkingen aan het licht voor groenten en fruit. Geen echte misstanden met onredelijke marges. Toch zijn er wel kanttekeningen bij te plaatsen, waarover straks meer.

Waar komt extra omzet kassa’s terecht?

Boven alles is dit toch de tijd om dat onderzoek nog eens grondig over te doen. De forse prijsstijgingen voor groenten en fruit zijn zeer interessant: Waar komt de extra omzet in de kassa’s uiteindelijk terecht? En verlagen supermarkten de groenteprijzen weer even snel als dat ze deze lieten stijgen? Juist nu wordt dat niet meer gemonitord, na drie jaar hier wel naar te kijken.

Deze margeverdeling blijft een open zenuw. Vermoedens van onredelijke marges worden steeds geloofwaardig naar voren gebracht. Hoe kan het bijvoorbeeld dat prijzen van bloemkool in de winkels zo hoog blijven? Op groothandelsmarkten is al twee weken een ontspanning te zien. En supermarkten hebben toch contractvormen die deze prijspieken kunnen dempen? Waarom is dat niet zichtbaar?

In Frankrijk bracht minister van Economie en Financiën Bruno Le Maire de supermarkten bij elkaar om ze te bewegen sneller hun prijzen te laten dalen. Hij zag ook op groothandelsmarkten prijzen sneller ontspannen dan in de winkels.

Rol van kartelautoriteit ACM

In Nederland is voor het laatst in 2020 onderzoek gedaan naar hoe prijsschokken uitwerken op winkelprijzen (prijstransmissie). Er zijn aanwijzingen dat bij tomaat en peren supermarkten niet zuiver meebewegen met prijzen in de keten. Dat is dat nog geen aanwijzing voor een misstand, stelden onderzoekers.

Die conclusie uit 2020 had weinig om het lijf omdat de onderzoekers pas echt iets kunnen zeggen na een monitoring van enkele jaren, stelden de onderzoekers zelf. Maar in 2021 en 2022 werd dit prijstransmissie-onderzoek in de Agro-Nutri Monitor niet meer uitgevoerd. Dat zou opdrachtgever voor het onderzoek Autoriteit Consument en Markt (ACM) hebben besloten. In 2010 en 2014 was uit onderzoek immers ook al geen misstand gebleken.

Dat is jammer, want de eerdere conclusies waren niet sterk. Het margeonderzoek was steeds voor een beperkt aantal producten uitgevoerd in steeds één jaar met statistieken die door supermarkten werden aangeleverd.

Ander onderzoek voor schrappen btw

Dit zijn voor onderzoekers wel interessante tijden. Bijvoorbeeld door het plan btw te schrappen op groente en fruit. Andere economen onderzoeken nu of die kostenverlaging echt doorgegeven gaat worden aan de consument. Als je de conclusies uit marge-onderzoek tot dusver moet geloven is elke gevolgtrekking voor een deel gebaseerd op drijfzand.

Je zou haast wensen dat Nederland een minister had als de Franse Bruno Le Maire, die prijsbewegingen van supermarkten weet te doorgronden en kan sturen. Zo kent Frankrijk al langer crisismaatregelen die bij ernstige prijsdruk voor een product supermarkten aanzet tot prijsverlagingen.