Het belang van bodem- en wortelbiologie voor een gezonde teelt

Enkele weken geleden vond er een biomiddag plaats voor de witlofteelt bij witlofkwekerij Krops te Nagele. Deze door adviesbureau Chicogrow georganiseerde bijeenkomst met zo’n 30 telers uit Nederland, België en Duitsland, stond in het teken van de biologische witlofwortelteelt, aan de hand van een door Chicogrow en PHC opgezette veldproef in 2014.

“Hoe komt het toch dat we meer verstand hebben van wat planten ziek maakt dan van wat planten gezond houdt”?

Dat was de inleidende vraag voor biologische witloftelers bij witlofkwekerij Krops in Nagele waarmee teeltadviseur Ron Ottenhof van Plant Health Cure zijn betoog “Het belang van bodem- en wortelbiologie voor een gezonde teelt” begon.

“Er is veel kennis opgedaan over het bestrijden van schimmels en bacteriën, maar hoe kunnen we de weerbaarheid van de bodem tegen deze bedreigingen vergroten? Wat gebeurt er überhaupt in de bodem en rond de wortel?

Blad als motor van de plant

Wat is het belang van gezond blad voor de bodem- en wortelbiologie? In blad vindt door middel van fotosynthese de aanmaak plaats van suikers. Hoe worden deze suikers in de plant verdeeld?

Planten hebben net als mensen een soort ‘huishoudboekje’. Hoe ziet het ‘huishoudboekje’ van de plant eruit?

Een deel van de suikers wordt gebruikt voor dagelijkse kosten: ademhaling en groei.

Een ander deel wordt opgeslagen voor noodgevallen. Maar de plant betaalt ook belasting, gemiddeld 35% van de aangemaakte suikers wordt gebruikt om het bodemleven te voeden!

Waarom is hij zo vrijgevig? Hij is op zoek naar helpers, nuttige bacteriën en schimmels die voor hem bepaalde diensten verrichten waar hij voordeel van heeft. Wat krijgen deze helpers als loon? De suikers die de plant door middel van fotosynthese heeft gemaakt bevatten het loon voor deze werkers.

Wat is de relatie tussen het blad en deze exudaten die door de plant worden afgegeven? Hoe gezonder het blad hoe beter de fotosynthese hoe meer suikers er kunnen worden aangemaakt. Hoe meer er is des te meer er aan de bodem kan worden afgegeven om deze helpers van brandstof te voorzien. Werkelijk een win-win situatie!

Rol van bacteriën

Hoe zien die werkers eruit en wat doen ze voor de plant?: Laten we eerst eens kijken naar de bacteriën

Gezonde grond bevat miljarden bacteriën, er zijn duizenden soorten. Zij voeren vele belangrijke processen uit, die essentieel zijn voor het leven. Ze breken dode organische stoffen af, waardoor voedingsstoffen vrijkomen en weer beschikbaar zijn voor planten. Andere bacteriën zorgen voor reiniging van de grond en ze dragen bij aan een goede bodemstructuur.

Rhizobacteriën (wortelbacteriën) koloniseren de omgeving van de fijne wortels (rhizosfeer). Hiermee beschermen ze de wortels. Waar nuttige bacteriën hun plek innemen, vinden ziekteverwekkers geen plaats meer. De rhizobacteriën zorgen voor een gezonde plantengroei en bodemvruchtbaarheid.Groeibevorderende bacteriën produceren een grote variëteit aan natuurlijke groeiregulatoren (auxine, gibberelline en cytokinine) die de conditie en groei van wortels stimuleren.Stikstofbindende bacteriën leggen stikstof uit de lucht vast en maken deze beschikbaar voor de plant. Planten kunnen zelf geen stikstof uit de lucht opnemen.

Fosfaatvrijmakende bacteriën vergroten de beschikbaarheid van fosfaat voor de plant. Sommige soorten produceren fosfatase, een enzym dat fosfaat vrijmaakt uit organische verbindingen. Andere soorten lossen gebonden fosfaat op doordat ze organische zuren afscheiden.Nuttige bacteriën maken ook andere elementen dan stikstof en fosfaat beter beschikbaar voor de plant.Antagonistische (ziektenwerende) bacteriën en schimmels (zoals Trichoderma) weren wortelziekten. Dat doen ze door antibiotische stoffen uit te scheiden die giftig zijn voor de ziekteverwekkers. Ook nemen ze ruimte in, die niet door schadelijke organismen bezet kan worden en consumeren ze het voedsel dat ziekteverwekkers in leven zou kunnen houden. Daarnaast parasiteren ze op de schadelijke bacteriën, schimmels en aaltjes.Mycorrhizahelpers scheiden stoffen af die nuttige schimmels (mycorrhiza’s) helpen het wortelstelsel beter te koloniseren. Deze helperbacteriën zijn niet te vinden bij wortels zonder mycorrhiza’s.

Rol van schimmels

Welke schimmels zijn van buitengewoon belang voor zowel de plant als de bodem?

Mycorrhiza’s zijn de stressmanagers van de natuur. Mycorrhiza’s komen van nature voor in of rond de wortels van bijna alle planten. Deze nuttige bodemschimmels leven in symbiose met de plant. Dat is een samenwerking met wederzijds voordeel. De plant voedt de nuttige schimmels met suikers. De mycorrhiza’s op hun beurt zorgen in ruil voor deze suikers dat de plant voedingsstoffen veel beter op kan nemen.

Doordat de schimmeldraden vele meters vanuit de wortels groeien en microscopisch dun zijn, komen zij op plaatsen waar wortels nooit kunnen komen. Het verlengde wortelstelsel wordt hierdoor honderden malen groter dan bij planten die het zonder deze hulptroepen moeten stellen. Daardoor kunnen ze veel beter water en voedingsstoffen opnemen.

Mycorrhizaschimmels zorgen voor de levende verbinding tussen het opnemende wortelsysteem en de bodembiologie. Een ruime mate aan wetenschappelijk onderzoek laat zien dat aanwezigheid van nuttige mycorrhizaschimmels de gezondheid van planten aanmerkelijk verbetert. Ook kunnen ze toe met minder meststoffen. Daarnaast worden organische meststoffen beter benut. De mycorrhiza’s ondersteunen daarmee de weerbaarheid van planten. De groei verbetert en het gewas draagt meer vruchten van betere kwaliteit.

Planten met mycorrhiza’s kunnen beter tegen droogte, grote schommelingen van de temperatuur, pH-wisselingen, giftige metalen en bodemverdichting. Mycorrhiza’s zorgen ook voor een betere bodemstructuur door hun bijdrage aan de vorming van ‘bodemaggregaten’.