Grenzeloos gas grijpt diep in op gemoedsrust teler

“We worden gek gebeld door telers die geen gas hebben ingekocht”, zegt Gerard van Antwerpen, directeur Nife Energieadvies. “Nogal wat telers houden de strategie aan dat daggas gemiddeld altijd goedkoper is dan een contract. Lange tijd was dat zo, maar in het laatste halfjaar is die winst verdampt. Het risico kost nu enorm veel geld.”

Natuurlijk kent deze situatie ook winnaars. Iemand die zijn gas heeft vastgelegd, maar de teruglevering nog niet, kan zijn WKK nu in drie jaar terugverdienen. Bedrijven die hun gas vorig jaar langdurig hebben vastgelegd, hebben voorlopig een lage kostprijs.

Met gas van 90 cent is geen teelt rond te rekenen. Voor de komende jaren wordt weer een daling verwacht. Voor telers die in kwartaal 1 het meeste gas verbruiken, is de prijs over 2022 gemiddeld 55 cent. “Nog steeds geen bedrag waarvoor iemand gaat inkopen”, denkt Van Antwerpen. “Telers steken een kaarsje aan en hopen dat de prijs weer daalt.”

Voor de jaren daarna zakt de prijs verder. “In 2025 en 2026 kun je voor minder dan een kwartje kopen. Sommigen vinden dat nog te veel; zij hopen dat het daalt naar 17 cent. Die prijs is echter ver weg.”

‘Wie spreidt, is nooit het slechtste af’

“Ook in 2020 hoopte een deel van de bedrijven dat de lage energieprijzen nog verder zouden dalen”, zegt John Kruijt, partner in Enova. “Ons advies is: spreid de energiehandel en hou vast aan die strategie. Dan ben je nooit het beste en nooit het slechtste af. Dat vinden tuinders blijkbaar lastig om vol te houden.”

John Kruijt: “Energie heb je nodig voor je bedrijf, daar moet je niet mee speculeren.” – Foto: Fred Libochant

Handelsrestricties

Overigens is het op dit moment niet voor elke tuinder mogelijk om ver vooruit in te kopen. Energiebedrijven mogen handelsrestricties opleggen, als er reden is om te twijfelen aan de kredietwaardigheid van de klant.

“Stel dat een klant een contract wil afsluiten voor 2 miljoen kubieke meter gas voor komend jaar”, verklaart Erik Bax, hoofd afdeling energie bij AAB. “Dan is dat een risico voor het energiebedrijf, want dat moet zelf die kuubs gas ook vastleggen. Als de gasprijs in de tussentijd zou dalen en de kweker failliet zou gaan, dan blijft het energiebedrijf zitten met te duur gas. Daarom kan de energieleverancier bepalen dat de klant slechts een beperkte hoeveelheid mag vastleggen.”

Veel belichten, weinig terugleveren

In sommige teelten kunnen de opbrengsten de energiekosten niet meer dekken. Vooral bedrijven die veel belichten en niets terugleveren, vormen een risico voor het energiebedrijf. Zij hebben immers weinig mogelijkheden om de energiekosten te drukken. Bij de inkoop van gas kan de leverancier dan om een bankgarantie vragen of eisen dat de nota vooraf wordt betaald. “Dat heeft dubbel gevolgen voor de liquiditeit”, zegt Bax. “De nota is veel hoger en moet eerder worden betaald. Dan kan de klant kiezen: een grote waarborgsom betalen of een andere leverancier zoeken.”

Lees ook: ‘Hoe lang nog wachten op goedkoper gas?’

Telers met hoge energieschuld

Gemiddeld genomen hebben tuinbouwbedrijven hun energie voor de helft vastgelegd, schat Kruijt. “De meeste ondernemers hebben dubbele posities ingenomen, maar er zijn er ook die stroom hebben verkocht en nog geen gas hebben vastgelegd. Energie heb je nodig voor je bedrijf, daar moet je niet mee speculeren. Tuinders zijn echter ook ondernemers die elke kans pakken om iets te verdienen.” Er zijn tuinbouwbedrijven die een schuld van meer dan € 1 miljoen aan energiekosten hebben opgebouwd vanwege deze speculatie, weet Kruijt. “Die zitten in een penibele positie.”

Niet zoiets als depositogarantiestelsel

Aan de andere kant kan het ook gebeuren dat de tuinder gas heeft vastgelegd, maar dat zijn leverancier failliet gaat. Er bestaat niet zoiets als een depositogarantiestelsel, zoals dat voor banken geldt. Energieleveranciers kunnen zwaar in de problemen komen, bijvoorbeeld omdat ze gas hebben verkocht en die posities niet hebben afgedekt, met het oog op een prijsdaling. Er is geen wet die hen verbiedt om dat te doen en er is geen controle op.

Engelse energiebedrijven vielen al om. Premier Johnson: “We’ll have to tough it out.” (vrij vertaald: “Tanden op elkaar!”)

In Engeland zijn al drie energiebedrijven omgevallen en in Duitsland is er een gestopt met levering van gas. Dat zoiets in Nederland kan gebeuren, is dus niet denkbeeldig. “Geen tuinder denkt na waar hij zijn gas inkoopt”, zegt Van Antwerpen. “Terwijl je je bij het afsluiten van een contract eigenlijk moet afvragen of die leverancier over vijf jaar nog bestaat. Er is wel de garantie dat de netbeheerder twee weken lang gas blijft leveren als het energiebedrijf omvalt, maar voor daarna zal de teler op zoek moeten naar een nieuwe leverancier. Het contract is dan waardeloos geworden. Dan krijg je wel een hoge gasprijs om je oren.”

‘Kans op compensatie is nul’

Vanuit het bedrijfsleven klinkt de roep om subsidie of compensatie van de overheid. “De kans daarop is ons inziens nul”, zegt Alexander Formsma, beleidsspecialist energie en klimaat bij Glastuinbouw Nederland. “De hoge gasprijs is een gevolg van marktwerking. De EU zou compensatie als ongeoorloofde staatssteun opvatten. Andere Europese landen hebben nooit eigen gas gehad, dus die hebben langetermijncontracten geregeld. Het lijkt erop dat Nederland niet goed is voorbereid op de sluiting van het gasveld in Slochteren.” Formsma ziet de hoge energieprijs als reden om nog steviger in te zetten op energietransitie en besparing. “Dat neemt de pijn van vandaag uiteraard niet weg. Elke euro die naar Rusland gaat, kan een ondernemer niet investeren.

Lees ook: ‘Gasprijs treft Nederlandse teler harder’

Kans voor geothermie

De hoge gasprijs leidt ertoe dat geothermie hoger bij telers op de agenda staat, merkt Marco van Soerland, directeur van Trias Westland. Dit vertaalt zich echter nog niet in meer of grotere contracten.

Geothermie biedt trouwens geen waterdichte bescherming tegen een hoge energieprijs. Er zijn op dit moment problemen bij twee aardwarmteleveranciers. Hun klanten zijn nu tijdelijk overgeleverd aan de dagmarkt voor aardgas. “Als straks het Warmtesysteem Westland er ligt, worden warmtebronnen elkaars back-up”, verwacht Van Soerland. “De mix van verschillende energiebronnen zal de glastuinbouw flexibeler maken.”

‘Straks de sukkels’

Nife heeft voor zijn klanten gas ingekocht tot en met 2025 of 2026. “Zij zijn nu zielsgelukkig, maar als het gas straks op 10 cent staat, zijn wij die sukkels die te vroeg hebben ingekocht. Zo werkt het nu eenmaal”, zegt Van Antwerpen.