Glastuinbouw drijft af van CO2-doel; hoge heffing dreigt

De glastuinbouw stoot in 2030 circa 5,8 Mton uit, in plaats van het doel van 4,3 Mton. Dat stellen rekenaars van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Het is een doemscenario, want dat zou betekenen dat de glastuinbouw in mogelijk onbetaalbare heffingen belandt. Zien de onderzoekers het wel goed, is ook de vraag?

De Klimaat- en Energieverkenning 2024 (KEV 2024) is uit. Dat is een toonaangevende studie naar de voortgang van de energietransitie. Nederland als land drijft verder af van haar klimaatdoelen, stelt PBL. De glastuinbouw ontkomt daar ook niet aan, ondanks een veelheid aan milieuheffingen die het vorige kabinet oplegde voor de komende jaren (afbouw vrijstelling energiebelasting en vrijstelling wkk plus een CO₂-heffing).

De glastuinbouwproductie groeit weer. Het areaal daalt niet, de wkk blijft rendabel. Ook de overstap naar het efficiënte LED-licht maakt dat tuinders meer warmte moeten toevoegen dan gedacht. Met die factoren komt de KEV-raming zeer ongunstig uit voor glastuinders.

Bij de laatste berekening zal de glastuinbouw uitkomen op een uitstoot van naar schatting 5,8 Mton CO₂-uitstoot in 2030. Bij de eerdere berekening was dat 5,0 Mton, ook dus boven de genoemde CO₂-doelen van 4,3 Mton in 2030. Even ter vergelijking. In het eerste jaar van de energiecrisis was de uitstoot van de sector nog 4,9 Mton, omdat op alle terreinen aan de gaskraan werd gedraaid en belichte winterproducties werden geannuleerd. Er wordt bij de huidige energieprijzen weer meer geproduceerd.

Wkk blijft rendabel

Nu signaleert PBL dat relatief weinig glastuinbouwbedrijven failliet zijn gegaan na de energiecrisis. Bovendien zijn de energieprijzen lager. Ook verwacht PBL niet langer dat het areaal krimpt tot 9.560 hectare in 2030. De verwachting is dat het areaal stagneert op 9.900 hectare, omdat het de laatste jaren stabiel boven de 10.000 hectare blijft. Eerder werd de opgave voor de landbouwtelling door telers blijkbaar niet volledig ingevuld, stelt PBL.

Ook het succes van de LED-verlichting zorgt voor meer warmtebehoefte dan verwacht. LED-licht verbruikt minder stroom, maar produceert ook minder warmte. De groei in extra warmtebehoefte is onderschat.   

Een belangrijke oorzaak van de tegenvallende cijfers is de wkk. Met dit apparaat gebruiken telers gas voor warmte, CO₂ en elektriciteit. Handel in die elektriciteit blijft de komende jaren aantrekkelijker dan gedacht. Glastuinders zullen wkk’s blijven gebruiken, zeker als de elektriciteitsprijzen daarvoor aanleiding geven. De CO2-uitstoot voor deze levering aan het net, wordt wel aan de glastuinbouw toegeschreven.

10% hogere uitstoot in 2023: ‘Zeer knap’

Na de forse krimp van de uitstoot in 2022 (door de hoge energieprijzen) liep in 2023 het gebruik van energie en dus uitstoot van CO₂ op, blijkt uit de cijfers van de KEV 2024. Dat lag volgens de onderzoekers 10% hoger dan in 2022. Volgens Glastuinbouw Nederland is die stijging eigenlijk heel knap, omdat in 2022 de uitstoot in de energiecrisis een kwart daalde. Het duidt erop dat er veel werk is verzet door telers, maar of dat op waarde is geschat door de onderzoekers, is de vraag. Ook schatten de onderzoekers niet in wat er allemaal in de pijplijn zit, stelt Glastuinbouw Nederland. Er lopen veel projecten in programma’s als Kas als Energiebron. De koepel geeft zelf geen waardeoordeel over de voorspelling van 5,8 Mton in 2030.

Heffingen mogelijk onbetaalbaar

Ook opvallend is wat de rekenaars van PBL zeggen over nieuwe maatregelen. Zij hebben hiervoor aan de glastuinbouw geen effect ingerekend. Als de glastuinbouw moet meedraaien in het nieuwe aanvullende Europese ETS2-systeem, wordt verwacht dat de sector een compensatie krijgt als het ETS2-tarief hoger is dan nodig om de CO₂-doelen te halen. Hierover wordt nu gesproken.

Daar hebben de onderzoekers het effect van de CO₂-heffing in het nieuwe (en afgesproken) CO₂-systeem niet onderkend. Die heffing moet als slot achter de deur dienen om te zorgen dat de sector de doelen haalt. De heffing zal dan (per afzonderlijk bedrijf) mogelijk enorm stijgen als de glastuinbouw niet voldoende CO₂ bespaart. Bij de voorspeling van 5,8 Mton in 2030 zal de glastuinbouw via variabele CO₂-heffingen uit het nieuwe systeem dan enorm zwaar belast worden.

Glastuinbouw Nederland gelooft dat de grens van betaalbaarheid dan kan worden overschreden en bedrijven uitvallen. De brancheorganisatie wil het liever hebben over hoe bedrijven echt geholpen kunnen worden te verduurzamen. Bijvoorbeeld door capaciteitsproblemen op het elektriciteitsnet op te lossen zodat tuinders echt kunnen verduurzamen. Beprijzen kan niet de enige route zijn, vindt de koepel.