Glasgebied Next Garden in spectaculaire transitie

Het Gelderse glasgebied Next Garden heeft straks alle instrumenten om voor telers optimaal te schakelen op de energiemarkt. De telers gaan snel richting klimaatneutraal met baanbrekende technieken als grootschalige CO₂-winning uit de buitenlucht en batterijopslag. Naast al een warmtenetwerk en biomassa. Zo’n energiehub kan dan mogelijk ook nog regionaal de vleugels gaan uitslaan.

Vlak onder Arnhem ligt glastuinbouwgebied Next Garden. Dat gebied maakt een spectaculaire energietransitie door. Steeds meer mensen in de glastuinbouw komen kijken in Bemmel. Als zij dan het glastuinbouwgebied inrijden, passeren zij eerst akkerbouwpercelen. Dat zijn de uitbreidingspercelen voor het gebied. Vlak daarnaast klemmen oude kassen nog tussen bebouwing van Bemmel. Het is duidelijk dat de herstructurering hier nog niet is afgerond.

Doel Next Garden: klimaatneutraal in 2030

Met energie zijn de telers in Next Garden al wel snel opgeschoten richting hun doel: klimaatneutrale teelt in 2030. Dat halen ze al in 2025. Next Garden krijgt namelijk een 6 hectare groot zonneveld, een 30 MW grote batterijopslag en een muur aan luchtwassers om jaarlijks 40.000 ton CO₂ te winnen. Lingezegen Energy zit achter deze ontwikkeling, Berno Schouten is daarvan directeur. De energiecoöperatie Lingezegen Energy is eigendom van acht telers. In totaal nemen zestien teeltbedrijven warmte, elektriciteit, maar ook water en internetdiensten af. Dat is 80 hectare kassen, waarvan 40% groenteteelt.

Voorsprong na probleemperiode

Schouten is al negentien jaar betrokken bij de collectieve energievoorziening in het gebied. Hij kent dus ook de problemen die er in het verleden waren. Een eerste energiecoöperatie in het gebied ging failliet. De tuinbouwcrisis van 2008 gaf daarna opnieuw een tik aan collectieve energievoorzieningen. Het huidige Lingezegen Energy heeft nu de wind mee. En dat is ook het gevolg van die lastige aanloopperiode. Schouten: “Telers zijn hier al meer dan twintig jaar bezig met samenwerking om het duurzaamheidsvraagstuk in te vullen. Het maakt dat er nu een warmtenet ligt dat al afbetaald is. Er draait ook al een biomassa-installatie. Hierdoor kan al verder geïnvesteerd worden in een tweede en derde fase van de energietransitie.“

Telers zijn hier al meer dan twintig jaar bezig met samenwerking om het duurzaamheidsvraagstuk in te vullen

De energiecoöperatie heeft een warmteoverschot van 50.000 MWh per jaar. Dat wil ze graag afzetten aan huishoudens en telers in andere deelgebieden in het grotere glasgebied NEXTgarden. Die uitbreiding leek versneld te worden na de prijsschok voor gas in 2023, maar nu de markt normaliseert, is de behoefte minder. Schouten: “We willen graag ons warmtenet uitbreiden vanuit onze visie van duurzaamheid. Maar als potentiële afnemers op fossiel blijven hangen, ben je natuurlijk klaar.” Alle afnemers hebben dezelfde warmteprijs, ook nieuwe. Als uitbreiding van het net leidt tot een voordeel, wordt dat aan alle afnemers doorberekend. Dat is niet de discussie. Dat zit veel meer in de merit order, de afspraak om duurzame warmte voorrang te geven op het warmtenet. Telers blijven nog hangen op het verdienmodel met een wkk, denkt Schouten. De overcapaciteit blijft er niet voor altijd. Er lopen inmiddels gesprekken over warmtelevering aan de biovergister op het glasgebied om mest verder af te werken en overige geïnteresseerden.

Nieuwe en oude instrumenten

Dat brengt het gesprek op de precieze elementen van de energiestrategie van Lingezegen Energy. Ja, er is een biovergister, maar niet van de coöperatie. Deze levert ook geen groen gas of CO₂ aan de glastuinbouw. Het wordt wel vaak genoemd in promotie voor het glasgebied, maar de biovergister is eigenlijk alleen een stroomklant van Lingezegen Energy.

Daarnaast is er dus sinds drie jaar een biomassacentrale van 15,0 MW warmtevermogen. Het bedrijf Host is eigenaar van de centrale en heeft door Nederland verschillende installaties draaien, zoals in Andijk. De stookcapaciteit wordt nu bepaald door de warmtebehoefte van de zestien bedrijven.

De biomassacentrale van Host levert warmte aan zestien bedrijven, maar kan nog veel meer warmte leveren aan bedrijven bij een uitgebreid warmtenet. Foto: Host

Naast de biomassacentrale en twee grote buffers staat het oude ketelhuis met daarin de werkloze oude collectieve gasketels en de spaarzaam gebruikte wkk’s (opgeteld 55 MW warmtevermogen). Deze wkk’s (20 MW elektriciteitsvermogen) kunnen op verzoek van Tennet stroom leveren voor extra capaciteit, maar dat gebeurt zelden. De machines brengen als regelbaar vermogen nu geld op, maar zijn feitelijk de relikwieën van de fossiele historie van het gebied.

Transitiefase 2 en 3

Lingezegen Energy wil nu al doorschakelen naar fase 2 en 3 van de energietransitie. Naast die stroomproductie en batterijopslag plus CO₂-winning willen de telers investeren in warmtepompen en Power2Heat. Het helpt het energiebedrijf te handelen op elke ontwikkeling op de energiemarkt. Schouten: “Een tuinder kan straks zelf de berekening maken, heeft hij warmte nodig of CO₂ uit de stroom? We hebben straks alle componenten gekoppeld en kunnen alle kanten op als de stroomprijs laag is of hoog.” Zeker nu Lingezegen een nieuwe netaansluiting van 40 MW op 20 kV gaat realiseren in samenwerking met Liander.

Er liggen nog meer kansen. Het gebied wordt aangesloten op het waterstofnetwerk van Gasunie, maar zelf verwacht Schouten dat waterstof te prijzig is voor gebruik op teeltbedrijven of voor de toepassing in een wkk. Ook hiervoor is hij recent benaderd door een partij die batterijopslag combineert met waterstofproductie. Waterstof terugleveren is dan wel weer een optie.

Lingezegen Energy investeert niet zelf in zonnepanelen en batterijopslag. Dat zijn achtereenvolgens Solinor en TB Finance. Hierdoor behouden de aangesloten bedrijven investeringscapaciteit op het individuele bedrijf. Wel investeren de telers zelf in CO₂-winning uit de buitenlucht. Daar ligt een connectie met de landelijke techniekcoöperatie Horticoop. Telers uit het gebied zijn bestuurslid van Horticoop, dat belang nam in Skytree. Dat is de jonge Nederlandse ontwikkelaar van deze CO₂-techniek. Lingezegen Energy helpt het jonge bedrijf daarmee aan een doorbraak.

De opbouw van batterijcapaciteit en CO₂-winning uit de buitenlucht gaat in fases. Dat zorgt er ook voor dat steeds de jongste stand van de techniek wordt toegepast.

Plan B voor biomassa

Lingezegen houdt rekening met verdere maatschappelijke discussie over het verbranden van biomassa voor teeltwarmte. Biomassa is eigenlijk onmisbaar. “Ik heb niet de illusie dat we met elektrificeren en waterstof de toekomst in kunnen. Wij willen graag ultradiepe geothermie in dit gebied. Maar als je een zo krachtige bron slaat in dit gebied, moet je een robuust warmtenetwerk hebben, daarvoor zijn wij te klein. Met de provincie en gemeente kijken we of we een energiehub kunnen worden door ons netwerk aan te sluiten aan stadsverwarming in Arnhem en Nijmegen. In Arnhem wordt die nu gevoed door warmte uit afvalverbranding. Daarvoor wordt buitenlands afval aangevoerd. Ook hiervan kun je je afvragen of dat op termijn houdbaar is.” Er lopen gesprekken, is wat Schouten kan zeggen.

Berno Schouten, directeur Lingezegen Energy (r), overlegt met een operator van de biomassacentrale van het bedrijf HOST. Foto: Koos Groenewold

Gaat het accent voor de telers met deze toekomstplannen niet te veel op energiehandel liggen? Schouten: “Ik denk het niet. Ons doel is een zo goedkoop mogelijke duurzame energielevering mogelijk te maken. Onze telers liggen nu niet wakker van wat op de tuinbouw afkomt met het afbouwen van de fiscale voordelen op gasgebruik en de mogelijke uitstootheffing van € 0,15 tot € 0,20 als de glastuinbouw gaat meedraaien in een emissiehandelssysteem.” Telers kunnen zich richten op de teelt, stelt Schouten. “En doordat het energiebedrijf nu al gebruikmaakt van duurzame bronnen, en voldoende toekomstperspectief heeft voor fase 2 en 3 in de energietransitie, behouden de individuele teeltbedrijven hun waarde, zeker ten opzichte van standalone bedrijven.”