Gezond gewas steeds lastiger

Er is veel inzet nodig om voor de toekomst een effectief pakket middelen beschikbaar te houden voor correcties op ziekten en plagen, in aanvulling op de biologische aanpak. Dat bleek tijdens een recent door Wageningen UR Glastuinbouw en LTO Glaskracht Nederland georganiseerde gewasgezondheidsdag.

Plantgezondheid is volgens Tiny Aerts van LTO Glaskracht Nederland het belangrijkste item in de glastuinbouw. Met het huidige wetsvoorstel zal per januari 2016 reiniging van gewasbescherming verplicht worden bij lozing. Voor Admire is dat zelfs al per mei van dit jaar het geval, wat nodig was om de toelating van dit middel in de benen te kunnen houden. Volgens berekeningen zou investering in individuele zuivering ongeveer 60.000 euro per bedrijf gaan kosten, zo’n 300 miljoen voor de hele glastuinbouwsector. Daarom is een lobby ingezet om problemen voor de kwaliteit van het oppervlaktewater met alternatieve collectieve maatregelen op te lossen.

Volgens diverse inleiders zal er meer aandacht en inzet moeten komen voor een weerbaar gewas in een robuust teeltsysteem, met gebruikmaking van slimme technieken, om toe te werken naar verwaarloosbare emissies. Alleen blijven leunen op chemische correctiemiddelen, als aanvulling op de biologische bestrijding, voldoet niet meer voor de toekomst.

Luuk van Duijn van het Ctgb geeft aan dat onzekerheid over effecten van middelen niet makkelijk meer door de maatschappij worden geaccepteerd. Hoewel Ctgb-toetsingsdossiers aangeven dat gebruik geen individueel gevaar oplevert, worden toch soms twijfels geuit over de veiligheid. Van Duijn: “Nederland wil een nul-tolerantie. De toekomst wordt bepaald door aansluiting te houden met de maatschappij.” Het Ctgb pakt daarin zijn eigen rol op, door te proberen ook voor leken transparanter te worden.

Correctie blijft nodig

Maritza van Assen van Nefyto geeft aan dat het stoppen met emissies naar het oppervlaktewater noodzaak is om naar de toekomst voldoende correctiemiddelen beschikbaar te houden. Er zullen Green Deals moeten komen om de ontwikkeling van groene/natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen te stimuleren. Maar er dreigt wel een gat te ontstaan. Het aanta chemische middelen neemt sneller af dan dat er biologische mogelijkheden bij komen.

Ze adviseert de glastuinbouwsector ook om er wel duidelijk voor uit te komen dat chemische gewasbescherming echt nodig blijft als uiterste correctie, en dit ook te uiten tijdens bijvoorbeeld Kom in de Kas, zodat het publiek beseft dat het niet lukt met alleen de tijdens het publieksevenement trots getoonde biologische bestrijders.

Lozing voorkomen

Gewasbeschermingsmiddelen staan vooral onder druk vanwege lozing via spuiwater, omdat er in het oppervlaktewater te veel residu wordt aangetroffen. Jan Hulst van Bayer toonde resultaten van een onderzoek naar aanwezige residuen van gewasbeschermingsmiddelen in het drainwater in de draintank. Daarin werden bij een tomatenteler middelen als Altacor, Fame, Luna Privilege, Admire en Runner terug gevonden. Omdat er op het bemonsterde bedrijf volledig werd gerecirculeerd, was een aantal van deze aangetroffen middelen tijdens het meetseizoen niet eens toegepast, maar nog steeds in lage concentraties aanwezig van de toepassing een jaar eerder. Ze blijven langer hangen dan was aangenomen.

Wat er aan middelen in het water gevonden werd, bleef in vergelijkende monsters van vruchten onder de detectiegrens.

Een aanwezige teler vroeg zich af of de aanwezige middel-restanten in het gerecirculeerde water geen extra risico opleveren voor een resistentiedoorbraak bij plagen. Volgens Hulst zijn de aangetroffen doseringen in het water echter veel te laag om zo’n effect te veroorzaken.

Stress monitoren

Projectleider Carolien Zijlstra gaf tijdens rondleiding langs plantgezondheidsproeven een overzicht wat er tot nu toe aan resultaten is geboekt, en weke ideeën voor de aanpak van ziekten en plagen zijn ontwikkeld, binnen het project Gezonde Kas. Basis vormt het realiseren van een homogeen klimaat met draadloze sensoren in de kas, waarbij tijdig op ziekteverwekkers gereageerd kan worden door alert te regelen op de koudste of gevoeligste plekken. Als volgende stap volgt vroegtijdige selectie, bijvoorbeeld door eerst op stress te monitoren (bijvoorbeeld met fotosynthese-meters) en bij geconstateerde stress dan verder te testen (met bijvoorbeeld DNA-technieken). Zo is er voor Botrytis een snelle toets ontwikkeld die binnen 20 tot 30 minuten sporen van Botrytis in de kaslucht kan detecteren.

Plantweerbaarheid

Alle informaties wordt verzameld en via een dashboard wordt zichtbaar wat er waar aan de hand is, met een advies over mogelijke maatregelen maatregelen. Onder andere wordt onderzoek gedaan naar de inzetbaarheid van endofyten, micro-organismen die de plant ingroeien en deze aanzetten tot weerbaarheid. Zo is er een endofyt gevonden tegen wittevlieg. Deze endofyt heeft geen direct effect op het gedrag van wittevlieg, maar Macrolophus bleek de plant door de weerbaarheidsreactie minder lekker te gaan vinden, en zich daardoor meer op de wittevlieg te richten dan zonder enedofyten-inzet. Een bijkomend voordeel was dat de inzet bij de wortels ook een groeibevorderend effect had, wat de productie met 7 tot 8 procent verhoogde.

Als toch chemisch ingegrepen moet worden, zijn er precisiebespuitingen mogelijk, bijvoorbeeld in combinatie met sensoren die plantendelen herkennen en het mogelijk maken alleen spuitpulsen te geven op het gewas. Bij tomaat valt zo 20 tot 25 procent middel te besparen bij Botrytisbestrijding, door alleen de stengelgedeeltes te raken waar de schimmel op kan zitten. Naast meer effectiviteit geeft het ook minder uitspoeling.