Gezocht: energiebedrijf dat nog gas wil leveren

‘Gas is een lelijk woord geworden’

Nu Powerhouse per 2026 ophoudt te bestaan, moet er een nieuwe leverancier komen. Liefst voor alle gas en elektra, vanaf datzelfde jaar. En liefst weer in zo’n raamwerkovereenkomst. Maar vooral door het grote volume gas dat daar voorlopig nog bij hoort, zien potentiële nieuwe leveranciers dit contract vooral als een groot risico. “Gas is blijkbaar een lelijk woord geworden”, vatten Bart Setz en Joost Veenendaal van bQurius de situatie samen. In de deal met Powerhouse was dat gasvolume per jaar op zijn piek maar liefst een half miljard kuub groot. Doordat de telers vorig jaar en dit jaar zijn gaan telen met de rem erop is de gasvraag, ook voor de langere termijn, wel al met zo’n 10% gekrompen. Maar het blijft een potentieel zeer groot prijsrisico, zoals alle leveranciers in de energiewereld nu maar al te goed weten.

Bedenkingen bij collectief

“We praten met alle bekende leveranciers. Engie, Vattenfall, AgroEnergy, de Europese doorstart van Gazprom SEFE, OMV in Oostenrijk, noem maar op. Ze hebben allemaal hun bedenkingen bij een zo groot collectief.” Om het risico te verkleinen, stellen de leveranciers bijna allemaal beperkingen aan het volume dat je voor latere jaren kunt vastleggen. Om toch ook voor over bijvoorbeeld 5 jaar meer volume vast te leggen tegen een daar nu voor afgegeven prijs, moet er een borg worden gestort, zoals dat ook gebruikelijk is in termijnhandel en de handel van financiële producten.

Omdat de gasmarkt zoveel volatieler is geworden, is de borg die nodig is voor genoeg liquiditeit achter die langetermijncontracten erg hoog. “Die zakt nu ook wel weer wat, nu de gasprijzen weer gedaald zijn. Maar onze klanten vinden dit voorlopig geen optie. Het is geld waar je voor langere tijd niet bij kunt. En soms moet je tussentijds ook nog bijstorten.”

100 energiebedrijven

Het totale aantal energiebedrijven op de Nederlandse markt, meer dan 100, lijkt genoeg keuze te waarborgen. Maar de meeste kopen en verkopen elektriciteit. Op de gasmarkt zijn veel minder bedrijven actief. Er is slechts een handvol leveranciers waar tuinders terecht kunnen voor het hele pakket: Naast de al genoemde AgroEnergy, Engie en Vattenfall is er ook nog Kas Energy/ECW, een collectief van tuinders met een eigen handelsportal.

Kas Energy werkt intensief samen met Brainchild Commodity Intelligence (BCI, een handelsplatform voor onder meer gas en elektra. Daarnaast handelen de klanten met Rabobank en wordt gas fysiek geleverd door OMV. Als een Kas Energy-deelnemer posities inneemt bij BCI, dan moeten die deelnemers een ’initial margin’ storten. Het voordeel is dat je altijd kunt handelen, maar het heeft ook een nadeel,
namelijk dat je genoeg liquiditeit moet hebben. “Dit is alleen iets voor de grote, kapitaalkrachtige bedrijven die heel goed weten waar ze mee bezig zijn”, zegt directeur Robert Kielstra. “Het voordeel VAN gecleared handelen is dat als een positie tegengesloten wordt, het geld dezelfde dag op de rekening staat en ook DAT als de positie meer waard wordt, je dat direct overgemaakt krijgt.”

Risico beperken

Je kunt wel stellen dat de energiemarkt in de afgelopen 2 jaar is veranderd. Handelaren en leveranciers zijn zich veel bewuster geworden van de risico’s die ze lopen. “Hoe minder leveranciers over zijn, des te meer eisen ze kunnen stellen”, zegt Sander Zaat, adviseur bij Rosa Energy. “Het wordt immers steeds moeilijker om naar een concurrent over te stappen.”

De eisen gaan vooral om de vrijheid van handelen. Niet elke nieuwe klant wordt meer vanzelfsprekend aangenomen. Eerst worden bedrijven doorgelicht en dat gebeurt grondiger dan voorheen. Een energieadviseur vertelt dat het wel een halfjaar kan duren voordat er een offerte op de mat ligt. “Verder zijn de toeslagen soms bizar hoog. Het gebeurt ook dat ondernemers een goede sparkspread zien en toch geen toekomstige posities mogen innemen. Ik begrijp dat energiebedrijven niet willen dat hun klanten speculatieve deals gaan sluiten. Maar als je een goede sparkspread ziet, zou je die toch moeten kunnen vastleggen, zeker nu de situatie weer stabieler is geworden.”

Maar de sparkspread wordt soms ook als een soort toverwoord gebruikt om alle risico’s op te lossen, vindt Pieter Anink, key account manager bij Engie. “Hoewel de risico’s zeker zijn verminderd, bestaan ze nog wel. We zien dat sommige ondernemers bewust ongelijktijdig transacties aangaan in de hoop de verhouding gas en elektra te verbeteren. Dat kan ook helemaal verkeerd uitpakken.”

Liever kleinere afnemers

De leveranciers en handelaren spreiden hun risico ook liever over kleinere afnemers. “Het is zeker geen voordeel meer om een grote klant te zijn”, meent John Kruijt, directeur van Enova. “Stel dat een tuinder 50 miljoen kuub gas inkoopt, dan vertegenwoordigt dat nu een waarde van € 25 miljoen. Dat is een enorm financieel risico voor het energiebedrijf. Want als de klant failliet gaat, moet het energiebedrijf de posities tegensluiten. Als de gasprijs intussen is gedaald, kan het energiebedrijf daar vreselijk veel verlies op lijden. Er zijn dan tientallen goedbetalende klanten nodig om weer quitte te draaien. Niet alle energiebedrijven zitten dus nog te wachten op grote klanten.”

Overigens werken de risico’s ook de andere kant op. Als een energiebedrijf failliet gaat, dan kan dat de klant veel geld kosten. “Kies daarom voor een solide partij”, adviseert Ashwin Imambaks van Vattenfall. “Het is een groot verschil of een energieleverancier posities direct sluit of bijvoorbeeld een dag open laat staan. Dat laatste is een vorm van speculeren, wat bij sommige energiebedrijven verkeerd heeft uitgepakt. Hoe energiebedrijven hiermee omgaan kom je als klant niet te weten; dat weten alleen de insiders. Maar de grote partijen hebben dit over het algemeen goed geregeld.”

Portefeuilles stapelen

In de wereld van de energiehandel is het standaard om de risico van toekomstige handel af te dekken met een margin. Leveranciers als AgroEnergy, Vattenfall, Engie en Powerhouse vragen echter geen margin aan hun klanten. Deze bedrijven beperken de risico’s door portefeuilles te stapelen. “Een margin zou veel cash weghalen bij de tuinder”, verklaart Rien Bot, directeur van AgroEnergy. “Geld dat hij nodig heeft in zijn huidige bedrijfsvoering. Daarom liggen die premies bij ons. Als we tegengestelde deals hebben, bijvoorbeeld verkoop van gas en inkoop van elektra, dan kunnen we de risico’s beperken. Met een goede sparkspread, waarmee je ook je warmtekosten vastzet, kun je veel meer ruimte creëren om te handelen; dan loopt het naar de 80%.”

Het faillissement van een grote klant kan dan nog altijd enorme gevolgen hebben voor het energiebedrijf. Daarom zijn de mogelijkheden om te handelen gelimiteerd. Voor bijvoorbeeld 2027 kunnen klanten van AgroEnergy alleen baseload deals afsluiten voor kwartalen en jaren. Kopen en verkopen doen ze in de maanden die dichtbij liggen.

Leveranciers vergelijken

Enova heeft de historische energiekosten van zijn klanten verzameld en uit die berg data blijkt dat er grote verschillen zijn tussen leveranciers. De een vraagt meer voor vastrecht, de ander rekent hogere transactiekosten of een hogere opslag per kuub. Het is niet te zeggen dat de een daarmee altijd goedkoper is dan de ander. Dat hangt ook af van het profiel van de klant. Voor iemand die één keer per jaar zijn gas inkoopt, zijn transactiekosten minder belangrijk dan voor iemand die 20 transacties doet. En een leverancier kan goedkoop zijn, maar zonder handelsplatform is hij niet interessant voor een teler met wkk.

Gebruiksvriendelijkheid van het handelsplatform vindt men ook belangrijk. Termijnhandel is voor veel tuinders abracadabra. Een muisklik kan het verschil zijn tussen een miljoen winst en een miljoen verlies. Tuinders willen liever niet overstappen op een onbekend platform, waar ze opnieuw het risico lopen dat ze fouten maken.

Veel klanten willen het gas en de elektriciteit bij 1 energiebedrijf onder brengen. Dan krijg je 1 rekening voor de inkoop van gas en de verkoop van stroom. Stel dat je het onderbrengt bij 2 partijen, dan krijg je bijvoorbeeld een hoge gasrekening en een maand later pas je vergoeding voor de elektriciteit. Daardoor kun je problemen krijgen met je cashflow. Dit kun je voorkomen door alles bij een bedrijf onder te brengen, zodat je een netto totaalrekening krijgt.

“Als je de inkoop van gas en de verkoop van elektra bij 1 leverancier houdt, loopt die minder risico. Je kunt gas en elektra immers met elkaar verrekenen”, beaamt Bert Heck, key account manager bij OMV Gas. “Maar je zult nooit bij 1 leverancier het beste van 2 werelden vinden. Wij kunnen heel scherp zijn met gas. Dat is de reden dat we een behoorlijk marktaandeel hebben.”

Toekomstige regelgeving

Hoewel de glastuinbouw weer in stabieler vaarwater terecht lijkt te zijn gekomen, is het allerminst zeker dat bedrijven er over 5 jaar nog zijn. En of ze dan net zo veel energie afnemen. In de tussentijd kan een kwekerij misschien wel stoppen of overgaan op aardwarmte. Vanaf 2025 verandert het fiscale regime en treedt het individuele CO₂-sectorsysteem in werking. Wat gaat dat betekenen?

“De glastuinbouw gaat een onzekere toekomst tegemoet. Als de huidige plannen voor de energiebelasting doorgaan, dan zal dat desastreus uitpakken”, waarschuwt Gerard van Antwerpen, directeur van Nife Energieadvies. “Het is belangrijk om daarover goede afspraken te maken in het energiecontract. Voor hoe langere tijd je het contract aan gaat, hoe belangrijker dat wordt. Er is onderhandelingsruimte over aanvullende voorwaarden. Of dat altijd lukt is een tweede, maar helemaal niets afspreken is de slechtste optie.”

Collectief voor energie moeilijker

Het inkoopcollectief waarvoor bQurius onder deze uitdagende marktomstandigheden in de weer is, bestaat nog steeds voor een derde uit de tomatentelers van Prominent. Maar daarnaast uit nog veel meer telers uit andere teelten, zowel groente als sierteelt. Dat collectief staat nu wel onder druk. “Sommige bedrijven overwegen dan nu maar individueel te gaan inkopen. Daar kunnen we ze op zich ook prima mee van dienst zijn. Maar de volumes voor latere jaren, die zijn dan ook voor kleinere contracten beperkt en als individueel bedrijf betaal je hogere toeslagen.”

Door de energiecrisis zijn telers scherper naar hun energiekosten gaan kijken en zoeken ze actiever naar ondersteuning bij bedrijven als bQurius, merken Setz en Veenendaal. “Telers informeren bij ons wat we voor ze kunnen betekenen. In zijn algemeenheid is het zo dat hoe meer flexibiliteit een bedrijf te bieden heeft in zijn mix van gas en elektra inkoop en verkoop, hoe lager we de energiekosten kunnen krijgen. Telers met een wkk, een elektrische boiler, een grote buffer, led-belichting, die profiteren.”

Voor de toekomst maken Setz en Veenendaal zich wel enige zorgen. “Leveranciers die we nu benaderen vragen ons ook om een plan hoe we binnen 10 jaar de gasafname willen minimaliseren. En de kabinetsplannen zijn daar ook op gericht. Maar wie gaat ondertussen de onbalans op de energiemarkt opheffen? Hoe meer zon en wind, hoe meer onbalans. Dat is met ideeën als batterijen en waterstof nog zomaar niet opgevangen. Voorlopig kunnen we echt nog niet zonder gas en is de tuinbouwsector een hele belangrijke kracht in de energiemix.”

Dat spel van handelen met hoge en dan soms juist weer negatieve prijen is waar veel telers ook gedurende de energiecrisis veel geld mee hebben kunnen verdienen. Mede door de handelsinstrumenten die bQurius ter beschikking heeft, zoals de Intradaymarkt. “De focus op verduurzaming zorgt voor een moeilijke opgave binnen de tuinbouw, maar de energietransitie biedt voor ons ook tal van mogelijkheden in de dagelijkse optimalisatie van de energiekosten voor onze klanten.”