‘Gasprijs rond 25 cent wordt het nieuwe normaal’

De huidige extreem hoge gasprijzen hebben grote impact op glastuinders, al is het door de overheid tot nu toe vooral gepresenteerd als een consumentenprobleem. Een crisisteam van Glastuinbouw Nederland concludeerde volgens voorzitter Adri Bom-Lemstra dat het individuele tuinbouwbedrijven hard raakt, en wel de potentie in zich heeft om op een crisis uit te gaan draaien als oplossingen te lang uitblijven, maar dat het nu nog niet als tuinbouwcluster-breed probleem wordt gezien. Al worden er via enquêtes wel data verzameld om meer inzicht te krijgen in hoe ernstig de hoge gasprijzen sectorbreed doorwerken.

Wat te doen als de gasprijs hoog blijft? Wij willen geen sterfhuisconstructie

^{Adri Bom-Lemstra van Glastuinbouw Nederland}

Nog geen brede crisis

Rabobank sectormanager René Gomersbach bevestigt tijdens een door Glastuinbouw Nederland georganiseerde telersbijeenkomst dat het zeker nog te vroeg is om het woord ‘crisis’ in de mond te nemen. Het allergrootste deel van de telers heeft zijn energieposities goed afgedekt. Met de teeltopbrengsten van afgelopen jaren moeten zij deze periode, met gevolgen van de huidige gasprijsverhogingen, kunnen overbruggen. Minder dan tien bedrijven loopt wel tegen liquiditeitsproblemen aan en heeft waarschijnlijk hulp nodig.

Onderling zijn er tussen telers ook initiatieven rond de gasproblematiek. Zo is er een telersvereniging die een solidariteitsfonds opricht, waarbij telers die gaan bezuinigen door minder te belichten of door pas later te planten, iets bijdragen aan telers die zorgen dat nog aan de afnemerscontracten binnen de vereniging kan worden voldaan via een dure belichte teelt.

Kwartje per kuub

Op langere termijn komt de gewenste energietransitie naar fossielvrij telen, die mede belangrijk is om de afhankelijkheid van gas te verminderen, in de knel als er op glastuinbouwbedrijven onvoldoende wordt verdiend om hier verder in te investeren. Bom-Lemstra: “Wat te doen als de gasprijs hoog blijft? Wij willen geen sterfhuisconstructie.” En dat die gasprijs na de huidige extreme situatie op een hoger prijsniveau blijft hangen, lijkt waarschijnlijk. Kortetermijnprijzen zullen volgens directeur Peter van den Berg van AgroEnergy gaan dalen, maar voor de lange termijn zit het er niet meer in dat integrale kostprijzen van 15 of 18 cent per kuub terugkomen. Er dient rekening mee te worden gehouden dat 25 cent per kubieke meter ‘het nieuwe normaal’ wordt.

Volgens Bom-Lemstra begrijpt de overheid wel dat er iets moet gebeuren als de gasprijzen hoog blijven. Er loopt overleg. Met kansen. “Misschien is dit het moment wel om de ODE-belasting er helemaal af te krijgen. En misschien is dit ook wel een momentum om subsidiestromen op gang te brengen voor de CO₂-beschikbaarheid in de glastuinbouw. Want als CO₂ ondergronds opgeslagen wordt, dan kunnen wij het als glastuinbouw niet meer benutten in combinatie met duurzame energie, en moeten wij het zelf blijven maken met de wkk en gas.”

_{Lees verder onder de afbeelding}

Energiesessie: ‘Strategie bepalen is voor iedereen het credo’ #glastuinbouw @KaE_2030 #gasprijs @R_Solleveld https://t.co/JxsHOACEfm

— Glastuinbouw Nederland (@GlastuinbouwNL) October 21, 2021

Diverse oorzaken ontplofte gasprijs

In een update van de huidige energiesituatie geeft Peter van den Berg van AgroEnergy aan dat de geëxplodeerde gasprijzen diverse oorzaken hebben. “Sinds begin dit jaar is er nauwelijks meer LNG-aanvoer vanwege de grote vraag uit Azië. En tijdens de coronacrisis waren wij juist ‘verslaafd’ geraakt aan LNG, toen de rest van de wereld het niet meer wilde.” Europa was eerder toch al meer met LNG gaan doen, omdat er goede opslagmogelijkheden waren en er vanuit Azië en de VS beperkt vraag naar was.

Daarnaast stuurt Rusland sinds 2021 minder gas naar de EU, waarbij de gedachte ontstaat dat dit wel eens een chantagemiddel zou kunnen zijn om een licentie voor de Nord Stream 2 pijpleiding af te dwingen. Verder speelden gasbeperkingen door Noors onderhoud mee, al zijn Noorse gasleveringen in volumes zwaar ondergeschikt aan de hoeveelheden Russisch gas en LNG. Gevolg van dit alles is dat gasvoorraden in Noordwest-Europa te traag gevuld werden. “Dat geeft veel stress in de markt. Eerst viel dat wel mee, maar toen ontplofte de gasprijs.”

Gasvoorraden

Bij een zachte winter zou de huidige vulling van de gasvoorraden afdoende moeten zijn. Van den Berg: “In april zat er nog 25% in de gasvoorraden. Dat is genoeg, zelfs meer dan er vorig jaar in zat. Maar bij een strenge winter gaan we richting leeg. Dan wordt het kritisch.” De overheid zal dan moeten ingrijpen. Heropenen van het Groninger gasveld behoort tot de opties.

Voor telers is het nu belangrijk veel te blijven rekenen, om een positieve balans te vinden tussen productie-opbrengsten en warmte- en belichtingskosten. Ook een risico-afdekking met een goede sparkspread is daarbij belangrijk. Al is er al sprake van beperkte handelsvolumes in de markt, waarbij niet alle handelaren meer voor alle tijdsblokken gas aanbieden. Ook bij elektriciteit is kopen en verkopen lastig bij de hoge groothandelsprijzen. Handelsvolumes zijn bijna opgedroogd, en er wordt nauwelijks meer vrij in stroom gehandeld. Alleen voor de balancering van het net en voor incidentele buitenkansjes wordt nog verkocht en ingekocht.

Effectief telen

Jan Voogt van Plant Empowerment waarschuwt er wel voor dat flexibel inspelen op de energiemarkt niet altijd ongestraft mogelijk is. Telers kunnen wel willen om bijvoorbeeld alleen te belichten op momenten dat elektriciteit of CO₂ goedkoop is, en om veel langer te schermen, maar als dit onbalans veroorzaakt met de beschikbaarheid van andere benodigde teeltfactoren op diezelfde momenten, kan de plant niet meer optimaal groeien en produceren.

De plantbehoeftes centraal stellen, waardoor een efficiëntere benutting van energie en CO₂ mogelijk is, kan de afhankelijkheid van gas verkleinen. Zo toonde de Autonomous Greenhouse Challenge bij WUR aan dat integraal doorvoeren van principes van Het Nieuwe Telen bij tomaat vergelijkbare producties en kwaliteit opleverde met een 60% lager warmtegebruik dan bij een gangbare traditionele teeltwijze.

Voogt: “En het is toch triest dat we op dit moment heel veel inspanningen moeten doen om CO₂ beschikbaar te krijgen en in de kas te brengen, terwijl het in de meeste kassen in gemiddeld 3 minuten weer door de luchtramen buiten is.” Bij een teler is doorberekend dat slechts 2,5% van de gedoseerde CO₂ ten goede kwam aan bloemen en vruchten. “Als we daar 20% van kunnen maken, dan zou er geen schaarste aan CO₂ meer zijn.”